De rust die weergekeerd is bij Open VLD is pure schijn. De echte vraag ligt keihard op tafel: stappen de liberalen in een paars-groen project?

Wat gebeurt er precies? Paul Magnette (PS) gaat naar een cruciaal moment in z’n fase als informateur: krijgt hij meer dan 75 zetels bijeen rond een paars-groene coalitie? Hoewel hij officieel nog tijd heeft tot 9 december, is het duidelijk voor alle betrokken onderhandelaars dat het buigen of barsten is.

De constructie

Verschillende van die paarse onderhandelaars bevestigen allemaal hetzelfde scenario:

• De Zestien is voor Gwendolyn Rutten. ‘Een vrouw als premier, zou dat geen krachtig signaal zijn?’, stelt men onomwonden in rode hoek. Er zijn tegelijk zelfs wat badinerende opmerkingen over de huizenhoge ambities. De Franstalige pers heeft het ondertussen ook opvallend genoeg al dagen over ‘de werkbare houding van Rutten’, versus de ‘neoliberale, starre Alexander De Croo’. Dus hoewel het kamp-Rutten het allemaal afdoet als ‘gemeen gespin’, is het wel degelijk part of the deal.
• Informateur Paul Magnette (PS) gaat onder geen beding zelf in de Zestien, hij blijft burgemeester en voorzitter van de PS. Dat heeft hij in het verleden ook publiekelijk aangekondigd en hij lijkt niet van plan die stelling te verlaten. Daarmee dreigt een ferme schaduw vanuit de Keizerlaan over de regering te vallen. Met 20 zetels is de PS veruit de dominantste partij.
• De PS trekt ook fors aan de mouw van CD&V: ze zouden er doodgraag de christendemocraten bij hebben. Want dat maakt het een stevigere coalitie, en heeft meteen ook een sterk strategisch voordeel voor de Franstalige socialisten: met 88 zetels zijn mathematisch dan een hele reeks kleintjes overbodig. Zowel sp.a, Groen, CD&V, Open VLD, en zelfs Ecolo kunnen dan op elk moment de volgende boodschap krijgen: ‘Als je niet akkoord bent, goed, stap dan maar op.’

De volgende stap

Het komt er nu echt gewoon op aan om van de cruciale spelers een ‘groen licht’ te krijgen om te gaan onderhandelen over een formateursnota. Want dat is tot nader order de tekst van Magnette nog niet. De komende dagen en uren zijn cruciale contacten gepland tussen de informateur en de spelers die de sleutels in handen hebben aan Vlaamse kant.

Het is Open Vld die zal moeten beslissen of ze het licht op paars-groen zetten, en al dan niet met Magnette in zee gaan. Bij de Vlaamse liberalen is sprake van een duidelijke opsplitsing, zoveel maakte de vergadering van de federale fractie en verder liberaal overleg in de loop van de dag wel duidelijk.

• Een grote groep is wel degelijk mee in de redenering van de voorzitter om voluit voor paars-groen te gaan: onder meer ancien Patrick Dewael ziet er voor zichzelf een rol in weggelegd, terwijl Bart Somers duidelijk een alliantie heeft met z’n voorzitter.
• Anderen, zoals Maggie De Block, houden zich neutraler.
• Een harde kern blijft zich verzetten tegen paars-groen: Vincent Van Quickenborne en Egbert Lachaert zijn daarbij.

Het compromis

Het viel op dat Lachaert, die als fractieleider het woord mocht voeren, telkens opnieuw het compromis herhaalde: wij hebben vertrouwen in ‘de onderhandelaars’, in meervoud. Want De Croo wordt als waakhond meegestuurd met de voorzitter: het is niet enkel met Rutten dat Magnette een deal zal moeten maken.

Inhoudelijk deed Lachaert de deur voor paars-groen opvallend genoeg ook niet dicht: ‘De gelekte nota’s zijn al lang gedateerd’, zo verdedigde hij. De hoop leeft dat er veel meer blauwe accenten in een compromistekst van Magnette komen. Maar geeft de PS-voorzitter toe, dan komt het groepje rond Lachaert, Van Quickenborne en De Croo onder gigantische druk om in te stemmen en met paars-groen van start te gaan.

De grote vraag?

Raakt paars-groen door het gaatje? Vertrouwt de rest van de partij Rutten om haar met Magnette in zee te sturen? Want eens de trein vertrokken is, heeft zij weer alle sleutels in handen: voorzitters maken op het einde de deals, niemand anders. Zowel inhoudelijk als over de verdeling van de posten.

Waarom dit gebeurt. De druk is groot qua timing. Rutten is nog tot maart voorzitter, in januari komt de interne campagne bij Open Vld in principe helemaal op gang. En dan zou pakweg een Egbert Lachaert een formidabele tegenstander kunnen worden van Rutten.

In de wandelgangen: Ook bij de PS voelen ze het wel aan alsof het nu money time is: de Vlaamse liberalen en ook CD&V moeten maar eens beslissen of ze mee willen of kunnen. De opdracht van Magnette loopt op z’n laatste benen, het is nu buigen of barsten. ‘De volgende persconferentie die er komt, is om aan te kondigden dat we een succes hebben, of dat het afgelopen is’, zo is te horen.

Quid CD&V?

Zoals gezegd, de druk is minder zichtbaar op de christendemocraten, maar uiteraard zijn er daar ook een pak mensen die zenuwachtig worden bij de gedachte de regeringstrein te missen. Oppositie is geen natuurlijke houding voor CD&V.

Maar de kans dat zij in deze eerste fase durven springen in paars-groen of een regenboogcoalitie, is zeer klein. Het is de inschatting van zowel socialisten als liberalen dat CD&V misschien niet nu, maar dan in een volgende fase, alsnog z’n wagon aan paars-groen kan hangen. ‘Tsjeven, die willen altijd meedoen, hé.’

Om rekening mee te houden? Wat doet de N-VA? Grijpen zij het moment aan om een aantal signalen te geven aan CD&V en zelfs Open Vld om toch maar te tonen dat ze wel degelijk willen regeren? Of blijven ze rustig op hun eiland, om van daar te bekijken of paars-groen nu lukt of niet? Informeel zijn er wel wat contacten tussen de fracties in de Kamer, en er was een opvallend milde Theo Francken (N-VA) op Villa Politica.

Maar of dat volstaat in deze fase is maar zeer de vraag. Voor zowel CD&V als Open Vld blijft die vraag natuurlijk pertinent: willen ze bij N-VA nog echt? Bij de Vlaams-nationalisten zijn ze verdeeld, dat is geen al te groot geheim. De namen van de voor- en tegenstanders zijn ondertussen gekend. Maar wat doet Bart De Wever (N-VA) himself?

En nu? Alle ogen op Magnette, die Open Vld over de streep moet krijgen, en dan z’n opdracht kan doorgeven om richting regeringsvorming te gaan.