Morgen roept premier Alexander De Croo (Open Vld) zijn kern bijeen om een aantal dossiers te forceren. Daarbij lijkt de arbeidsdeal een gewonnen zaak: die komt er nu eindelijk. “Dat voel je zo”, bevestigen regeringsbronnen. Maar vooral het defensiebudget moet ook rond geraken. België is bij de laatste drie NAVO-landen die niet aankondigden met dat budget naar 2 procent van het bbp te gaan: de internationale druk is enorm. In de kern ging deze week iedereen behalve één partij eigenlijk akkoord, ook Groen. “We hebben ons punt ondertussen wel duidelijk gemaakt”, zo klinkt het daar. En zelfs Ecolo-vicepremier Georges Gilkinet is fundamenteel wel bereid te schakelen. Maar één man ligt dwars: Ecolo-voorzitter Jean-Marc Nollet. “Zij moeten nu laten weten of het ‘ja’ of ‘neen’ is. Maar als je zo’n vredesduif bent, wat zit je dan al maanden wapens te leveren aan Oekraïne”, klinkt het hard in de coalitie.

In het nieuws: Een slideshow van 59 pagina’s van de “expertengroep” die de kern gisteren te zien kreeg, maakte niet echt veel indruk op Vivaldi.

De details: De voorzitter van die expertengroep, de gouverneur van de Nationale Bank Pierre Wunsch, kwam zijn zesmaandelijkse analyse van enkele dagen voordien herkauwen, en vervolgens kwam er een hele reeks (eerder vage) aanbevelingen.

• Tijdens de middagkern van Vivaldi op woensdag passeerde Wunsch om een eerste “tussentijds rapport” van de “expertengroep” rond koopkracht te komen afleveren. Die zou de voorzet moeten geven voor de federale regering, die al maanden “iets” wil doen om de effecten van een oorlog, verschroeiend hoge energieprijzen en de combinatie met een inflatoire spiraal te stoppen, voor het de burgers te veel pijn doet in de portefeuille.
• Maar Wunsch bracht, niet verwonderlijk, geen magische toverformule. Integendeel. Zijn rapport leest in de eerste plaats als een ondertussen al klassieke waarschuwing aan de politiek. Want net deze week maakte Wunsch – een liberaal die door de MR in de positie van voorzitter is gezet – vanuit zijn rol bij de Nationale Bank al een soortgelijke analyse in de zesmaandelijkse voorspellingen van zijn instituut. Valt daarbij te onthouden:
  • De automatische index beschermt grotendeels de gezinnen, zij het wat uitgesteld.
  • Het zijn vooral de bedrijven die de schok van de energieprijzen gaan betalen.
  • De inflatie koelt af, daar is men redelijk zeker over.
  • De economie zal niet stilvallen, maar in het najaar weer aantrekken.
  • Het begrotingstekort is écht een probleem, België bengelt achteraan in de EU.
• Vervolgens schetste Wunsch met een pak slides de kwetsbaarheid van sommige sectoren door de inflatie. Maar in de “politieke antwoorden” trapten Wunsch en co enkel wat open deuren in. Zo staat er uiteraard een verwijzing in over de arbeidsmarkt die moet hervormd worden. “The time is now” schrijven de experts. Zonder dan echt te zeggen wat er precies moet gebeuren: dat is immers een stevige politieke discussie op zich, waar de ideologisch heterogene groep van experten zich niet aan waagde, een beetje tot ergernis van sommige regeringspartijen: “Hoe ernstig maak je je analyse dan”, zo was bij een vicepremier te noteren.
• Daarnaast bevat de slideshow vooral een hele shoppinglijst aan mogelijke maatregelen. Die zijn dan vooral bedoeld om op korte termijn nog in te grijpen: volgend jaar al lost de automatische index het koopkrachtprobleem immers quasi helemaal op, is de redenering. Daarbij is het voor Vivaldi een beetje “pick and choose“: zowat elke coalitiepartner kan wel iets uit het lijstje voorstellen pikken.
• Al valt op dat er toch vooral over “groene” maatregelen een consensus lijkt onder de experten. Zo is er een voorstel over een versnelde fiscale aftrek voor groene investeringen van bedrijven. En ze vermelden bijvoorbeeld ook een beperking van de snelheid naar 100 kilometer per uur op de snelwegen, een voorstel dat Groen ondertussen al fel verdedigt, vanmorgen via vicepremier Petra De Sutter (Groen).

De reactie: Vivaldi reageerde niet onverdeeld enthousiast. Vooral Vooruit en cd&v hadden kritische vragen.

• De waslijst aan voorstellen, tot en met dus de beperking van de snelheid tot 100 kilometer per uur, maakt niet iedereen is enthousiast. “Hoe dat een ‘koopkrachtmaatregel’ is, moet u mij toch eens uitleggen. Dat is gewoon een ecologische ingreep. Dat was niet de opdracht”, zo klinkt het binnen de coalitie. “Heel die waslijst gaat nu naar de IKW’s (Interkabinetswerkgroepen), het overleg binnen de regering. Toch maar eens zien wat er dan van over blijft”, zo klinkt het nuchter binnen Vivaldi.
• De experts kwamen onder meer ook af met fiscale voorstellen. Zo willen ze de belastingschalen vroeger indexeren. Want nu lijkt de fiscus door de automatische index straks de grootste winnaar te worden van de verschillende opeenvolgende verhogingen van de lonen. De lonen gaan immers omhoog, maar de schalen van de belastingen volgen niet meteen: een pak loontrekkenden gaan dus straks in hogere schalen eindigen en meer taks betalen.
• Maar zowel de vicepremiers Vincent Van Peteghem (cd&v) als Frank Vandenbroucke (Vooruit) hadden toch een boel opmerkingen: de voorstellen lijken niet voldoende becijferd en zouden beter uitgewerkt moeten worden. Dat is voor het volgende, definitieve rapport.
• Hetzelfde geldt voor de btw-verlaging op gas en elektriciteit. Zeker op gas, een fossiele brandstof, lijkt dat niet verantwoord. De vraag is wanneer men dan opnieuw de tarieven verhoogt, een permanente verlaging vindt niemand een goed idee. Niet op een bepaald tijdstip, maar op een bepaald prijspunt, zo stellen de experts voor.

De essentie: De experts kunnen de knopen niet voor de regering doorhakken. Dat moet Vivaldi zelf doen. Defensie lijkt de belangrijkste, voor dit weekend.

• Bewust of onbewust: het groepje economen schetst wel onverbloemd heel het dilemma van de federale regering. Want zonder verpinken zeggen ze enerzijds dat de begroting in sneltempo naar de haaien gaat, om vervolgens wel ook zelf een aantal nieuwe “stimuli” voor te stellen, die onvermijdelijk nog eens geld kosten.
• Zo blijft de vraag in hoeverre de experten en hun rapport echt gaan wegen op de politieke discussie over de koopkracht. Want al heel snel komen daarbij de sociaal-economische ideologische verschillen op het voorplan. En zowel voor de PS als Ecolo, die ondertussen aan hun achterban miljarden euro extra sociale uitgaven beloofden, moet er toch veel meer dan enkel wat “kleine, tijdelijke” ingrepen volgen.
• Integendeel, bij de linkervleugel van de regering leeft de overtuiging dat als er nog iets “groots” moet gedaan worden, dat nu moet gebeuren: als er straks economisch stormweer komt, is de budgettaire marge helemaal weg. Dat wordt dus nog een loodzware discussie, voor de zomer.
• “Het zal met kleine stapjes eerst zijn. Bijvoorbeeld die arbeidsdeal nu. Die wil De Croo er duidelijk eindelijk doorhebben. Vandaar dat hij aankondigt dat het ‘desnoods heel het weekend kan duren’. Er moet een doorbraak komen”, zo zegt een hoge regeringsbron.
• De premier mikt daarbij ook al langer op eveneens een doorbraak in de discussie rond het defensiebudget. Tot vervelens toe, zeker vier keer, kwam de kern al samen over dat dossier. En Ecolo wil maar niet plooien: geen 2 procent van het bbp tegen 2035. Ze willen hoogstens een “open belofte”, zonder einddatum, zoals premier Elio Di Rupo (PS) in 2014 al eens deed. Die aanpak lijkt deze keer niet meer te passeren.
• De druk is internationaal wel immens: nu Duitsland helemaal van koers is veranderd, staat België in het groepje van de laatste drie NAVO-landen die nog niet een stijging tot 2 procent heeft aangekondigd, samen met Canada en Portugal. En deze week nog stond premier De Croo naast een groepje NAVO-collega’s in Den Haag te blinken, met een tekst die de 2 procent belooft.
• In de Kamer lagen woensdag bij de commissie Defensie twee resoluties voor, van MR en N-VA, om die 2 procent als norm te aanvaarden. Maar de stemming werd uiteindelijk uitgesteld tot volgende week. Op die manier krijgt de regering de kans om de zaak alsnog op te lossen, vrijdag of zaterdag dus. Vlaams Belang was daarbij erg kritisch voor N-VA, die niets wilden forceren en met Vivaldi de stemming een week uitstelden, “om de druk op de regering hoog te houden”.
• In de wandelgangen klinkt daarover behoorlijk scherp dat Ecolo er een erezaak van lijkt te maken, anders dan haar Vlaamse zusterpartij. Bij Groen heeft men wel het gevoel al stevig te hebben gevochten en aan iedereen te hebben aangetoond dat dit echt “geen evidentie” is. Gisteren nog was er overleg tussen de nieuwe voorzitters van Groen, Jeremie Vaneeckhout en Nadia Naji, en de groene ministers. “We hebben ons punt ondertussen wel duidelijk gemaakt.”
• Ecolo zit veel strakker in het dossier. “Jean-Marc Nollet maakt er een krachtmeting van. Maar zo werkt een coalitie niet, je kan een dergelijk dossier niet op je eentje blijven tegenhouden. De consensus is er, Ecolo moet nu duidelijk maken of ze zich blijven verzetten, als enige, of niet“, zo zegt een hoge Vivaldi-bron.
• Tegelijk verwacht niemand dat er over “koopkracht” dit weekend al grote knopen zullen worden doorgehakt. Maandag betogen de vakbonden in een grote nationale manifestatie, die behoorlijk verhit zal zijn: voorstellen van Voka en het VBO, de werkgevers, om de index aan de passen en een “sprong” te maken, zijn de katalysator. Verwacht wordt dat een pak Vivaldi-partijen, socialisten en groenen, doodleuk gaan meelopen in de manifestatie, naast de oppositie van PVDA-PTB.
• De experten hebben overigens, na hun “voorlopig rapport” nog een nieuwe versie van hun lijstje in de maak, tegen juli. En ondertussen gaat de zaak de IKW-molen in. De echte deadline voor De Croo is voor dat stukje “zomerdeal” dus eerder 21 juli, de dag waarop de Wetstraat met vakantie gaat.

Opvallend: Minister Tinne Van der Straeten (Groen) leest het goed nieuws van de Nationale Bank. Maar die verklaarde zich “niet bevoegd en niet deskundig” over de taks op overwinsten.

• Komt er een taks op de overwinsten die vooral Engie-Electrabel boekt, nu de electriciteitsprijzen door het dak schieten? De Vivaldi-ploeg denkt er serieus over na en minister van Energie Tinne Van der Straeten vroeg de Nationale Bank om een advies. Dat is nu klaar.
• “De Nationale Bank is van mening dat een belasting op de overwinsten zinvol is”, vertelt federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen). “In principe is de Nationale Bank voorstander van een permanent systeem, maar ze ziet ook mogelijkheden voor een tijdelijke crisisbijdrage zoals dat ook in andere landen het geval is. En daarmee gaan wij nu aan de slag”, zo is haar commentaar op de VRT, nadat het advies in De Standaard lekte.
• Maar in de brief, en ook in het expertenverslag van woensdag over “koopkracht” van diezelfde Wunsch van de Nationale Bank zit toch wel wat nuance: ze wijzen er onder meer op dat de twee grote producenten, Electrabel en Luminus, sinds 2015 niet bepaald veel winst maakten. En dat de prijsstijgingen “nodig zijn voor de rendabiliteit van de hernieuwbare energieproducenten”. Een “overwinstbelasting” zou dus structureel moeten zijn: dan is ze voorspelbaar en helder voor de sector, zo is hun redenering.
• En binnen Vivaldi ergert men zich een beetje aan het voluntarisme van Van der Straeten. “In de begeleidende brief staat toch een heel andere uitleg”, zo is te horen. Want daarin stelt de Nationale Bank dat ze “niet bevoegd en niet deskundig is” om een precieze aanbeveling te doen. “De Nationale Bank kan zich niet uitspreken over de juridische haalbaarheid van de voorstellen”, zo schrijven ze zelf. Niet helemaal hetzelfde als “witte rook” dus. Al komt Van der Straeten hoe dan ook met een voorstel naar de regeringstafel.

Op de agenda: De premier opent nog een werf, met de Kamer: de “politieke vernieuwing”.

• Vrijdag mogen ook de fractieleiders van Vivaldi nog eens aanschuiven voor een meeting met de kern op de Zestien. Dat is door corona (waarbij de regering zelf ook amper bijeen kwam) in verval geraakt, maar niet onlogisch in het ritme van de Wetstraat: vorige regeringen deden veel vaker zo’n overleg. “Het is een gewoonte die door corona wat ‘ongewoon’ is geworden, maar nu ook geen groot nieuws”, zo is bij een fractieleider te horen.
• “Bedoeling is te kijken wat er nog allemaal kan gebeuren vlak voor de zomer en te zien hoe ver we nog geraken met de dossiers die klaarliggen”, zo zegt een andere fractieleider. Op de agenda, waar iedereen zijn puntjes kan toevoegen, staan wel twee grote symbooldossiers, de “ethische kwesties” en de “politieke vernieuwing“.
• Voor dat laatste gooien de groenen ongetwijfeld wel hun vol gewicht in de schaal: nu de “grote volksbevraging” is afgerond, is het tijd voor concrete voorstellen. Daarbij staat onder meer een doorlichting van de “spelregels van de federale regeringsvorming” op de agenda. De bedoeling is dat experts in hoorzittingen worden uitgenodigd om te zien of die veranderd kunnen worden.
• Maar ook de doos van Pandora in de Wetstraat, de partijfinanciering, zou toch vroeg of laat eens geopend moeten worden. “Wel, het is niet omdat de groenen daar nu helemaal wild van zijn, van die politieke vernieuwing, dat het er dan ook op één-twee-drie gaat komen. We hebben misschien toch andere prioriteiten nu?”, zo valt overigens droog op te tekenen in het liberale kamp.
• Op het vlak van de ethische kwesties is er uiteraard de hervorming van de abortuswet. Die was bij de regeringsvorming een doorn in het oog van cd&v en werd uiteindelijk ook bij een panel experten geparkeerd. Niemand verwacht daar een doorbraak, cd&v alvast zeker niet.

Zoals te verwachten: Hommeles over het voorstel van minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) om de straffen te verkorten.

• Al drie keer paste minister van Justitie Van Quickenborne de ingreep toe, tijdens de corona-crisis: telkens de gevangenen die nog zes maanden moeten gaan, vervroegd vrijlaten. Toen ging het om zo’n 200 gedetineerden, in elke golf. 
• Maar nu de gevangenispopulatie naar een recordaantal van meer dan 11.000 eenheden is gestegen, los van corona, wilde Van Quickenborne opnieuw die noodgreep hanteren, maar dan niet eenmalig. Dat brengt coalitiepartners cd&v en MR nu in rep en roer. “Elke straf moet worden uitgevoerd. Wij gaan bezwaar aanteken”, zo reageert Joachim Coens, nog even de voorzitter van cd&v, in Het Nieuwsblad. Dat is vervelend voor Van Quickenborne, die morgen de zaak erdoor wilde krijgen voor Vivaldi. Bij voorbereidende vergaderingen waren cd&v en MR wel akkoord, maar dat was voor de schijnwerpers op de zaak stonden.
• Extra vervelend voor Van Quickenborne is dat hij zelf een forse aankondigingspolitiek hanteerde, op het vlak van die strafuitvoering. In het regeerakkoord kondigde Vivaldi immers aan “dat elke straf zou worden uitgevoerd”, iets wat de minister ook wilde hard maken. Al drie keer kwam hij terug op zijn eigen gezette deadline. 

Opvallend: Een nederlaag voor Georges-Louis Bouchez (MR). Al wil hij dat uiteraard zo niet zien.

• Kattrin Jadin, het enige Duitstalige Kamerlid, trekt naar het Grondwettelijk Hof. De 41-jarige liberale is een beetje de “noodkandidaat” van Bouchez, die niet anders kon. Ze is eigenlijk veel te jong en onervaren om naar dat Hof gestuurd te worden, helemaal geen zwaargewicht met bagage, het soort profiel dat je verwacht voor een dergelijke functie. Plus: ze is helemaal geen volwaardige juriste.
• Afgang dus voor Bouchez, die de afgelopen dagen een heel kransje MR-kopstukken feestelijk zag bedanken voor de functie, liefst nog openlijk. De hele heisa begon nadat Jean-Luc Crucke (MR) – een voormalige nagel aan de doodskist van Bouchez, want een dissidente links-liberaal – met veel poeha besliste om toch niet naar dat Grondwettelijk Hof te gaan. Hij blijft doodleuk parlementslid, en “denkt nu na over een liberaal-ecologische beweging”. Een vrij elektron dus, dat zich niet langer zal schikken naar Bouchez zijn rechts-liberale lijn. Maar iemand die ook niet uit de MR stapt: dat cadeau deed hij de MR-voorzitter niet.
• Vervolgens moest die dus op zoek naar een andere waardige kandidaat. Philippe Goffin, de voormalige minister van Buitenlandse Zaken, bedankte voor de eer. Marie-Christine Marghem, ooit minister van Energie en nemesis van huidig minister Tinne Van der Straeten (Groen), dacht er nog niet aan. Hetzelfde gold voor Christine Defraigne, liberaal kopstuk uit Luik en zeker ook iemand van de linkervleugel. 
• Niet meteen een golf van vertrouwen in de voorzitter dus, die houding van de liberale top. Het is een publiek geheim dat men zich in de brede top van de MR zorgen maakt: de eigengereide en assertieve koers van Bouchez dreigt tot isolationisme te leiden bij de Franstalige liberalen, wie wil straks nog met hen in zee om coalities te maken?
• Bijkomende lastigheid voor Bouchez in heel de affaire: die benoemingen voor het Grondwettelijk Hof zijn een stevig topic in Franstalig België, sinds Bouchez eigenhandig de kandidatuur van Zakia Khattabi, ex-voorzitter van Ecolo, kelderde in 2020. Dat deed men vanuit de MR met het systematische argument “dat Khattabi geen juriste was”. De hele episode veroorzaakte diepe wonden tussen Ecolo en MR.
• Meteen zat Bouchez nu zelf vast over elke MR-kandidaat die geen jurist is. Met Jaddin landde hij bij een dame die wel haar kandidaatsdiploma rechten haalde, maar niet de licentie. Meteen schreeuwde Bouchez van de daken “dat ze wel degelijk een diploma rechten heeft”, waarbij hij op elke tweet daarover ook persoonlijk reageerde. 

Om te volgen: Morgen hoogspanning in het Brussels Parlement over onverdoofd slachten.

• Wat wordt het morgen? Niemand die het weet, nadat het verbod op onverdoofd slachten, na een hele heisa, sneuvelde in de commissie Leefmilieu van het Brussels Parlement. Want de zaak komt naar de plenaire vergadering en daar moeten alle Parlementsleden dan stemmen.
• De toestand verscheurt de Brusselse coalitie, waarin er allerlei spanningen opdoken de laatste maanden, maar nu eens te meer blijkt dat men elke controle kwijt is.
• Het voorstel, waarmee Brussel dan Wallonië en Vlaanderen zou volgen, ligt moeilijk in een stad waar zowel voor moslims als joden zo’n verbod ingaat tegen een aantal religieuze voorschriften over ritueel slachten. En omdat het zeker bij de moslims om een enorme electorale kracht gaat, stemmen een pak parlementsleden dus tegen zo’n verbod.
• Zo ook Fouad Ahidar, fractieleider van de Vlaamse socialisten in het Brussels Parlement. Die had maandag nog een overleg met zijn partijleider Conner Rousseau (Vooruit). Die was niet gediend van het feit dat Ahidar had verklaard dat hij “niet kon geloven, als gelovig moslim, dat God dieren zou laten lijden”, wat ingaat tegen ongeveer elke wetenschappelijke uitleg daarover. Maar Ahidar zet door en kondigt in Bruzz aan dat hij hoe dan ook gaat tegenstemmen.
• Alleen, dit is geen garantie dat het verbod er niet komt. Want de partijen die duidelijk voorstander zijn van zo’n verbod – de meerderheidspartijen Groen en Open Vld, maar ook de oppositie van MR, Vlaams Belang en N-VA – stemmen hoe dan ook voor. DéFI, de links-liberale stadspartij die het voorstel mee indiende, lijkt nu ook intern verscheurd. Maar zeker PS en Ecolo, die hun parlementsleden “los” laten, zijn moeilijk te voorspellen. Bij Les Engagés is het moeilijk te voorspellen. PVDA-PTB stemt hoe dan ook tegen.