Cd&v-voorzitter Sammy Mahdi is pas enkele maanden op post, en hij lijkt al één onwaarschijnlijke verwezenlijking op zijn palmares te kunnen zetten: de voormalige aartsvijanden N-VA en Open Vld verzoenen. Voorlopig is het nog onduidelijk of minister-president Jan Jambon zijn Septemberverklaring zal kunnen geven, een akkoord werd vooralsnog niet bereikt. Cd&v zet zich helemaal geïsoleerd, met halsstarrig verzet over de kinderbijslag. De harde woorden worden niet geschuwd: “Het draaide enkel rond het ego van één voorzitter”. En ook: “Dit is palliatieve hysterie bij cd&v”. Bij Open Vld vraagt men zich openlijk af “of cd&v nog wel een stabiele beleidspartij is”. En bij N-VA heeft men dan weer opgemerkt dat Open Vld wel degelijk een partner is, “waar mee te werken valt”.

In het nieuws: Een thriller voor de Vlaamse Begroting.

De details: De hoofdrol is vanmorgen weggelegd voor cd&v en haar voorzitter.

• “Dit is compleet onbegrijpelijk. Alles lag er om te landen. Er zat voor iedereen iets in”, zo stelt een hoge blauwe bron vanmorgen. “Maar Mahdi wilde gewoon de ochtendpers halen om te zeggen hoe dwars hij wel niet gelegen had”, zo klinkt het bitter.
• Eenzelfde verhaal bij een minister van N-VA: “Het ging heel de tijd eigenlijk maar om één zaak: het ego van de voorzitter van cd&v.” Zeker in de ochtenduren leidde dat tot haast semantische discussies, in de zaak die tot op het eind het knelpunt bleek: de kinderbijslag.
• Dat ‘Groeipakket’ kreeg in 2019 een besparing, opgelegd vanuit de minister van Welzijn Wouter Beke (cd&v), en goedgekeurd op het cd&v-partijcongres dat in 2019 in de Vlaamse regering stapte. Beke beperkte de stijging van de kinderbijslag tot 1 procent per jaar.
• Maar in tijden van veel grotere inflatie, beukten de oppositiepartijen daarop in: ze vonden het een onaanvaardbare besparing. Nog dit weekend trok Conner Rousseau (Vooruit) opnieuw naar de Zevende Dag, om dat dossier nog maar eens te ‘claimen’ en te eisen dat er volledige indexering van het kindergeld er zou komen. Binnen Vooruit maakte men de simpele analyse: “Als het er komt is het dankzij ons, als het er niet komt, hebben wij toch gewonnen”.
• Op dat moment had Mahdi al lang, zonder zijn eigen cd&v-top in de Vlaamse regering te raadplegen op voorhand, diezelfde kinderbijslag uitgeroepen als “hét strijdpunt van cd&v in de begrotingsonderhandelingen”.
• Maar koken kost geld: zo’n 600 miljoen volgens regeringsbronnen. En dat terwijl de N-VA al heel fors had aangegeven niet zomaar de begrotingsdiscipline te willen lossen. Het beloofden dus lastige gesprekken te worden.
• In de loop van het weekend leek een compromis in de maak: na veel schaven en masseren in bilaterale gesprekken, legde minister-president Jan Jambon (N-VA) uiteindelijk zondagnacht een tekst op tafel waar voor ieder wat inzat. Daarbij was onder meer wel de jobbonus, en ook andere steunmaatregelen voor bedrijven, plus een gedeeltelijke ingreep op het Groeipakket.
• Of tenminste, zo voelden N-VA en Open Vld het aan. Alleen, dat bleek niet te pakken bij cd&v. Want daar hield voorzitter Sammy Mahdi keihard vast aan het woordje ‘spilindex’, heel de nacht, ochtend en zelfs nog luttele uren voor de Septemberverklaring.

De essentie: Zonder Hilde Crevits (cd&v) heeft de partijvoorzitter de baan vrij, om zich door te zetten. Dat zullen de coalitiepartners geweten hebben.

• Een minister binnen de Vlaamse regering is vanmorgen zeer hard: “We hebben een proxy-oorlog meegemaakt hier, urenlang”. Daarmee wordt verwezen naar de rol die Benjamin Dalle (cd&v) en Jo Brouns (cd&v) moesten spelen: die twee junior-ministers moesten tegen wil en dank de honneurs waarnemen aan tafel van de Vlaamse regering.
• Immers, de meest ervaren cd&v-pion, hun viceminister-president Hilde Crevits (cd&v), werd zaterdagavond tijdens de gesprekken onwel, en verloor haar bewustzijn. Meteen toch een beetje een panieksfeer, een ambulance werd gebeld en Crevits werd naar het ziekenhuis gevoerd. Daar bleek het wel mee te vallen: “ Het was heel erg schrikken en een slechte timing. Maar het komt terug goed. Nu enkele dagen gedwongen rust”, zo schreef ze achteraf zelf op Facebook.
• Voor de dynamiek van de onderhandelingen bleek die verplichte exit van Crevits dramatisch: de West-Vlaamse staat bekend als consensus-gericht, als iemand die oplossingen wil, en al geen fan was van met-de-fanfare-op-kop-het-bos-in onderhandelen, de techniek die Mahdi had toegepast.
• Want eigen aan elke begrotingsbespreking, of cruciale onderhandeling in een regering: een regeringsleider en zijn vices, die in het diepst van de gesprekken los kunnen komen van hun partij, en zo het compromis maken. Alleen, die dynamiek bleek compleet doorbroken: Mahdi pakte de regie duidelijk over, waarbij het erg duidelijk was met welk mager mandaat Brouns en Dalle nog onderhandelden: ze moesten telkens terug naar hun assertieve voorzitter.
• “Dit is copycatgedrag van wat Georges-Louis Bouchez federaal ook probeert te doen. Maar het verschil is dat die wel degelijk toch nog ’s nachts akkoorden sluit”, zo stelt een blauwe bron dan weer. “Het lijkt echt meer alsof hij vooral de pers wilde halen, om toch maar te tonen hoe hard cd&v heeft gevochten”.
• “Het is maar te hopen dat Mahdi dan straks zich federaal ook zo gaat gedragen”, zo stelde een N-VA-minister vanmorgen wat cynisch. Daar neemt men het cd&v bijzonder kwalijk dat ze de belofte overboord gooien om “geen vechtregering” te maken van de Vlaamse coalitie.
• Dat Mahdi daarbij zoekt naar profiel, als voorzitter van een partij die ondertussen onder de 10 procent in de peilingen is gezakt, kan op geen enkel begrip rekenen: “Dit is echt een soort palliatieve hysterie, bij cd&v”, zo haalt een topper hard uit. Stoere verklaringen van cd&v “dat de tijd aan onze kant is”, waarbij het uitstellen van de Septemberverklaring dreigt, als ultiem gezichtsverlies voor Jambon, bevestigen in hun ogen die these.
• Bij cd&v zelf sust men, binnen de Vlaamse regering: “Dit is allemaal een beetje goedkope spin van de anderen. Jambon weet al lang waar voor cd&v de breekpunten liggen. Het is aan hem om de compromissen te sluiten”, zo klinkt het daar.
• Ook de kritiek dat zowel Dalle als Brouns ervaring ontbreken, en dat Crevits gemist wordt aan tafel, wuift men weg: “Dalle zit al meer dan tien jaar te onderhandelen in nog veel moeilijkere omstandigheden … kom, kom. Cd&v verdedigt consequent haar standpunt.”

The Big Picture: De vijand van je vijand, is je vriend. Zo ook in de Wetstraat.

• Maanden, nee zelfs jarenlang nu al, is er sprake van een koude oorlog tussen de top van N-VA en Open Vld. De aanleiding: de mislukte onderhandelingen van Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS), in de zomer van 2020, waarbij de N-VA collectief ervan overtuigd is dat dat Open Vld vuil spel speelde, en haar woord brak.
• Tot vandaag blijft die breuk nazinderen, meer bij N-VA dan bij Open Vld, waar de top al langer aanstuurt op een verzoening, om minstens opnieuw bij elkaar op de koffie te kunnen, en gesprekken te voeren. Het is vooral het duo van partijvoorzitter Egbert Lachaert (Open Vld) en premier Alexander De Croo (Open Vld) dat daarbij geviseerd werd.
• In de Vlaamse regering speelde Bart Somers, de Open Vld-viceminister-president, daarbij altijd een eerder verzoenende rol, los van het conflict tussen zijn partijtop en de N-VA: “Dat zit federaal, dit is Vlaams”, was altijd de mantra. En met Jambon, die ook eerder consensueel werkt, pakte dat als praktische houding. Zeker na het afgelopen weekend: “Met hen valt te werken”, is bij N-VA’ers te horen.
• Nu brengt de dynamiek in de Vlaamse coalitie, waarbij een grote frustratie ten opzichte van het gedrag van de cd&v-voorzitter wordt gedeeld, beide partijtoppen onherroepelijk weer een tikje dichter. Zelfs in die mate dat men bij N-VA de deur voor toenadering niet meer sluit. Dat op zich is al een aardverschuiving, alleen politiek gezien misschien niet diegene die Mahdi voor ogen houdt.
• Voor 2024 is er nu al volop speculatie: alles wijst erop, met de huidige peilingen, dat cd&v en Open Vld herleid gaan worden tot derde partner, na N-VA en Vooruit, die samen in een Vlaamse coalitie kunnen. Die beauty contest wordt nu al gestart: zeker bij Open Vld maakte men daarom de analyse dat verzoening met De Wever van belang is.
• Bij Open Vld merkte men vanmorgen dan ook fijntjes op dat cd&v toch wel bokkensprongen maakt. “Zowel federaal als Vlaams, als je dat samenlegt, kan je je afvragen of cd&v nog wel een stabiele bestuurspartij is”.
• Want een dossier dat federaal beroert, en bij zowel liberalen als socialisten tot irritatie leidt: het ethische. Om in Vivaldi te stappen, maakte destijds cd&v-voorzitter Joachim Coens een grote zaak van de hervorming van de abortuswetgeving. Daar wilde hij niet aankomen. Dat dossier werd uiteindelijk bevroren, tot grote frustratie van de rest van Vivaldi: zowel groenen als liberalen en socialisten zaten klaar, om wel degelijk die wetgeving te versoepelen.
• Nu duikt het dossier van het draagmoederschap op, op federaal niveau. “Dat wordt op onbegrijpelijke manier geblokkeerd door cd&v. Blijkbaar wil Mahdi nu even de conservatief gaan spelen. Maar hoe ongeloofwaardig allemaal? Wij gaan in elk geval doorzetten daarop”, zo is bij een Vivaldi-partijvoorzitter te horen.
• Rest de vraag of het de koude kleren van de nieuwe cd&v-voorzitter zal raken: die heeft alvast de Septemberverklaring gebruikt om heel fors z’n punt te maken. En mogelijks komt een oppositiekuur in 2024 hem zelfs niet zo slecht uit: op die manier kan de partij dan écht hervormd worden.  

Opvallend: De onderwereld bereikt de bovenwereld: Van Quickenborne moet onderduiken na poging van ontvoering door het drugsmilieu.

• Een onwaarschijnlijk verhaal: de dag dat Vincent Van Quickenborne, vicepremier voor Open Vld, en minister van Justitie terugkeerde uit New York, waar hij welgeteld één dag op blitzbezoek was, om een conferentie over de oceanen te leiden (hij is ook minister van Noordzee), moesten hij en zijn gezin plots onderduiken.
• De reden: een tip die binnenliep bij het gerecht, vanuit de hoogste drugsmilieus, dat de minister een target voor ontvoering zou zijn. En later diezelfde dag werd een wel erg drieste actie van criminelen, in de straat van de minister, in een villa-wijk in Kortrijk, door een patrouille van de politie onderschept. Daar waren twee wagens met Nederlandse nummerplaat gesignaleerd. Nadat de politie ter plaatste kwam, poetsten de criminelen razendsnel de plaat, en lieten één wagen achter, die achteraf gestolen bleek. Daarin lieten ze plastieken handboeien, benzine en een zwaar vuurwapen achter.
• Al een dag later, vrijdagnacht, sloeg het gerecht terug: drie mannen werden opgepakt, allen met een strafblad, in Den Haag. Zondag kwam daar nog een vierde bij. Het Belgische gerecht vraagt hun uitlevering.
• Maar meer dan vermoedelijk gaat het om criminelen van het straatniveau: de kans is groot dat zij zelfs niet eens wisten wie het doelwit was, of wat de achtergrond was. Al eerder lieten drugsbendes aanslagen plegen door snel geronselde criminelen, die verder van weinig op de hoogte waren.
• Dat de Belgische politiek geviseerd wordt door de drugsbendes is al langer geweten: na het grootschalige onderzoek naar telefoons van Sky ECC, waarbij een enorme hoeveelheid criminele gegevens werd blootgelegd, kregen onder meer Van Quickenborne maar ook minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v) al stevige politiebescherming. En ook Antwerps burgemeester Bart De Wever (N-VA) moest al regelmatig beschermd worden.
• Van Quickenborne, die van de strijd tegen coke ook persoonlijk een punt maakte, trok onder meer naar Dubai, om daar uitleveringsverdragen en meer samenwerking te bepleiten. Die Golfstaat is een vrijhaven voor een pak drugscriminelen, die er hun geld geparkeerd hebben. Mogelijks maakte dat hem een doelwit voor een aantal grote namen uit de drugswereld.

De reactie: Van Quickenborne en ook zijn premier, Alexander De Croo (Open Vld), blijven uiteraard stevig communiceren.

• Dat een vicepremier en minister van Justitie zo expliciet een doelwit is, is een nieuw fenomeen voor de Belgische politiek: het is van André Cools in 1991 geleden dat er een politicus van hoog niveau doelwit was. De PS-topman werd vermoord door een hitman van de Italiaanse maffia, zijn dood legde een aantal grote corruptiezaken zoals de Agusta-affaire bloot.
• Dit lijkt om een heel ander soort criminaliteit te gaan, waarbij de narcobendes steeds driester ingrijpen, om hun macht te tonen: een fenomeen dat eerder in Zuid-Amerika opdook. Daarbij worden dan onder meer politici en journalisten geïntimideerd en geviseerd, in een steeds driester opbod. In Nederland eindigde dat in juli 2021 al met de moord, op klaarlichte dag, op onderzoeksjournalist Peter R. de Vries.
• De reactie van Open Vld volgde snel. Zaterdagavond in de Xpo in Kortrijk was er het feest van de burgemeester en zijn ’team’, van Van Quickenborne dus, en diens liberale stadslijst in Kortrijk. De kopman zelf was er niet, maar reageerde met een videoboodschap, opgenomen in z’n onderduikadres, waar hij met z’n gezin verbleef. Zo sprak hij toch de meer dan 1.500 aanwezigen fors toe:
  • “Dat de ontvoering mislukt is, is te danken aan het professionele ingrijpen van onze veiligheidsdiensten, die dag en nacht paraat staan om ons te beschermen.”
  • “We hebben even getwijfeld of het feest kon doorgaan, maar door te annuleren zouden we toegeven aan de drugsmaffia, en dat gaan we nooit doen.”
  • Eerder had hij al laten weten via zijn sociale media dat “de mensen die hierachter zitten, het tegenovergestelde bereiken van wat ze beogen”. “We moeten blijven strijden. De criminelen voelen zich in het nauw gedreven. Dat gevoel is terecht. Want we zullen de strijd tegen de georganiseerde misdaad blijven voeren, met meer mankracht en middelen dan vroeger.”
• Het was premier Alexander De Croo (Open Vld), die op het feest van Van Quickenborne de gastheer ging vervangen. Daar communiceerde hij meteen ook fors. “Dit is totaal onaanvaardbaar. Maar als Vincent en zijn gezin vandaag schrik moeten hebben, dan is het omdat ze ergens voor staan. Voor veel mensen van de veiligheidsdiensten of havenarbeiders is dit helaas dagelijkse kost. Sommigen bij het federaal parket krijgen al acht jaar bescherming. Maar een minister, is een nieuwe stap. We staan voor een moeilijke periode.”

Genoteerd: Het Vlaams Belang is het Vlaams Blok, is het Vlaams Belang.

• Een bijzonder tevreden Gerolf Annemans, oud-partijvoorzitter en stichtend lid van het Vlaams Blok ooit, feliciteerde dit weekend de nieuwe generatie bij Vlaams Belang: Chris Janssens. Die laatste is fractieleider van Vlaams Belang in het Vlaams Parlement, en wordt beschouwd als iemand die erg graag ooit de brug zou maken naar een beleidspartij: hij staat dan meteen op de eerste rij om minister te worden, mocht het ooit zo ver komen.
• Maar Annemans kon dit weekend dus Janssens feliciteren: die had in De Zondag nog eens luid en duidelijk verkondigd “dat het Vlaams Blok en Vlaams Belang één en dezelfde partij zijn”. Niet helemaal onlogisch, want ook dit weekend was er een grote familiedag voor Vlaams Belang in Bobbejaanland. En daar werd net het “45-jarige bestaan van de partij gevierd”. En werd volgens de partij zelf “niet alleen teruggekeken op de geschiedenis met de oprichting van de partij in 1977 door Karel Dillen, maar werd er ook vooruit gekeken naar de toekomst”.
• De generatie van Annemans en ook Filip Dewinter kan dus enerzijds gerust zijn: er verandert niets, en dat wordt alweer bevestigd: “45 jaar Vlaams Belang dat is 45 jaar op de barricaden, 45 jaar Vlaams Belang dat is 45 jaar tegen de stroom in”, zo stelde partijvoorzitter Tom Van Grieken (Vlaams Belang) voor het aanwezige publiek.
• Dat zowel Janssens als Van Grieken nu zo benadrukken dat het Belang het Blok is, en omgekeerd, is een zoveelste bevestiging dat elke poging om te vervellen, en zo de deur naar het openbreken van het cordon sanitaire mislukt is. Nadat dit duo, samen met Barbara Pas (Vlaams Belang), in 2019 praatte met Bart De Wever (N-VA) over een mogelijke regeringsdeelname op Vlaams niveau, leek er een momentum om de extreemrechtse partij in een ander vaarwater te duwen, en plots in het politieke spel van coalitievorming te komen, nationaal en vooral ook lokaal.

De essentie: Vlaams Belang staat even ver als het Vlaams Blok, anno 2022.

• Het feit dat Van Grieken nooit intern komaf maakte met de meer radicale stemmen, figuren als Dries Van Langenhove op kop, maakt dat drie jaar later die deur naar machtsdeelname opnieuw potdicht zit: op dit moment wijst niets erop dat in 2024 er iets anders zal gebeuren dat al 45 jaar gebeurd, namelijk een doorbreken van het politieke isolement.
• De 45-jarige geschiedenis van het Vlaams Belang/Blok, staat nochtans bol van interne discussies over die vraag: hoe ‘vuil’ moet de partij zijn en blijven, om uit de schutskring te breken en toch haar kiespubliek te houden? Partijen als FPÖ in Oostenrijk of de Lega in Italië, en recent opnieuw de ‘Democratische partij’ in Zweden, of de Fratelli D’Italia, lukten daar wel in. Daarbij ondergingen ze allemaal op een bepaald moment in hun partijgeschiedenis een transformatie, en maakten ze zich ‘aanvaardbaar’ voor centrumkiezers én coalitiepartners. Die voorbeelden worden ook door Vlaams Belang met veel belangstelling gevolgd.
• Bovendien investeerde Van Grieken fors in het idee dat hij zijn partij ‘klaar’ wilde maken om beleidsverantwoordelijkheid te nemen: hij organiseerde verschillende studiedagen, en legde met veel energie contacten met de Poolse en Hongaarse regeringsleiders, die moeten dienen als voorbeeld.
• Tegelijk wilde Van Grieken, die ondanks zijn relatief cleane imago wel vanuit de extreme vleugel van zijn partij komt, nooit de roots van zijn partij verloochenen. Dat maakt dat het altijd wat schipperen is: toen hij vorig jaar verklaarde dat “Europa dominant blank” moet zijn, beschouwde hij dat zelf intern als “een fout”. Maar tegelijk kan en wil Vlaams Belang de breuk met het verleden onmogelijk maken.
• Dat houdt op zich een risico in: al in 2004 steeg de partij naar een onwaarschijnlijk hoogtepunt, met 24,15 procent van de stemmen voor de Vlaamse verkiezingen. Maar dat konden ze nooit verzilveren, en het cordon sanitaire plus interne twisten maakten dat de interesse van de kiezer verdampte. Anno 2022 staat de partij alweer op winst in de peilingen, en een mogelijke koppositie. Maar dezelfde strategische uitdagingen blijven, hoe dat verzilveren, concreet voor haar kiezers? Het Blok is inderdaad het Belang, op dat vlak.