Plots wil de PS-voorzitter Paul Magnette met groot enthousiasme de gezondheidszorg ‘herfederaliseren’. Hij spreekt van ‘een extreem belangrijk politiek feit’, dat Open Vld, de groenen en socialisten dat willen doen. Een beetje cynisch, omdat al veel langer duidelijk is dat de PS net het tegenovergestelde wil. Maar schudt Magnette nog één keer aan de boom om Vivaldi te maken? Alles wijst erop, omdat z’n gedroomde relanceplan ook aartsmoeilijk wordt, met N-VA en Open Vld in de regering.

In het nieuws: Magnette voert de forcing, maar komt daarbij niet met de waarheid aanzetten.

• Voor een zelfbenoemde onderhandelaar die een oplossing wil, blijft Magnette niet bepaald discreet. Vanmorgen zat hij weer op La Première bij de RTBF. Daar herhaalde hij dat hij ‘altijd al geprobeerd heeft oplossingen te vinden’. ‘Ik heb een missie geleid in november, we waren toen helemaal niet ver weg van een akkoord’, herinnerde hij aan z’n paars-groene periode. Toen lukte het op het nippertje niet, onder meer omdat Egbert Lachaert (Open Vld) een opstand leidde tegenover paars-groen vanuit de Kamerfractie.
• Maar Magnette heropent de debatten. Daarbij blijft hij maar pleiten voor zijn relanceplan. ‘Als we uit deze crisis willen, en niet in een recessie willen vallen, dan moeten we een sterke en krachtige reactie geven.’
• Daarbij sprak hij zeer duidelijk over ‘extra investering voor de gezondheidszorg, en ook de laagste lonen die absoluut omhoog moeten’: recurrente maatregelen dus, met een blijvend effect op de kost van de sociale zekerheid en de overheidsfinanciën.
• Tegelijk voerde hij de forcing ten opzichte van de N-VA. Want hij ging drukken op een punt waarvan hij zeer goed weet dat het een ‘no pasaran‘ is voor de N-VA: ‘We geven iedereen het voordeel van de twijfel. Maar ze moeten begrijpen dat we gaan praten over de herfederalisering van de gezondheidszorg. De sp.a, de groenen, de Open Vld zijn daar nu allemaal voorstander van, dat is een extreem belangrijk feit‘, zo stelde Magnette.
• Daarmee neemt hij steeds meer een wat bizarre houding in over die gezondheidszorg. Achter de schermen is al veel langer duidelijk dat heel de socialistische familie niet zit te wachten op het ‘herfederaliseren’ van die materie, integendeel: de socialistische zuilen zouden het wel best zien zitten om veel meer bevoegdheden zélf te nemen, bij de deelstaten. Die mening is te noteren bij PS én sp.a.
• De frustratie over Maggie De Block (Open Vld), de federale minister van Volksgezondheid, was de afgelopen jaren zo groot, dat de Franstalige socialisten al lang hun knoop hadden doorgehakt: ze wilden het voortaan zélf gaan doen.
• Alles wijst dus op een scheut politiek opportunisme van Magnette, nadat de Open Vld de deur openzette: Alexander De Croo (Open Vld) pleitte als eerste voor een sterke ‘herfederalisering’, en krijgt nu dus bijval.

Het kleinere, politieke plaatje: Toch heeft Magnette nog wel een paar grote hindernissen voor paars-groen.

• De MR is op oorlogspad. Georges-Louis Bouchez (MR) houdt zich op geen enkele manier nog in ten opzichte van z’n coalitiepartner Ecolo, in de Waalse regering. En hij maakt er geen geheim van dat hij een grote coalitie wil, mét de N-VA erin.
• Die aanvallen van de MR maken de PS zodanig nerveus, dat gisteren op het partijbureau van de PS harde taal werd gesproken, zo weet La Libre. ‘Als ik het mandaat krijg, dan zet ik de MR uit de Waalse regering’, zo zou Elio Di Rupo (PS) gedreigd hebben, nadat een hele reeks PS-baronnen hun beklag had gedaan over Bouchez.
• Maar zover komt het niet, vanmorgen suste Magnette: ‘Er is geen probleem, met wie dan ook van de partijvoorzitters, wij hebben discussies op ons partijbureau, maar in welke partij niet?’ Tegelijk wordt in de wandelgangen al langer toegegeven dat ze de houding van Bouchez meer en meer beu raken.
• Maar de MR-voorzitter zit ook niet stil, integendeel. Gisteren nog had hij een ontmoeting met Egbert Lachaert (Open Vld), de nieuwe voorzitter van de Vlaamse liberalen. ‘Een officieel staatsbezoek‘, zo werd bij de Open Vld wat gelachen, met het feit dat Bouchez hem met alle egards ontving, en zelfs een persbericht verspreidde. Dat laatste moet vooral aantonen dat de MR, los van het socialistische ‘initiatief’, zelf ook stappen zet.
• ‘Dit contact laat ons toe nog eens te bevestigen dat we als één familie willen vooruitgaan, in het belang van het land’, zo stelde Bouchez via dat bericht. ‘Ze maken helemaal dezelfde sociaal-economische analyse, dit maakt het veel makkelijker voor Bouchez’, was in de wandelgangen te horen.
• Het is een publiek geheim dat voorganger Gwendolyn Rutten (Open Vld) het goed kon vinden met Magnette. En in de campagne om het voorzitterschap legde Lachaert alvast veel meer donkerblauwe accenten. Maar tegelijk is hij in al z’n optredens als nieuwe voorzitter wel bijzonder voorzichtig, en spreekt hij zich op geen enkele manier uit over coalitievorming. ‘Zo gaf hij de pap in de mond van de PS, om weer van Vivaldi te beginnen dromen’, is te horen bij de N-VA.
• Overigens deed ook Joachim Coens (CD&V) op dat vlak z’n duit in het zakje, door wel bijzonder vaag te blijven over welke regering hij nu wil. Maar daar zijn er de eigen partijgenoten die ‘duiding’ geven bij het partijstandpunt.
• Zondag was er al Pieter De Crem (CD&V) die nog eens een noodzakelijke coalitie tussen PS en N-VA benadrukte, maandag ging Koen Geens (CD&V) nog eens op ‘Terzake’. ‘De voorzitter heeft het ook gezegd: de Vlaamse regering en de federale moeten elkaar heel goed verstaan. Die Vlaamse meerderheid moet mee aan tafel zitten federaal’, zo stelde Geens.
• Hij haalde ook uit naar de PS. ‘Ik durf niet te geloven dat ze tweeënhalf uur gaan praten met elkaar, als het niet ernstig is.’ Maar ook over paars-geel was hij bijzonder sceptisch: ‘Tussen droom en daad staan al een jaar de realiteit, de wet en praktische bezwaren’, zo citeerde hij bijna goed Willem Elsschot. Dat het citaat uit het gedicht ‘Het Huwelijk’ komt, maar in tegenstelling tot wat de titel doet vermoeden niet over coalitievorming gaat (de echtgenoot droomt ervan z’n vrouw de schedel in te slaan, maar doet het nooit), zal een analogie zijn die Geens vast ook niet ontgaan is.
• ‘Ach, de dynamiek van een hyperactieve Magnette en een geïrriteerde Bouchez, we weten waar dat toe leidt: nergens’, zo noteert een deelnemer aan de gesprekken. Om maar te zeggen, er is voorlopig weinig hoop.

Hoe staat het nu met de onderhandelingen dan? De PS en sp.a doen een tweede rondje.

• Het duo rondt deze week z’n eerste reeks gesprekken met acht voorzitters af, en geeft dan verslag van de vorderingen in een tweede ronde. Met dit groepje praten ze voorlopig:
  • Bart De Wever (N-VA), die binnenkort aan z’n tweede sessie met het duo toe is.
  • Joachim Coens (CD&V), die ook regelmatig belt met Magnette, de twee horen elkaar zo’n tweemaal per week.
  • Georges-Louis Bouchez (MR), die blijft worstelen met het ‘zelfverklaarde initiatief’ van het duo.
  • Egbert Lachaert (Open Vld), die nieuw is, en deze week z’n eerste afspraak had, maar meteen vol aan de bak moet in deze paringsdans.
  • Jean-Marc Nollet (Ecolo), die zich altijd bijzonder goed verhouden heeft met Magnette.
  • Meyrem Almaci (Groen), die niet dezelfde band heeft met Conner Rousseau (sp.a), maar nog altijd hoopt op een rood-groene as.
  • Maxime Prévot (cdH), die met vijf zetels altijd een sluitstukje kan zijn in een paars-groene puzzel.
  • Francois De Smet (DéFI), die met twee zetels nauwelijks meetelt.
• Uit de eerste reeks contacten die PS-voorzitter Paul Magnette en sp.a-voorzitter Conner Rousseau hadden, blijkt één constante: het is de socialisten, en met name Magnette, absoluut menens om een bijzonder groot en impressionant relanceplan voor te leggen. Dat plan is de rode draad voor een nieuwe regering: een gigantisch project waarrond de nieuwe ploeg vorm kan krijgen.

The big picture: Kan een akkoord over een ‘groot relanceplan’?

• Magnette droomt van een kostenplaatje van 30 tot 50 miljard euro: een massieve inspanning dus. Maar een lange recessie zal veel meer kosten, is de redenering: met een gigantische injectie krijg je multiplicatoreffecten op de economie. Zo ‘verdient’ de staat als het ware z’n investering terug, en zullen de extra gemaakte schulden sneller weer verdwijnen.
• Overigens verwees Magnette zelf naar een pak economen, onder meer Gert Peersman van de UGent, die pleiten voor zo’n heftig plan. En de PS-voorzitter wijst ook op andere Europese landen, die al bezig zijn met zulke relanceplannen. Maar of België nu al significant minder doet dan de buurlanden, zoals de PS beweert?
• Alvast Peter Van Rompuy (CD&V) counterde dat, en schermt met een EU-rapport: ‘De stelling van Magnette dat ons land slechts 0,7 procent van het bbp spendeert in strijd tegen corona blijkt onjuist. Volgens de EU is het drie keer meer, met name 2,3 procent. Daarmee is België in lijn met de rest van de EU. Bijkomende investeringen dus doelgericht nemen en niet halsoverkop stemmen.’
• Feit is wel: de Belgische economie staat niet op zich, maar zit helemaal verweven in Europa. Wie grote ‘Belgische’ maatregelen neemt, dreigt dus een groot deel van die inspanning te ‘verliezen’ aan de buurlanden. Omgekeerd: een Duits relanceplan heeft misschien op termijn meer impact op de Belgische economie, dan eigen plannen en eigen financiële firepower.
• De vraag is of Magnette zijn eigen voorstellen rond de relance voor 50 miljard presenteert in een ‘nota’ of het voorlopig bij voorzichtigere gesprekken erover blijft. Al dagen zijn er geruchten dat zo’n ‘informateursnota’ er toch zit aan te komen. Meer zelfs, sommigen kijken er al likkebaardend naar uit: zeker Georges-Louis Bouchez (MR) staat met een vlammenwerper klaar om zo’n plan af te branden. Maar anderen zijn minder enthousiast om die plannen nu al concreet te lossen: dan maak je je veel kwetsbaarder.

Wat je moet weten over zo’n relanceplan: Het is net een heel ideologische keuze.

• Eén fundamentele opmerking over relanceplannen komt van de Gentse professor Peersman zelf, die deze week in De Tijd een kanttekening maakte bij de plannen van Magnette. Gaat het om eenmalige overheidsuitgaven, of zijn het recurrente? Want die laatste gaan niet helpen om een relance te lanceren, zo zegt Peersman.
• Peersman maakt het zeer concreet: ‘Begrotingstekorten door brugpensioenen, meeruitgaven in de gezondheidszorg of btw-verlagingen leiden tot een permanente stijging van de overheidsschuld, en moeten vroeg of laat gefinancierd worden met besparingen of extra belastingen.’
• Puur sociale maatregelen, waarbij de sociale zekerheid wordt uitgebreid, of armoede wordt aangepakt, zijn dus eigenlijk niet nuttig om de economie te laten heropleven. En laat dat nu net zijn wat Magnette op tafel legt.
• En ook btw-verlagingen, zoals bijvoorbeeld nu op tafel liggen voor de horeca, vindt Peersman onzin: in Frankrijk verlaagde men in 2008 de btw voor restaurants met 14 procent, ‘het effect op de tewerkstelling bleek nihil’.
• Het belangrijkste om naar te kijken: de ‘publieke investeringen’, in bijvoorbeeld infrastructuurwerken, mobiliteit, opleiding van werknemers, wetenschappelijk onderzoek en innovatie. Alles wat de productiviteit van werknemers en bedrijven doet verhogen, is goed om die economie snel te laten herstellen én tegelijk je schulden terug te verdienen.
• Daarbij knelt meteen ook duidelijk het schoentje: een pak van bovenstaande beleidsdomeinen, zoals onderwijs en infrastructuur, zit op het niveau van de deelstaten. Die zullen dus integraal deel moeten uitmaken, zelfs de motor vormen, van een relanceplan.
• Enkel de arbeidsmarkt en de pensioenen, die verder hervormd moeten worden en waar Peersman ‘structurele ingrepen aan de aanbodzijde’ noodzakelijk acht (met andere woorden: mensen meer aanzetten tot werken), zitten federaal. Maar hoe kunnen PS enerzijds en N-VA of Open Vld en zelfs CD&V anderzijds het daar ooit over eens worden?
• Het scepticisme daarover is in elk geval zeer groot, over de recepten die Paul Magnette straks aandraagt zijn nu al grote vragen. Het doembeeld van het grote ‘linkse’ relanceplan van François Mitterrand in 1981 duikt op:
  • Na z’n overwinning in mei 1981, beloofde de nieuwe Franse president grootste plannen.
  • Ze zouden groei creëren en de werkloosheid laten dalen, door grote investeringen. In de plaats kwam inflatie en een muntcrisis: investeringen in de sociale zekerheid hadden enkel een put gemaakt.
  • Zo werd het vier jaar van weinig groei en de werkloosheid steeg van 7 procent in 1981 naar 10 procent in 1985. Uiteindelijk kon Mitterrand in 1983 niet anders dan een hardere, nog meer marktgedreven hervorming doorduwen dan z’n rechtse voorganger Valéry Giscard d’Estaing.

Meer van hetzelfde: De Vlaamse regering blijft worstelen met de federale over Onderwijs.

• Heel de crisis laat de Belgische constructie daveren op haar grondvesten. Want de deelstaten zijn dan wel helemaal bevoegd voor Onderwijs, maar de federale Nationale Veiligheidsraad zweeft als een soort ‘superregering’ boven het geheel: wat zij beslissen over de lockdown is in principe bindend.
• Maar ondertussen is de aanpak in Franstalig België toch wel grondig verschillend van die in Vlaanderen, als het op onderwijs aankomt. In Brussel en Wallonië denkt het Franstalig onderwijs niet meteen aan heropstarten en ook van preteaching, waarbij thuis moet gewerkt worden, is geen sprake.
• Tegelijk neemt de Vlaamse minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) graag het voortouw om het onderscheid te onderlijnen. Nu is er een zoveelste wrijving: de Vlaamse overheid, maar ook de koepels, de vakbonden en zelfs de experten van de GEES, zaten al samen om op 2 juni opnieuw de scholen voor alle leerlingen van het lager te openen.
• Maar … de federale regering van Sophie Wilmès (MR) wil pas op 3 juni een nieuwe Nationale Veiligheidsraad bijeenroepen. Die kan pas op 3 juni, of zelfs 8 juni. Daarop wil Weyts gewoon niet wachten. ‘Ik ga de schouders niet laten hangen, ik vind dat we ambitie moeten hebben. Zeker als je weet dat de meerderheid van de scholen wil openen, dat de Vlaamse samenleving het wil, dat de leerlingen willen, dat de ouders willen’, zo stelt hij op Radio 1 vanmorgen.
• ‘Als je weet dat je anderhalve week voorbereiding moet geven, dan moet je het nu doen, want anders krijg je straks het debat of het nog wel de moeite is dit schooljaar’, zegt Weyts. Die gaat zo, niet voor het eerst, de confrontatie met de federale regering aan. Ook voor de sportclubs was al een heel plan klaar, en duurde het telkens tot het federale niveau een Veiligheidsraad wilde agenderen.
• ‘Het hangt altijd af van de lokale infrastructuur en daarbij zullen keuzes moeten gemaakt worden. Het zijn de experten van de GEES die daar veiligheidsvoorschriften hebben gegeven’, zo legt Weyts uit. Ondertussen zijn de regels ook opnieuw versoepeld. Onder meer dat elke leerling vier vierkante meter moet hebben, zou aangepast worden. ‘Dat is een nieuwe opportuniteit die maakt dat we meer leerlingen naar school kunnen sturen en meer leerjaren openen. Die kans wil ik met twee handen aangrijpen.’

Goed genoteerd: Het Vlaams Belang laat Dries Van Langenhove een zeldzame mea culpa slaan, maar die beschuldigt het parket meteen van ‘leugens’.

• Het jonge Kamerlid Dries Van Langenhove werd donderdag in Gent op heterdaad betrapt op een lockdownbarbecue. Eerst maakte hij stampij over het feit dat in de media het een ‘lockdownfeestje’ genoemd werd, ook al had zijn eigen partijwoordvoerder het ook zo genoemd. Het was ‘een BBQ, geen feestje’, volgens Van Langenhove. Maar even later deed het Vlaams Belang toch iets wat ze zelden doen: excuses laten maken, en één van hun kopstukken door het stof laten gaan.
• Op een soort bouwwerf, voor de camera’s van VTM, excuseerde Van Langenhove zich zowaar aan de natie. ‘Ik heb een voorbeeldfunctie en had inderdaad naar huis moeten gaan toen bleek dat we met meer dan vier waren op die barbecue.’ Het is maar zelden dat het Belang dergelijke ‘gestes’ doet: meestal gaan ze bij kritiek in een egelstelling, maar deze keer was het duidelijk dat de partijtop niet kon lachen met de inbreuk van Van Langenhove op de regels.
• Tegelijk opvallend: de betrokkene zelf blijft de polemiek niet schuwen. Als verdediging op het verhaal van het ‘lockdownfeestje’ had hij het zelf systematisch over ‘een BBQ met acht personen’ gehad.
• Dat spreekt het parket in Gent formeel tegen: op het proces-verbaal is sprake van elf aanwezigen. ‘Leugens. We waren met acht en geen man meer‘, zo stelt Van Langenhove daarover in Het Laatste Nieuws. Opvallend, want zo blijft de discussie natuurlijk aanhouden.

Hoogspanning in de EU: De ‘zuinige vier’, de ‘frugal four‘, Nederland, Oostenrijk, Zweden en Denemarken, weigeren mee te gaan met het Frans-Duitse akkoord.

• Het moet een beetje het Europese Hamiltoniaans moment worden, een historisch moment, waarop de Europese Unie, net zoals de Verenigde Staten in 1790, beslist om één financiële en economische unie te worden. Tenminste, dat is waar de pro-Europese politici van dromen.
• Want net als bij die deal tussen Alexander Hamilton en Thomas Jefferson destijds, willen Angela Merkel en Emmanuel Macron vandaag een revolutie door de EU jagen, op financieel vlak. Destijds verhief het de Amerikaanse centrale bank tot een powerhouse, en maakte het de VS tot een economische en politieke unie, maar als de EU straks ook gezamenlijk schuldpapier uitgeeft, de zogenaamde eurobonds of coronabonds, dan beslist ze de facto ook om voortaan ‘samen’ de schuld te beheren.
• Daarover, en over een gigantisch steunpakket van 500 miljard euro aan rechtstreekse steun, en niet leningen, hebben de Franse president Macron en de Duitse kanselier Merkel een deal gesloten.
• Alleen is er nu een opstand. Vier landen, de ‘frugal four‘ of ‘zuinige vier’ gedoopt, verzetten zich heftig: Nederland, Oostenrijk, Denemarken en Zweden. Zij willen niet dat Europa 500 miljard gezamenlijk gaat lenen, om dan vervolgens dat geld uit te delen aan de door corona getroffen landen.
• Daarmee staat de Europese Commissie voor een politiek dilemma. Want voorzitter Ursula von der Leyen moet deze week haar reddingsplan presenteren, en die 500 miljard zouden daar integraal deel van uitmaken. Al een paar dagen zetten de vier de hakken in het zand, en willen ze niet weten van die ‘gemeenschappelijk schuld’.
• Het precedent is dan ook zeer groot: zonder die gemeenschappelijke schuld moet elk land individueel lenen op de markt, wat betekent dat ‘zwakkere landen’, die hun overheidsfinanciën niet op orde hebben, meer rente moeten betalen. Maar als die ‘stok’ wegvalt, wat is dan nog de incentive voor een land om het financiële huishouden op orde te houden, vragen de noordelijke vier zich af?
• Het leidt tot een diep conflict met het zuiden van Europa, dat zwaarder getroffen is door corona, en waar een diepe recessie dreigt. Die kloof verscheurt momenteel de EU, en een deal tussen Merkel en Macron leek dat te sussen. Maar de facto weigeren de vier te aanvaarden dat landen als Italië en Spanje hun slag thuishalen.