Met ambitieuze Europese doelstellingen rond CO2-uitstoot is Klimaat meer dan ooit een sleutelpost in de Belgische discussie. Maar het gaat om meer dan de voorspelbare ‘federale versus Vlaamse regering’-tegenstelling. Binnen de Vlaamse regering borrelt het over de klimaatdoelstellingen. Vandaag is landbouw goed voor 17 procent van de CO2-uitstoot, en is de economische waarde van de sector slechts 0,02 procent van het bbp. Maar de Boerenbond is een bijzonder machtige lobby, met sterke greep op één regeringspartner: CD&V. Zijn die bereid om in te grijpen op ‘hun’ achterban?

In het nieuws: De Vlaamse regering heeft Klimaat op de agenda.

De details: In hoeverre durft men ingrijpen waar het pijn doet, voor sterke lobbygroepen als de Boerenbond?

• Klimaat is al langer geen ‘soft’ issue meer: het gaat om beleidsplannen met erg grote impact op sectoren, om beleidskeuzes die levens veranderen, maar vooral om geld, erg veel geld.
• In de Europese herstelplannen voor corona kiest de EU radicaal de ‘groene’ kaart, en dat heeft ook grote invloed op België: er ligt een pakket van liefst 5,15 miljard euro Europees geld uit het herstelfonds klaar, om specifiek klimaatmaatregelen te nemen: gaande van woningrenovatie, tot technologie die CO2 moet opslaan en zelfs de aanplanting van bossen.
• Dat is de Europese wortel. De stok is ook niet min. In oktober nog verscherpte het Europees Parlement met nipte meerderheid de EU-doelstellingen. Socialisten, groenen en de MR stemden voor, maar N-VA, CD&V, Open Vld en het Vlaams Belang stemden tegen. Voortaan is het EU-target voor het Parlement de vermindering van CO2-uitstoot met 60 procent, tegen 2030, minder dan 10 jaar dus.
• De Commissie zelf houdt aan de 55 procent reductie, maar wil op een top volgende week vrijdag wel duidelijkheid van de lidstaten hoe ze dat gaan doen. De reden is simpel: Europa wil het eerste klimaatneutrale continent zijn. Met Joe Biden aan het roer in de VS, worden de Klimaatakkoorden van Parijs opnieuw erg belangrijk. En daarvoor moet Europa een plan presenteren, dat concreet aantoont hoe het die doelstellingen zal halen.
• België staat dus voor een enorme inspanning. Die 55 procent minder tegen 2030, is ook de doelstelling van Vivaldi. Dat was op haar beurt al een heel sterke verscherping met de plannen die toen bestonden en uitgingen van 40 procent vermindering. Maar de regering De Croo I mikt dus op meer: 55 procent, volgens de deal.
• In praktijk moet België niet zoveel doen, omdat het een erg dichtbevolkt en geïndustrialiseerd land is. Toen de plannen van de EU op 40 procent lagen, moest België in praktijk 35 procent gaan doen. Eenzelfde redenering aanhouden bij een EU-target van 55 procent, betekent tussen de 42 à 43 procent, zo leren berekeningen van de Vlaamse regering.
• De Vlaamse regering vond die 40 procent EU-vermindering, waar ze mee akkoord ging, al heel lastig. In het Vlaamse klimaatplan sprak men altijd van ‘realisme’: men wilde zichzelf geen doelstellingen opleggen die ‘onhaalbaar’ waren, zo stelde Vlaams minister van Omgeving (het woord ‘milieu’ gebruikt men Vlaams liever niet) en Energie Zuhal Demir (N-VA) altijd.
• Recent zaten Demir en Zakia Khattabi (Ecolo), de federale minister van Klimaat, voor het eerst samen: de federale ploeg heeft de deelstaten nodig voor die ambitieuze klimaatplannen. ‘Veel meer dan een wat rozige uitleg kregen we niet: hoe ze het concreet ziet, daar hebben we het raden naar. Wij wachten op heldere, praktische voorstellen’, zo klinkt de commentaar in de Vlaamse regering over Khattabi.
• Zowat iedereen in de Wetstraat ziet de relatie tussen de Vlaamse en federale regering, als het over Klimaat gaat, als een accident waiting to happen, tussen Demir en Khattabi.

Achter de schermen: Veel interessanter dan de openlijke strijd tussen regeringen, is de discussie binnen de Vlaamse regering.

• Afgelopen week kwam de stad Antwerpen met haar klimaatplannen. Die halen wel ambitieuze cijfers, de stad wil tegen 2030 de uitstoot van CO2 met 50 tot 55 procent terugdringen. Ongeveer de Europese cijfers dus.
• Meteen klonk de kritiek: waarom wel Antwerpen (waar N-VA toch ook de plak zwaait?) en niet heel Vlaanderen?
• Het grote verschil zit hem in zowel de industrie als landbouw, die niet in de Antwerpse cijfers zitten, maar die Vlaams wél een groot verschil maken. En het is daar, bij die landbouw vooral, dat de Vlaamse regering op haar limieten stoot, en ook op de tegenstand van lobbygroepen, met name de Boerenbond.
• Landbouw is goed voor 17 procent van de CO2-uitstoot in Vlaanderen, maar tot nu toe was het een taboe om daaraan te raken. CD&V ging hier immers fors voor liggen: een ‘convenant’ tussen de sector en de minister was het verste dat men wilde gaan, vrijwillig dus en niet bindend.
• Het is een uitstekende journalistieke reeks van De Standaard, over de enorme industrialisering van de Vlaamse landbouw, en de zogenaamde ‘megastallen’, die de knuppel in het hoenderhok gooide: in de reeks wordt aangetoond hoe dit soort stallen enorm belastend zijn op het milieu en uiteindelijk zelfs op de mens. De reeks toont volgens insiders in de Vlaamse regering ‘exact aan wat aan het gebeuren is in de sector’.
• Van de totale veeteelt in Vlaanderen gaat liefst 70 procent naar export. ‘Vlaanderen blijft zitten met de milieukosten, waar de belastingbetaler voor opdraait. En de kleine boer wordt er niet rijk van, integendeel’, zo is binnen N-VA te horen.
• Die partij telt een flinke ‘groene’ vleugel, een restant van destijds de Volksunie, waarvan een aantal parlementsleden het al jaren aan de stok heeft met CD&V, op landbouw- en milieudossiers.
• Zij zien in Demir hun nieuwe ‘kampioen’: de Limburgse is niet bepaald van plan om zich door de Boerenbond onder druk te laten zetten. En ook minister-president Jan Jambon (N-VA), die veel gematigder is, heeft weinig greep op haar. Met Demir kwam voor het eerst sinds mensenheugenis een niet-CD&V’er op de post van ‘Omgeving’.
• Dat is voelbaar voor de sector, die tot dan steevast enkele mensen van de Boerenbond gewoon op de bevoegde kabinetten zitten had. Zo worden voortaan de boetes bij milieuovertredingen wel degelijk geïnd, een praktijk die niet gangbaar was onder voorgangers van Demir: een indicatie van hoe krachtig de lobby tot nu toe was.
• Met de vraag van de EU over de CO2-uitstoot in het achterhoofd, komt de landbouw onvermijdelijk weer op de tafel van de Vlaamse regering, als het over ‘extra inspanningen’ gaat. De redenering bij Demir is simpel: als er een extra reductie van uitstoot moet komen, en 17 procent van de CO2-uitstoot zit bij de landbouw, dan wordt het tijd dat die proportioneel hun inspanning doen. Meteen komt zo een taboewoord op tafel: de afbouw van de veestapel.
• Want ook in andere dossiers botst men systematisch op de limieten, van wat Europa oplegt. Een nieuw rapport over de waterkwaliteit in Vlaanderen is bedroevend: doelstellingen worden niet gehaald. Maar daar waar Nederland een duidelijke beslissing nam over onder meer de uitstoot van stikstof en ammoniak in de landbouw, met gigantische boerenprotesten tot gevolg, duwt Vlaanderen het dossier maar voor zich uit. Eindeloos kan dat niet blijven duren.

Het blijft rommelen: De Brusselse stadstol is een lelijk dossier voor Open Vld.

• De beslissing van de Brusselse regering om een stadstol in te voeren voor pendelaars, ligt zwaar op de maag bij de Vlaamse liberalen. Die voeren met het Brussels Open Vld-kopstuk Sven Gatz op kop de taks in.
• Misschien wel de pijnlijkste reactie voor de Vlaamse liberalen kwam van MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez, u herinnert zich, de man die één-en-ondeelbaar was en is met Open Vld: ‘Wat wil de linkse, Brusselse regering? Het Brussels Gewest een beetje meer kapotmaken? Bedrijven wegjagen?’
• Maar intern ligt het dossier aartsmoeilijk: want Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open Vld) voert vanuit Vlaanderen het verzet tegen die taks aan, en dus tegen haar partijgenoot Gatz.
• Opvallend waren de reacties vanuit de Kamerfractie van Open Vld. Robby De Caluwé (Open Vld), een beetje onhandig glimlachend, kwam bij Villa Politica de spreidstand van de partij verdedigen. ‘Dat is iets dat we binnen de Brusselse regering moeten uitpraten’, zo stelde De Caluwé aan Linda De Win. ‘Het klopt dat de Vlaamse pendelaar zal moeten betalen, minister Peeters zal dat zeker met haar Brusselse collega opnemen.’ ‘Aan welke kant staat uw partij dan? Die van Gatz of die van Peeters?‘, wilde De Win weten. ‘Uiteraard zitten wij in de Brusselse regering, en gaan we dit standpunt honoreren, maar het zal toch nodig zijn dat er overleg met Vlaanderen komt.’
• Feller was Tim Vandeput (Open Vld), die met de piste kwam om Mobiliteit opnieuw te federaliseren, en tegelijk ook N-VA aanviel. De Vlaams-nationalisten zijn immers fel tegen de taks. ‘Dit is het resultaat van een te complexe staatsstructuur, waarin u continu het conflict opzoekt. Samenwerken is de boodschap, herfederaliseren een van de manieren om dit te bereiken‘, zo tweette die. Voorzitter Egbert Lachaert (Open Vld) gaf hem meteen een like.
• Straks zou het dossier wel eens onvermijdelijk kunnen eindigen op het bord van het Overlegcomité, tegenwoordig zowat de superregering van het land. Want zowel het Vlaamse als Waalse Gewest zijn fel tegen. Maar dan komt het dus ook plots op het to-dolijstje van de federale ploeg: niet meteen een cadeau waar men daar op zit te wachten.

Opvallend: PS-minister Ludivine Dedonder bevestigt: de nieuwe F-35’s van het Belgisch leger zullen atoombommen kunnen dragen.

• Het is al jaren een ‘heet’ dossier: de kernwapens in Florennes en Kleine-Brogel, op de luchtmachtbasissen van het Belgische leger. Die wapens zijn van de Amerikanen, maar de Belgische F-16’s konden altijd bewapend worden, moest dat ooit nodig zijn, met die Amerikaanse bommen.
• Jarenlang werd er geheimzinnig gedaan over de aanwezigheid van die wapens, maar iedereen weet het nu: ze liggen er en blijven er. Dat tot grote onvrede van zowel socialisten als ecologisten, die er al sinds mensenheugenis tegen protesteren.
• Maar ook met een minister van Defensie van de PS verandert er niets. Integendeel. De nieuwe F-35’s zullen ook kernwapens kunnen dragen. Dat bevestigde minister Dedonder in de Kamer, zo schrijft De Morgen.
• Meer nog: bij de keuze van de F-35’s speelde dat een grote rol. De toestellen zijn immers Amerikaans: de Franse en Zweedse gevechtsvliegtuigen konden die ‘nucleaire capaciteit’ niet voorleggen.
• Daarmee maakt Vivaldi allerminst een breuk met de Zweedse coalitie: nochtans waren PS, Ecolo, Groen en Vooruit tegen de aankoop van die toestellen. Maar niet meedoen met de regels van de NAVO, en dus geen kernwapens mee in het pakket aan opties nemen, is er niet bij.

Om te volgen: CD&V gaat voor kerst back to the roots?

• In 1945 lanceerde de CVP haar historische ‘Kerstprogramma’: ‘De partij is christelijk, omdat zij wil bouwen op de menselijke waarden welke de grondvesten van onze westerse beschaving uitmaken. Historisch werden zij ons door het christendom aangebracht. Doch heden zijn ze gemeen bezit zowel van gelovigen als ongelovigen.’
• ‘Het is van de Tweede Wereldoorlog geleden dat onze leefwereld in zo een korte tijd, zo ingrijpend veranderde. Ook toen waren het christendemocraten die het heft in handen namen en aan de wederopbouw begonnen’, zo kondigt de partij een ‘Kerstmanifest’ van voorzitter Joachim Coens (CD&V) aan.
• Tegenwoordig staat de C in CD&V niet meer voor christelijk, maar christendemocratisch, maar de traditie van destijds moet nieuw leven in geblazen worden, zo is het idee. Morgen presenteert Coens dus de nieuwe tekst aan z’n partij op een virtueel congres. ‘Je kan beide niet vergelijken, toen was het een concreet programma, dit is meer reflectief’, zo zegt Coens. Eerder schreef hij ook al een ‘Paasmanifest’.
• Coens zit nu exact een jaar op de voorzittersstoel, en wil daarvan gebruikmaken om even terug te blikken, het ‘debat in de partij te voeden‘, en een ‘kapstok te bieden om de maatschappelijke uitdagingen te bespreken’.
• Wat zeker aan bod komt: het thema ‘nabijheid’, dat voor Coens centraal staat. Hij wil van CD&V de partij maken die nadenkt over hoe het lokale versterken, de buurt, waar mensen dichter bij elkaar zijn. Ook de zorg voor vervreemding is belangrijk: zeker in coronatijden. In die zin was er ook het pleidooi van CD&V om met kerst zelf toch een versoepeling mogelijk te maken.