Het Kremlin voert een escalerende informatieoorlog in Oost-Europa, waarbij nepaccounts en propaganda worden gebruikt om angst te zaaien voor vluchtelingen en stijgende brandstofprijzen. Ondertussen wordt het Westen afgeschilderd als een onbetrouwbare bondgenoot, die met zijn sancties een wereldwijde hongersnood veroorzaakt.

Zo betaalde Moskou in Bulgarije verschillende journalisten, politieke analisten en andere invloedrijke burgers een bedrag van 2.000 euro per maand, om pro-Russische inhoud online te plaatsen. Dat onthulde een hoge Bulgaarse ambtenaar deze maand. Volgens onderzoekers is er daarnaast recentelijk een netwerk van valse accounts op sociale media ontdekt in het land, dat op grote schaal desinformatie verspreidde.

In andere landen in de regio worden vergelijkbare pogingen ondernomen, waarbij Rusland de schuld van zijn invasie probeert af te schuiven op Oekraïne, en de daaruit voortvloeiende vluchtelingencrisis en de stijgende prijzen voor voedsel, brandstof en energie op het Westen.

Volgens Graham Brookie, senior directeur van het Digital Forensic Research Lab, dat Russische desinformatie al jaren volgt, zijn uitgebreide propaganda- en desinformatiecampagnes voor de Russische leiders een zeer kosteneffectief alternatief voor de traditionele oorlogs- of diplomatieke middelen.

Desinformatie

Toen Polen en Bulgarije in februari dit jaar de kant van Oekraïne kozen in de oorlog met Rusland, reageerde het Kremlin met een golf van desinformatie en propaganda, om de publieke debatten te beïnvloeden.

In Polen gebeurde dat, onder andere, in de vorm van een opmerkelijke samenzweringstheorie. Zo verspreidden Russische accounts op sociale media het verhaal van een Poolse bende, die organen van Oekraïense vluchtelingen zou stelen en illegaal doorverkopen. 

En in Bulgarije werden publieke actoren betaald om pro-Russische inhoud te verspreiden. De berichten die werden verspreid waren vaak gebaseerd op de diepgewortelde culturele banden met Rusland, terwijl het wantrouwen jegens Europa werd aangewakkerd. Te midden van de energiecrisis, werd er bijvoorbeeld reclame gemaakt voor Russische energieprojecten en lag de oorzaak van de ciris bij het Westen met zijn “groene beleid”.

Russische ambassades

Daarnaast verpreiden de Russisch ambassades in meerdere Oost-Europese hoofdsteden samenzweringstheorieën, zoals het bestaan van geheime Amerikaanse biolabs in Oekraïne. Ambassades zijn de sleutel geworden tot de desinformatiecampagnes van Rusland, vooral sinds veel technologiebedrijven de Russische staatsmedia zijn gaan beperken sinds de invasie begon.

De digitale informatiecampagnes van Rusland komen er op een moment dat veel Oost-Europese landen worstelen met ontevredenheid en onrust veroorzaakt door de stijgende prijzen van voedsel en brandstof. 

Trollenfabriek

Maar ook westerse actoren worden getroffen door campagnes van desinformatie. In mei maakte de Britse regering bekend een ’trollenfabriek’ van het Kremlin te hebben blootgelegd in de Russische stad Sint-Petersburg. In de stad is een oude fabriek ingericht als een heus commandocentrum, van waaruit op grote schaal desinformatie wordt verspreid via sociale media.

“Dit zijn verraderlijke pogingen van Poetin om de wereld te misleiden over de wreedheden die hij de bevolking van Oekraïne aandoet”, aldus Nadine Dorries, de Britse minister van Cultuur.

De Russische trollen zijn vooral actief op sociale-mediaplatforms, zoals Telegram, Twitter, Facebook en TikTok. “Dit zijn verraderlijke pogingen van Poetin om de wereld te misleiden over de wreedheden die hij de bevolking van Oekraïne aandoet”, aldus Nadine Dorries, de Britse minister van Cultuur.

Begin februari dit jaar rolde de Oekraïense veiligheidsdiensten twee Russische bot farms in de stad Lviv op. Het doel was om paniek te zaaien in de Oekraïense samenleving, door het verspreiden van onder andere valse bommeldingen.

Verschillende landen langs de grens met Rusland, en met name Oekraïne, hebben al langer te maken met cybercriminaliteit vanuit Rusland. Zo wordt Rusland ervan verdacht verschillende Oekraïense overheidswebsites te hebben gehackt, net als het stroomnet in 2015. Toen zaten 230.000 mensen zonder elektriciteit. Het Kremlin blijft zijn onschuld echter verdedigen.

(lb)