De koning begint vandaag met z’n raadplegingen. Voorlopig zijn we zelfs ver van een aanstelling van een opdrachthouder. Heel het weekend wisselden PS en CD&V vijandigheden uit.

In het nieuws: Vanmiddag begint de koning met het zien van de partijvoorzitters. Onder meer Meyrem Almaci van Groen, Bart De Wever van N-VA en Maxime Prévot van cdH komen langs. Bedoeling is om de komende dagen alle voorzitters van de democratische partijen te zien. Met andere woorden, Vlaams Belang en PVDA/PTB worden niet ontvangen, want zijn geen deel van een mogelijke oplossing. Dat houdt de koning én de partijvoorzitters wel even bezig, tot donderdag mogelijk zelfs. Dat geeft dan tijd en rust, om het stof te doen neerdwarrelen en iemand aan te duiden.

De essentie: Daarbij is één ding duidelijk: niemand die meteen weet hoe het nu verder moet.

• Dit is op zich een behoorlijk explosieve situatie. Er is op dit moment een politiek vacuüm, een gat dat niet ingevuld is. ‘Dat blijf in de Wetstraat nooit lang duren, als niemand iets doet, vult zo’n vacuüm zich vanzelf, met zeer onvoorspelbare toestanden tot gevolg’, zo weet een ervaren partijvoorzitter.
• De koning, en samen met hem de partijvoorzitters, hebben nu een dikke 72 uur de tijd om dat vacuüm te vullen. Er moet een naam komen, een nieuwe opdrachthouder, logischerwijze een informateur.
• Of, indien dat niet lukt, moet er een meerderheid bijeen gesprokkeld worden van 76 zetels in de Kamer om verkiezingen uit te roepen. Dat lijkt vooralsnog niet aan de orde: er wordt minstens nog één rondje gelopen, zo is de inschatting in de Wetstraat.

Wiens naam circuleert in de wandelgangen? Rondvraag onder partijvoorzitters brengt volgende namen naar voor:

• Paul Magnette (PS): Zou logisch zijn, aangezien paars-geel dood is, en het blijkbaar weer opnieuw met een soort Vivaldi-coalitie zal moeten gaan. In die zin is het echt jokari-tennis voor Magnette: hij heeft de bal nu zo hard weggemept, dat de N-VA eraf ligt. Maar automatisch komt het wel terug bij hem.
  • Dat heeft overigens Koen Geens (CD&V) handig vastgesteld voor heel Vlaanderen, door de breuk tussen N-VA en PS als ‘definitief‘ te verklaren, vrijdagavond.
  • Maar, paars-groen-plus samenstellen is niet evident, dat behoeft een diplomaat, niet iemand die net van het oorlogsfront terugkeert, met een bloederige scalp van de vorige opdrachthouder aan z’n riem.
  • Bovendien, qua perceptie zit het helemaal fout, zeker in Vlaanderen, om na de felle uitspraken van Magnette vrijdag, die Geens z’n missie torpedeerden, nu diezelfde Magnette aan zet te brengen.
  • En: hij is al eens aan zet geweest in november en december van vorig jaar, en toen mislukte Vivaldi een eerste keer.
• Bart De Wever (N-VA): Zijn naam circuleerde nog voor Geens plots aan zet kwam, nu dik twee weken geleden.
  • Toen was over hem consensus, en wilde hij zelf het veld in. Maar na de vijandelijke raid van de PS, en Geens die het ‘definitieve veto‘ van Magnette heeft vastgesteld, is paars-geel piependood.
  • Waarom zou de N-VA-voorzitter dan nog iets doen? Hij kan achteruit leunen nu, en vaststellen dat zijn partij, ‘niet op basis van inhoud, maar op basis van symboliek’, opnieuw dixit Geens, buitenspel is gezet. De Wever valt nu uit een mogelijke regering, maar het scenario waarop is haast gescript op zijn wens. Aan zet komen, is dus compleet niet aan de orde.
• Conner Rousseau (sp.a): Maakt al langer een goede indruk op een pak collega-voorzitters, ondanks z’n jonge leeftijd van 27 jaar.
  • In De Zevende Dag was hij bijzonder rustig, en pleitte hij opnieuw voor ‘oplossingen‘. De sp.a zit bovendien, als deel van de grootste politieke familie, de socialisten, altijd midden in het spel.
  • Zijn idee, een ‘Conner-conclaaf‘, waarbij alle toppers in een Center Parcs zouden moeten bijeen komen en blijven tot ze een oplossing hebben, is anderzijds nu niet bepaald iets waar de anderen van warm worden. ‘Misschien moeten we maar eens zot doen en ze opsluiten tot er een oplossing is. Mijn valieske staat klaar’, zo stelde hij.
  • Nog een belangrijk element: Rousseau is eerder voorstander van een paars-gele formule dan paars-groen. Moet uitgerekend hij nu proberen Vivaldi tot leven te wekken? Terwijl hij mathematisch daarin niet eens nodig is?
  • Bovendien, de sp.a is al aan zet geweest, maandenlang, met Johan Vande Lanotte (sp.a).
• Alexander De Croo (Open Vld): de Vlaamse liberalen zijn nog geen een keer aan zet geweest, maar zijn wel nodig om een Vivaldi-coalitie te maken.
  • De afscheidnemende voorzitter Gwendolyn Rutten (Open Vld) heeft niet meer het moreel gezag, ook niet binnen haar eigen partij, om zo’n scenario opnieuw proberen te forceren. Binnen luttele weken is ze weg als voorzitter. Haar relatie met CD&V is bovendien eerder problematisch: ze profileerde zich afgelopen weken vooral op ethische thema’s, recht tegen CD&V in. En in Vivaldi heb je liefst CD&V erbij.
  • Wil het Paleis echt paars-groen een kans geven, dan is de vicepremier van Open Vld de veel logischere naam. Zelfs bij de PS weten ze dat het wachten is op de machtsovername in de Melsensstraat, om dan te kunnen schakelen met Open Vld, en met De Croo.
  • Die is zelf niet per definitie tegen paars-groen-plus, als dat maar een deftig sociaal-economisch akkoord oplevert. Dat is ook de redenering van Egbert Lachaert, de kandidaat-voorzitter die tegelijk als fractieleider van Open Vld in de Kamer een sleutelrol speelt.
  • ‘We weten dat we sociaal-economisch meer hadden kunnen binnenhalen met N-VA dan nu met Open Vld en MR. Maar het ging echt niet met N-VA’, redeneert men bij de PS.
• Sophie Wilmès (MR), is een naam die al langer circuleert.
  • Heel het plan om een ‘noordregering‘ of een ‘noodbegroting’ te maken, moet uit de koker van de premier in lopende zaken komen. Dat kan een opstapje naar meer zijn.
  • Want vriend en vijand erkennen dat een ‘noodregering’ vormen, met een coalitie die eigenlijk Vivaldi is, gewoon op hetzelfde neerkomt: vanuit de restregering herstarten, mét Open Vld en CD&V lekker aan boord.
  • Wilmès geldt als een consensus-figuur, al heeft ze een stevig Franstalig profiel. En echt politiek moedig is ze ook niet. Plus, zet ze dan niet MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez in de schaduw?
• Jean-Marc Nollet (Ecolo), kan toegevoegd worden aan het lijstje.
  • De Franstalige groenen wonnen wel de verkiezingen. Na zes maanden is nog nooit iemand van de groenen aan zet gekomen.
  • Nollet geldt met zijn Ecolo als een van de meeste extreme partijen aan tafel in een mogelijke Vivaldi: laat hem dus nu maar eens uit z’n kot komen, om te proberen een consensus te vinden.

The big picture: Uiteindelijk draait het spel nu wel rond de vraag of er met een combinatie rond de PS, maar zonder N-VA, nog iets kan gedaan worden. De sleutel daarvoor zit bij twee partijen: CD&V en Open Vld. Zij zijn diegenen die in zo’n constellatie hun oude eis moeten lossen, van een regering ‘met Vlaamse meerderheid’ te willen, en dus met de N-VA erbij.

In de wandelgangen: Niet toevallig is Joachim Coens (CD&V) dus gaan eten met Gwendolyn Rutten (Open Vld).

• Het etentje was al langer gepland, omdat de twee elkaar echt niet kennen als voorzitters. Coens is immers ‘nieuw’ in de Wetstraat, en heeft wel wat contacten bij Open Vld, maar via pakweg Kathleen Verhelst (Open Vld) communiceren met de liberale fractie in de Kamer is niet meteen het juiste niveau.
• Maar de lunch kwam nu uitgerekend vrijdag, op het moment dat paars-geel, zonder Open Vld daarin, helemaal begon te wankelen. Dat maakte het veel symbolischer: Rutten geldt als een absolute believer van paars-groen, met een bijzonder open lijn, rechtstreeks naar Magnette.
• Belangrijk is dat Coens naar Open Vld toe alvast geen deuren heeft dicht gedaan over coalities. Terwijl binnen zijn partij Hilde Crevits (CD&V) geldt als een overtuigd tegenstander van paars-groen-plus, en Koen Geens na de afgelopen twee weken ook niet bepaald warm loopt van de PS, geldt Coens als gematigder.
• Via Bouchez, die een goede relatie heeft met Coens, laat men al langer uitschijnen dat de CD&V-voorzitter Vivaldi altijd als ‘plan B‘ heeft gezien. Maar dat plan B was idealiter in werking getreden na een mislukking van De Wever, die aan zet moest komen, niet Geens van de eigen CD&V. Dat beperkt de speelruimte van de christendemocraten nu enorm. En toen moest de communicatie van Geens, van dit weekend, nog komen.

Ondertussen bij Open Vld: De Vlaamse liberalen houden nog steeds campagne, eind maart zijn er interne verkiezingen.

• De drie volwaardige kandidaten, Egbert Lachaert, Bart Tommelein en Els Ampe, gingen nog niet met elkaar in debat: die eerste twee mochten op VTM Nieuws opdraven, Ampe was niet welkom, wat toch op z’n minst vreemd te noemen is.
• Opvallend: de twee blijven braaf in het midden. Zowel Tommelein als Lachaert sluiten niets uit, dus ook paars-groen niet. ‘Ik had gehoopt dat we erin zouden slagen om de twee grootste partijen samen te brengen, maar helaas’, zo stelde Lachaert zondag op VTM Nieuws. ‘Vivaldi op basis van een centrumproject is iets anders dan wat Magnette op tafel had gelegd. Het enig wat telt, is de inhoud en dat vraagt flinke toegevingen van de PS.’
• Tommelein had het dan weer over ‘een akkoord dat liberale accenten moet bevatten’.
• Zeker Lachaert heeft er in deze fase niets bij te winnen om gelijk wat te gaan afschieten: hij moet ook de centrumkiezers bij Open Vld overtuigen. Maar of hij en De Croo zullen willen schakelen, voor Rutten definitief weg is? Zeer onwaarschijnlijk.

Wat zindert nog na? Een bijzonder fel optreden van Koen Geens in De Zevende Dag deed de Wetstraat daveren.

• Geens heeft zichzelf enorm wat politiek kapitaal gekocht, met z’n optreden. Carl Devos (UGent) sprak achteraf van een ‘Tindemans-moment’, op Twitter kwam lof en bewondering, met positieve tweets van meer Kathleen Cools (Terzake), Isabel Albers (De Tijd) en Isolde Van den Eynde (Het Laatste Nieuws).
• Het was niet echt een interview: als een volleerde advocaat kwam Geens z’n zaak bepleiten. In een heftig pleidooi maakte hij z’n zaak, en beschuldigde hij z’n tegenpartij, in casu PS-voorzitter Magnette, tot de oorzaak van zijn mislukking.
• Daarbij smaakte die mislukking als bedrog, en een geschonden vertrouwen: ‘Ik was ervan overtuigd dat ik het vertrouwen had van de twee belangrijkste partijen (PS en N-VA, red.). Mij nu komen zeggen dat er niets gemeenschappelijks was, wel dan moet ik wel heel slecht geluisterd hebben.’
• ‘Ik ben geen naïeve mens. Ik ben aan de opdracht begonnen omdat ik wist dat ik de twee partijen wellicht bij elkaar kon brengen. Als ik dat niet wist, had ik mijn kop niet op het blok gelegd’, was hij zeer duidelijk.
• Geens bevestigde ook dat hij redelijk ver was gekomen met z’n opdracht, en dat succes helemaal geen utopie was: ‘Ik wist dat het akkoord een evenwicht moest vinden tussen sociaal-economische aspecten, pensioenen, laagste uitkeringen, milieu-investeringen, veiligheidsinvesteringen. Dat lag allemaal op tafel, op een heel voorzichtige manier.’
• Wat Geens ook meteen op tafel gooide: het was duidelijk dat de PS absoluut geen coalitie met N-VA én Open Vld wilde. De Open Vld viel er dus af, iets wat iedereen al wist in de Wetstraat, maar nu zwart op wit werd bevestigd. Een toegeving die de PS al sinds de zomer vroeg.
• Vervolgens kreeg Magnette een pijnlijk verwijt, een gebrek aan klasse: ‘Ik ben een beetje ontgoocheld omdat ik dacht dat ik het vertrouwen had om het te proberen. Ik had toch graag een iets elegantere sortie gekregen dan de ezelsstamp van vrijdagmorgen. Dat verdient niemand.’
• Dat CD&V nu, zeker volgens de Franstalige pers, eindelijk maar moest plooien, nadat ze zelf een ‘diktat‘ hadden opgesteld, volgens de PS, ging er voor Geens niet in. ‘Iedereen schrijft nu dat CD&V de sleutel in handen heeft, maar we zijn voor het eerst actief betrokken zes maanden nadat ze begonnen zijn.’ En nog feller: ‘Ik voel me niet persoonlijk aangevallen, maar wie mijn partij aanvalt, zal mij tegenkomen.’

• Dat de PS, die Geens deed struikelen, op Instagram vervolgens afgelopen weekend nog een beeld van een ‘vermoorde‘ Koen Geens, door een schutter uit eigen rangen, verspreidde, zette kwaad bloed bij de christendemocraten.
• Geens sprak meteen heftige taal over wat gaat komen, richting een Vivaldi: ‘Wij zijn geen passe-partout, wij zijn niet de dweil van de Wetstraat. Als men wil praten, dan zal men moeten praten over de ethische en communautaire thema’s. Ons land houdt het niet zonder dat men een grondig akkoord bereikt over die communautaire thema’s. Dat moet niet nu, maar tegen de volgende verkiezingen.’
• Om vervolgens toch niet helemaal de deur dicht te doen: ‘Er is nooit iets goeds gekomen als men niet meer praat. Ik heb de koning lang geïnformeerd over wat mogelijk zou kunnen zijn. De CD&V moet niet de verrijzenis preken. Belangrijke mensen hebben mij gezegd dat de Vivaldi-coalitie dood is. Dan zeg ik tegen de koning: ‘Laat Vivaldi maar verrijzen als u het kan, maar dat moet u even niet aan mij of mijn partij vragen’.’

Opvallend, en niet veelbelovend voor Vivaldi: De reactie van de PS liet niet op zich wachten, na de uitspraken van Geens.

• Vandaag op het langverwachte PS-partijbureau komt nog eens een bevestiging van wat ondertussen iedereen nu wel weet: Paul Magnette (PS) wil niet met de N-VA. Dat moest eigenlijk een hink-stap-sprong worden: een eerste communiqué woensdag, waarbij de PS het over een ‘diktat‘ had, vrijdag interviews om te zeggen ‘dat het niet ging’ en maandag dan het nekschot in het bureau.
• Maar Magnette ging vrijdag als een razende tekeer, en er schoot niets meer van de opdracht van Geens over.
• Zondag al reageerde de PS als door een wesp gestoken: zij konden echt niet leven met de ‘aanval’ van Geens, en moesten dus op hun beurt een nieuw communiqué lossen. Het zegt wel iets over de impulsiviteit van Magnette: als hij ooit paars-groen-plus wil doen lukken, heeft hij wel CD&V en kopman Geens nodig. Maar dat leek even niet van tel.
• ‘Het juk waar CD&V blijkbaar onder moet is zo heftig, de PS wil Geens en co zo vernederen, dat het wel bijzonder pijnlijk wordt als de Vlaamse christendemocraten ooit nog een bocht richting die geliefde Vivaldi gaan moeten nemen’, zo stelt een partijvoorzitter daarbij nuchter vast.
• Want dat zout in de CD&V-wonde kwam er dus: ‘Het is de beslissing van Geens zelf, om ontslag te nemen. Wij waren klaar om andere formules te testen. Maar dat wilde hij niet, wetende dat CD&V absoluut PS en N-VA wilde samenbrengen.’
• Hij had het ook over ‘foute verklaringen‘ van Geens. Die had immers gesteld dat hij pas na 6 maanden, op 5 december, deftig werd uitgenodigd door de PS, om eindelijk over een coalitie te spreken.
• ‘Totaal onjuist. Er zijn bilaterales geweest met CD&V op 9 en 12 november. Een vergadering van 15 november werd op het laatste moment geannuleerd, omdat Geens stelde geen mandaat te hebben. Een laatste vergadering was er op 5 december. Er is slechts één vergadering geweest met de andere partijen, zonder CD&V’, zo verklaarde de PS-woordvoerder fel.
• Die polemiek is meer dan symbolisch. Ze draait rond een cruciale vraag: wie deed ‘Vivaldi 1’, de poging van Paul Magnette (PS) als informateur, mislukken? Daarbij waagt de PS zich in een oud wespennest, dat ze opnieuw oppoken.
• Want het is duidelijk voor Geens dat hij manifest buitenspel is gezet in die periode, en dat achter zijn rug is vergaderd geweest met de paars-groenen, die klaar waren te vertrekken zonder hem. Andere betrokken voorzitters gaven dat in het verleden ook al toe: twee keer werd zonder CD&V bijeengekomen door paars-groen, waarbij Magnette het had over een ‘dream team‘ samen.
• Magnette botst daarbij op het olifantengeheugen van Geens, die z’n agenda in de hand houdt om te verifiëren dat de data die de PS verspreidt niet kloppen. En voor Geens geldt ook: die eerste bilaterale meetings waren niet echt onderhandelen. Toen dat begon, met de andere paars-groene partijen, was CD&V niet aanwezig en blijkbaar niet gewenst.
• Een bilaterale vergadering donderdagmorgen 21 november werd door de PS afgeblazen, maar vooral in die weken waren er volgens Geens telefoons op 21 november, op 26 en 29 november en op 1 december, maar geen vergadering. Daarbij moet Magnette telkens Geens niet op de hoogte gebracht hebben van het feit dat hij met de anderen bezig was te vergaderen, achter zijn rug.
• Toen de meeting van 4 december lekte, werd CD&V dan uitgenodigd op 5 december. Daarop deed CD&V de deur dicht: zoveel vernedering slikten ze niet.
• Die versie ligt bijzonder moeilijk bij de PS. Daarover werd in de periode kort nadat Magnette stopte al eens flink gediscussieerd tussen beide, via de pers. Nu lijkt het wat vijgen na Pasen, maar het feit dat beide kampen er zo fel op terug komen, duidt erop dat die oude wonde niet geheeld is.

Hoe ver gevorderd zat Geens dan wel? Ook daarover is er toch wel stevige discussie.

• Geens zelf ging wel ver in hoe hij omschreef waar het stond tussen N-VA, PS en CD&V. Daarbij stelde hij dat de contouren van een akkoord dat het land écht vooruit kon helpen, er wel lagen.
• Dat wordt eigenlijk niet ontkend, zowel bij PS als N-VA geeft men toe dat het echt wel om een diepgravende denkoefening ging.
• Vraag is alleen hoe ver de aanvaarding was. En vorige week werd wel duidelijk dat de PS niet verder wilde en kon.
• ‘Er was geen enkel akkoord over de tekst. Dat was een inhoudstafel over de uitdagingen, zonder concrete voorstellen. Als Geens het tegenovergestelde beweert, dat hij de tekst dan publiceert’, zo reageert de PS fel.
• Dat de PS zijn werk een ‘inhoudstafel‘ noemt, doet Geens dan weer pijn: ook andere bronnen aan tafel bevestigden dat het toch wel veel meer was dan dat. Zowel MR als sp.a kregen ook inzage, en zagen wel degelijk dat er al heel wat op de plak lag. Vraag is dus opnieuw waarom de PS zo blijft kwetsen.
• Over de begrotingstabel, die Geens afgelopen week presenteerde, was Magnette eerst binnenskamers lovend: ‘Dat had ik bij Vivaldi ook moeten doen’, zo stelde hij lachend. Maar kijk, ook daar maakt men bij de PS nu brandhout van. Want wat moest doorgaan voor een pakket sociale maatregelen van zo’n 5 miljard euro, zoals CD&V die aanbood, werd binnen de PS herberekend. Men kwam uit op een bedrag van liefst 1 miljard minder aan sociale uitgaven, in plaats van een stijging van 5 miljard.
• ‘Dat was voor ons echt geen optie, we weigeren om de factuur van de Zweedse regering te laten betalen door de burgers. We willen een breuk met de harde besparingspolitiek van de vorige regering’, zo stelde de woordvoerder. Aan tafel zou de PS dit financieel voorstel ‘foutage du geul du PS‘ genoemd hebben: de PS in het gezicht uitlachen dus.
• Conclusie na dit alles: de PS denkt niet echt op lange termijn, zo leek wel dit weekend. Liever de woordenstrijd op korte termijn winnen, dan op kwestie van een paar weken Vivaldi te kunnen maken.

Daarop de reactie van N-VA ook: Bij de Vlaams-nationalisten overheerst een dubbel gevoel.

• Zeker was dat in de dagen dat er echt met de PS werd doorgepraat, een sfeer ontstond die hoop gaf. Misschien was een grote deal met de PS wel mogelijk, om eindelijk in één klap een grote staatshervorming erdoor te duwen? Het hing in de lucht.
• Maar die hoop verdampte afgelopen week: meteen is duidelijk dat de N-VA niet in een regering zal kunnen stappen. Oppositie dreigt. Alleen zijn de omstandigheden niet zo slecht: Koen Geens heeft wel heel duidelijk aangetoond dat het niet aan de N-VA lag.
• Bij Radio 1 was Theo Francken (N-VA) te gast. Die zette nog eens massaal druk op de andere Vlaamse partijen. ‘Het komt er nu op aan om standvastig te blijven als elke zichzelf respecterende Vlaamse partij. Een partij van 9,5 procent, de PS, in een regio die toch niet fantastisch presteert, die komt ons de les spellen, terwijl wij al jaren de facturen betalen? Ja, dat stopt wel ergens, als de Vlamingen daar nooit een antwoord op geven …’
• Maar ook hij blikte vooruit: ‘Vroeg of laat moet je toch als grote partijen rond de tafel, ook met de PS. Is het niet voor de verkiezingen, dan is het erna. Wij zijn niet uit op het einde van het land, wij willen een confederaal model, maar we willen zelf de dingen organiseren zoals wij willen, en zelf de facturen betalen. Ook de Franstaligen gaan dat zelf moeten doen.’
• Vervolgens maakte hij ook duidelijk dat de N-VA zich voorbereidt op een stembusslag: ‘Ik heb geen schrik van nieuwe verkiezingen, ik meen dat ook. (…) Een regering maken zonder Vlaamse meerderheid lijkt mij een bijzonder slecht idee. Dan moeten het maar verkiezingen worden.’

The big picture: De rust moet weerkeren, en de koning moet een naam uit z’n hoed toveren. Alleen is het maar zeer de vraag of die veel zal kunnen doen, na alle schade die berokkend is tussen de hoofdrolspelers.