Morgen is het twee maand geleden, dat Vivaldi binnen de regering een akkoord sloot om toch twee kerncentrales open te houden, Doel 4 en Tihange 3. Ondertussen zijn premier Alexander De Croo (Open Vld) en minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) gemandateerd door de ploeg om samen een deal te onderhandelen met de uitbater, de Franse energiegroep Engie. De grootste aandeelhouder daarvan is overigens de Franse staat.

• Voor Engie zijn het gouden tijden, al moest het wel het verlies van een investering in de Nord Stream 2-pijplijn tussen Duitsland en Rusland slikken: de groep boekte in het eerste kwartaal een bedrijfswinst van ruim 3,5 miljard euro. Dat de Belgen daarbij goed zijn voor 583 miljoen euro winst, op drie maanden tijd, zegt veel: de centrales in Doel en Tihange zijn historisch gezien de grote melkkoe van de groep.
• Overigens is het ook een fabeltje dat het de rijke Franse aandeelhouder met de sigaar is, die profiteerde: het Franse systeem van plafonds op energieprijzen zit zo ineen dat de Belgische consumenten meer dan waarschijnlijk mee de Engie-winsten betaald hebben, waardoor vervolgens de prijs voor Franse consumenten artificieel laag is gebleven. Het effect is er alvast ook macro-economisch: Frankrijk kampt met veel minder omhoog galopperende energieprijzen en dus ook een veel langere inflatie dan België.
• Tegelijk wordt in België, zeker op links, likkebaardend naar de grote winstsommen van Engie gekeken. Nog deze week lanceerde Paul Magnette (PS) voorstellen om de overwinsten in de energiesector extra te belasten. Niets nieuw, want Vivaldi zelf beloofde dat ook. In de Kamer maakte minister Van der Straeten vorige week heel duidelijk dat ze “buitensporige winsten in de energiesector” zou aanpakken. Maar eerste wil ze een mogelijk Europees initiatief afwachten, dat voor heel de sector zou gelden. Komt dat er niet, dan wordt het Belgische gaspedaal ingedrukt.
• Daarbij kondigde ze overigens ook aan dat het voor alle delen van die energiesector zal gelden, niet alleen voor het nucleaire, maar evengoed voor groene energie. Een aantal grote windparken op zee zouden ook kunnen rekenen op superwinsten, met de huidige exuberante energieprijzen.
• De vraag is of Vivaldi hoe dan ook veel kan gaan halen bij Engie, de nucleaire speler. Want voorganger Marie-Christine Marghem (MR) “heeft dat dossier helemaal verkloot”, zo is binnen de regering te horen. En tegelijk duwt de Franse energiereus flink terug.

Gezellig: Vanuit Parijs dicteert Engie even de voorwaarden, om die kerncentrales langer open te houden.

• Gesprekken over een belasting op overwinsten, zijn niet de enige die Vivaldi moet voeren met Engie: het gaat vooral over die nucleaire verlenging. En om het regelen van de nucleaire erfenis, in de vorm van het Synatom-fonds. Daarvoor ligt een nieuwe wet klaar, die Engie zou verplichten de miljarden voor de afbraak en opkuis te parkeren in België. Maar Engie duwt flink tegen.
• De Fransen zwaaien immers openlijk met allerlei voorwaarden om Doel 4 en Tihange 3 nog uit te baten. “Het langer openhouden van die centrales is een risico dat verder gaat dan dat van een particuliere uitbater”, zo schermen ze meteen met redenen waarom ze “garanties” eisen, al noemen ze dat zelf met een dure term “evenwichtige risicospreiding”. Ze hebben het over een “voorspelbaar en stabiel investeringsregime”, dat “levensvatbaar” moet zijn. Plus, Engie wil duidelijke afspraken over misschien wel het meest cruciale stukje: de (kostprijs van) ontmanteling van de centrales en het beheer van het laag- en hoogradioactief afval.
• En nog een dreigement: Engie blijft vasthouden aan absurd lange termijnen om de centrales terug te kunnen doen laten draaien. Het bedrijf beweert dat het vijf jaar zal duren om dat klaar te krijgen: pas in 2027 gaan ze terug open. De winters van 2025 en 2026 zullen dus bijzonder lastig worden voor de Belgische energiebevoorrading, zo stellen de Fransen. Dat ruikt wel heel scherp naar chantage: technici van binnen Engie hebben altijd al andere dingen beweerd. Maar de top, inclusief Thierry Saegeman, de CEO van het Belgische dochterbedrijf Engie-Electrabel, komt telkens met uitgestreken gezicht het tegendeel beweren: het zijn toppokeraars in de energiesector, zoveel is duidelijk.
• Maar het toont wel aan hoe groot de druk is op energieminister Van der Straeten en premier De Croo: er is weinig tot geen sympathie te vinden in de Wetstraat voor een bedrijf dat miljarden per jaar verdient, op de rug van de Belgische consument, maar dat tegelijk keihard en openlijk de Belgisch bevoorrading twee winters lang als chantagemiddel hanteert.
• Dansen met de duivel dus, waarbij het niet zeker is of er aan de kant van Vivaldi straks iets te winnen valt. Want zowel de groenen als socialisten verwachten bijzonder veel van die energietaks, aan de andere kant. Maar welke hefbomen heeft De Croo om dat te gaan afdwingen? Juridisch lijkt dat alvast drijfzand.

Opgemerkt: Zuhal Demir jent de federale regering, met een Nederlands bezoekje.

• Niet alleen in de Vlaamse regering schuwt Zuhal Demir de confrontatie niet. Als minister van Energie op Vlaams niveau daagt ze ook graag het federale niveau wat uit. Zo trok ze gisteren op werkbezoek naar de kerncentrale van Borssele in de Nederlandse provincie Zeeland. Die reactor is ongeveer even oud als Doel 1 en Tihange 1, de oudste Belgische centrales. Maar de Nederlanders beslisten vorig jaar om die centrale operationeel te houden tot 2033. Ook soortgelijke reactoren in de VS kregen zo’n levensduurverlenging.
• En dus stookte Demir daar de discussie nog wat op: “Het dogma regeert ons land, maar onze noorderburen hebben gelukkig wél goed begrepen dat je tegen 2050 nooit naar klimaatneutraliteit zal kunnen gaan zonder kernenergie. We kunnen dus niet anders dan investeringen in kernenergie mogelijk maken. Maar dat is nu onmogelijk door de wet op de kernuitstap bij ons, die overeind blijft. Daardoor blijven potentiële onderzoekers en investeerders weg.”
• “Dat Doel 1 dichtgaat, en deze centrale (in Borssele, red.) blijft draaien tot 2033 is toch te gek? Meer nog, de Nederlandse regering besliste recent om de verdere levensduurverlenging van Borssele op te starten en start ook investeringen op in nieuwe nucleaire capaciteit. Dat moeten wij ook doen”, zo stelde Demir.
• Daarmee zit ze op de lijn van MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez, die binnen de federale regering wil dat er meer dan enkel de jongste twee kerncentrales openblijven. Maar daarmee staat hij alleen binnen Vivaldi.