Afrika is goed op weg om de EU van de troon te stoten als grootste eengemaakte markt. Er worden belangrijke stappen gezet om een economisch gebied te creëren met vrij verkeer van goederen, kapitaal en personen over het hele continent. Er zijn echter nog veel hindernissen.

Afrikaanse leiders kwamen de afgelopen dagen samen in de Ethiopische hoofdstad Addis Ababa voor de jaarlijkse top van de Afrikaanse Unie. Hoewel het de media nauwelijks gehaald heeft, waren er twee levensbelangrijke agendapunten: Een einde maken aan de bloedige conflicten die het continent teisteren, en de grootste eenheidsmarkt uit de geschiedenis uit de grond stampen.

AfCFTA

Multilateralisme, vrijhandel met een gelijk speelveld en gestandaardiseerde regelgeving: Het zijn termen die meestal naar boven gehaald worden als een Europarlementariër nog eens gedwongen wordt om op te sommen wat er nu alweer zo fantastisch was aan het Europese handelsblok.

Deze keer waren het echter Afrikaanse staatshoofden die het als antwoord gaven toen hen gevraagd werd welke voordelen ze verwachten van het African Comprehensive Free Trade Agreement (AfCFTA). Dat akkoord werd getekend door alle 55 Afrikaanse naties, behalve Eritrea, en gaat van kracht op 1 juli 2020. Op dat moment ontstaat er in principe een vrijhandelszone met 1,3 miljard mensen en een bruto binnenlands product van meer dan 2.300 miljard euro.

Eigen koers

Afrika wil een continent worden met vrij verkeer van goederen, diensten en personen. Zo hoopt het op een doorgedreven modernisering, op jobcreatie voor de verpauperde jonge generatie, en op een diversifiëring van de economie. Maar misschien de belangrijkste doelstelling van het akkoord is dat Afrika met AfCFTA zijn eigen koers wil gaan bepalen.

‘Het tijdperk van kolonialisme en imperialisme waarbij Afrika een slechts een tussenstop is in de globale toeleveringsketen is voorbij’, zei Cyril Ramaphosa in zijn openingsspeech.

De Zuid-Afrikaanse president nam op de top het voorzitterschap van de Afrikaanse Unie over van zijn Egyptische collega Abdel Fattah al-Sisi. Ramaphosa had het in zijn speech nog over de cruciale en historische stap in de richting van een volledige economische integratie van het Afrikaanse continent. Daarmee gaat een oude droom van de oprichters van de Organization of African Unity uit de jaren zestig van de voorbije eeuw in vervulling.

Stabiliteit, spoorwegen en autostrades

Zijn voorganger wees er echter op dat er nog enkele serieuze horden zijn te nemen, eer die droom in vervulling kan gaan. ‘De eenmaking van het continent kan niet worden bereikt als we de Afrikaanse infrastructuur niet ontwikkelen’, zei Sisi. ‘De verschillende regio’s van het continent met elkaar verbinden is cruciaal om het vrije verkeer van goederen en diensten mogelijk te maken.’ Vrij vertaald: Afrika heeft autostrades en spoorwegen nodig.

Een andere hindernis werd geïllustreerd door het thema van de AU-top dit jaar: ‘Silencing the Guns’. Het beëindigen van de gewelddadige conflicten die nog steeds in veel delen van Afrika woeden, is ook een voorwaarde om de stabiliteit te bevorderen die nodig is voor vrijhandel en om buitenlandse investeringen aan te trekken.

Voorzitter Ramaphosa wacht dit jaar de aartsmoeilijke taak om te bemiddelen in de door oorlog verscheurde landen, Libië, Zuid-Soedan en de Centraal-Afrikaanse Republiek, om er maar enkele te noemen.

Afrikaans-Europese relaties

Ook Charles Michel was aanwezig in Addis Ababa. Hij zag het enthousiasme voor AfCFTA graag aan. Voor de EU kan de ommezwaai naar multilateralisme op het Afrikaanse continent betekenen dat het de commerciële banden opnieuw kan aanhalen met het meest naburige continent, Europa. De voorbije jaren hadden vooral China, de VS en Rusland voet aan grond in Afrika. Allen grootmachten die liever bilaterale relaties onderhouden.

Volgens de Amerikaanse nieuwssite Politico bestaat het risico dat de Amerikanen het Afrikaanse vrijhandelsakkoord zullen proberen te ondermijnen. Zo kunnen ze gunstige overeenkomsten aanbieden aan afzonderlijke landen, en zo het creëren van gemeenschappelijke normen bemoeilijken.

Michel, de voorzitter van de Europese Raad, lanceerde zondagavond alvast een charmeoffensief. Op een evenement in de zijlijn van de Afrikaanse top speechte hij over hoe Europa en Afrika veranderd zijn, en hoe beide handelsblokken en postkoloniale relatie moeten smeden dat focust op de gezamenlijke uitdaging van klimaatopwarming en de digitale revolutie.