In de Duitse pers is commotie ontstaan over een onderzoek door de Europese Commissie naar de mogelijkheid van een Europees vermogenskadaster.
Zo’n voorstel is zowat het “monster van Loch Ness” van de Belgische politiek. Af en toe komt er wel eens een voorstel uit linkse hoek om zo’n kadaster aan te leggen, waarna het dan getorpedeerd wordt door tegenstanders of bij nader inzicht ondoenbaar blijkt in de praktijk.
Niettemin beschikt de overheid in ons land al over heel wat instrumenten om de vermogens in kaart te brengen – denken we maar aan het vastgoedkadaster, nu de “administratie Opmetingen en Waarderingen” geheten. Verleden jaar besliste de nieuwe Vivaldi-regering om het binnenlands bankgeheim uit te hollen, iets wat door de Privacystichting “Ministry of Privacy” bij het Grondwettelijk Hof wordt aangevochten.
Verzameling en koppeling van nationale gegevens
Ook in andere EU-lidstaten bestaan zo’n zaken. De Europese Commissie wil nu graag al die nationale gegevens gaan verzamelen en onderling gaan koppelen. Daarvoor geeft het 400.000 euro uit aan een aanbesteding voor een “Haalbaarheidsonderzoek voor een Europees register van activa in het kader van de AML en belastingontduiking”, waarbij “AML” staat voor “anti-money laundering”.
De bedoeling is om te zien “hoe uit verschillende bronnen beschikbare informatie over eigendom van activa kan worden verzameld en gekoppeld (bijv. kadasters, bedrijfsregisters, trusts en stichtingenregisters, centrale effectenbewaarinstellingen enz.)”, om zo tot een “vermogensregister van de Europese Unie” te komen.
Concreet denkt de bevoegde Europees Commissaris, de Ierse Mairead McGuiness (foto), er ook aan “gegevens op te nemen met betrekking tot de eigendom van andere activa, zoals cryptomunten, kunstwerken, onroerend goed en goud”.
Het kan blijkbaar niet op. In ons land wordt het niet als erg beleefd ervaren om aan vrienden op restaurant te vragen om eens te mogen zien hoeveel geld ze op dat moment in hun portefeuille hebben steken. In andere landen, zeker in de Duitstalige wereld, is privacy eveneens van groot belang, zeker met in het achterhoofd de Holocaust en nazimisdaden, die mede mogelijk werden als gevolg van verregaand overheidstoezicht in de private levenssfeer.
Forse kritiek uit Duitsland en Oostenrijk
De Europese Commissie plaatste de aanbesteding tijdens het zomerreces online, maar verleden week kwam er forse kritiek op het voorstel. Het Beierse CSU – Europarlementslid Markus Ferber, die voor de Europese Volkspartij de woordvoerder is binnen de Commissie Economische Zaken van het Europees Parlement, schreef een kwade brief naar EU-Commissaris McGuiness, nochtans van dezelfde politieke familie, waarin hij stelde dat “de Europese Commissie met overwegingen om een Europees vermogensregister in het leven te roepen alweer volkomen haar boekje te buiten gaat. (…) Voor mij zijn deze plannen volledig disproportioneel en leiden ze tot een relatie tussen Staat en burger die we eerder kennen van China dan van EU-lidstaten”. Hij kreeg bijval van de liberale FDP en de rechtspopulistische AfD.
Ook verschillende media waren ziedend. De grootste Oostenrijkse krant, Kronen Zeitung, stelde in een editoriaal dat de EU zich als een “vermogensspion” gedroeg, en herinnerde er ook aan dat Oostenrijk zelf ook zo’n vermogensregister had en dito vermogenstaks – uiteraard de bedoeling van zo’n register, voor wie dit nog niet doorhad – maar dat “zelfs onze sociaaldemocraten zo realistisch waren … om [dit] af te schaffen, (…) omdat het minder opbracht dan het kostte, aangezien het zo bijzonder moeilijk was om bij te houden, (…) en in de eerste plaats omdat dit soort snuffelen in de private sfeer van vrije burgers niet hoort”.
Een andere Oostenrijkse krant, Die Presse, beschreef het dan weer als “iets uit een hoofdstuk uit ‘1984’ van George Orwell” en het Duitse Focus magazine waarschuwde dat “klokkenluiders en onderzoeksjournalisten weleens makkelijker met represailles te maken zouden kunnen krijgen” hierdoor.
Het idee past in een pakket maatregelen van de Commissie om financiële misdaad beter te gaan bestrijden, waaronder ook een Europees verbod om nog contant geld te gebruiken voor transacties onder 10.000 euro. Bij ons ligt die limiet al lager, maar in Duitstalige landen vindt men dit soort betutteling allesbehalve evident. De Oostenrijkse regering blokkeert het EU-voorstel momenteel. Opnieuw volgens Focus magazine “maakt zoiets het moeilijker en moeilijker voor individuele burgers om activa te kopen en te verkopen zonder overheidstoezicht.”
De vraag is ook waarom de Europese Commissie zo nodig de ondernemingsvrijheid en privacy wil gaan inperken ter wille van het bestrijden van financiële misdaad, wanneer diezelfde Europese Commissie het afgelopen jaar als een bezetene politieke druk zette om het nieuwe Europees “Corona-herstelfonds” van 800 miljard euro op poten te zetten, waarbij er grote risico’s verbonden zijn op vlak van fraude en misbruik door oligarchen en de georganiseerde misdaad, zeker in Zuid- en Oost-Europa.
Ook crypto komt in het vizier van de EU
Het mag niet verbazen dat de Commissie in dit kader ook cryptomunten wil gaan aanpakken. Concreet wil de Commissie dat cryptobeurzen – waar men zulke munten kan verhandelen – zich ook schikken naar nieuwe regels die ook andere financiële instellingen dienen te volgen, de zogenaamde “Know Your Customer” (KYS) regelgeving, waardoor ze onder het toezicht zouden komen van de nieuwe Anti-Money Laundering Authority (AMLA) van de EU, die bedoeld is om “toezicht uit te oefenen op de meest risicovolle financiële instellingen”. Commissaris McGuinness stelde: “we zullen anonieme cryptoportefeuilles verbieden en er voor zorgen dat crypto-activa traceerbaar zijn”.
Dit voornemen werd op hoongelach onthaald op twitter door Giacomo Zucco, een Italiaanse bitcoinexpert, die zich nogal sceptisch uitliet over de kans dat de EU hierin slaagt. Wat de Europese Commissie niet lijkt te begrijpen, is dat bitcoin net werd ontworpen met het oog op dergelijke overheidsmaatregelen.
Het is net de bedoeling van Bitcoin om een munt te hebben die volledig onafhankelijk van de overheid opereert, ook tegen de wens in van diezelfde overheid. “Bitcoinmaximalisten” zoals Zucco beschouwen alle crypto-alternatieven voor bitcoin trouwens ongeschikt om een overheidsverbod te weerstaan, omdat ze te weinig “decentraal” gestructureerd zouden zijn, wat inhoudt dat ze allemaal ergens wel een “centraal punt van zwakte” hebben. Daardoor kunnen ze toch niet helemaal op zichzelf kunnen opereren, waardoor overheden hen dus kunnen opdoeken – de reden dat ze dat zouden doen is omdat de mogelijkheid om overheidsuitgaven te financieren via de gelddrukpers dan uiteraard wegvalt, aangezien mensen dan niet langer met overheidsgeld betalen.
Zucco geeft wel grif toe dat het zou kunnen dat het uiteindelijk op één of andere manier toch lukt om bitcoin te verbieden, maar op zijn minst is de hele structuur van bitcoin er op gericht om zoiets te verhinderen. In elk geval: de maatregelen van McGuiness kunnen wel eens een allereerste openingssalvo zijn in de komende oorlog van overheden tegen bitcoin.
De auteur Pieter Cleppe is hoofdredacteur van BrusselsReport, een nieuwe webstek die zich richt op nieuws en analyse met betrekking tot EU-politiek.
Twitter: @pietercleppe