Terwijl veel leiders in het westen barrières tegen de immigratie proberen op te zetten, beweegt Japan zich in de tegenovergesteld richting. Dat zeggen Jason Clenfield en Yuko Takeo, correspondenten van het persbureau Bloomberg, naar aanleiding van de introductie van visa voor ongeschoold gastarbeiders in Japan.

De maatregel is een unicum in de Japanse geschiedenis. De maatregel gaat begin april in voege. Het initiatif moet het land helpen de tekorten op de arbeidsmarkt in te vullen.

Vergrijzing

“Het aantal buitenlandse werknemers in Japan is de voorbije vijf jaar al verdubbeld,” zeggen Clenfield en Takeo. “Dat gebeurde echter meestal onder het masker van visa voor studenten en buitenlands stagiairs. Vanaf april zal de toegang tot de Japanse arbeidsmarkt echter nog verder worden geopend.”

“Lange tijd hoopte Japan het tekort aan werknemers te kunnen opvangen door een sterkere inschakeling van vrouwelijke werknemers, een verhoging van de pensioenleeftijd en een verdere automatisering met robots. De Japanse leiders zijn echter tot de bevinding gekomen dat die maatregelen niet zullen volstaan.”

“De Japanse beroepsbevolking kent een sterke veroudering,” aldus Bloomberg. “De volgende kwarteeuw zal de arbeidsmarkt van het land met 23 procent inkrimpen. Voor een aantal belangrijke functies worden inmiddels al drie keer meer vacatures dan sollicitaties gemeld. Alleen al in de zorgsector zal Japan tegen het midden van volgend decennium 550.000 bijkomende werknemers nodig hebben.”

Atsuko Abe, politiek wetenschapper aan de Oberlin University in Tokio, wijst erop dat de Japanse regering uiteindelijk geen keuze meer had.

Het nieuwe visumprogramma zal de volgende vijf jaar aan 345.000 laaggeschoolde buitenlandse werknemers een verblijfsvergunning verstrekken. De vergunningen zouden een looptijd hebben van vijf jaar. Verdere details over het programma zijn nog niet bekend. Kandidaten die voor een taaltest en een technisch examen slagen, zouden die vergunning voor onbepaalde tijd mogen verlengen en zouden ook hun gezinnen naar Japan mogen laten overkomen.

Verandering

Gabriele Vogt, immigratiedeskundige aan de Universität Hamburg, zegt dat Japan veel kan leren van de Duitse ervaring met gastarbeiders. “Vanaf het midden van de voorbije eeuw nodigde Duitsland miljoenen uitzendkrachten uit Turkije en Joegoslavië om zijn tekorten op de arbeidsmarkt in te vullen,” aldus Vogt. “Vele immigranten bleven in Duitsland wonen en startten er een gezin. Datzelfde zal ook in Japan gebeuren. Een immigrant is meer dan een loutere arbeidskracht.”

Critici waarschuwen dat de maatregel een middel zou kunnen zijn om goedkope arbeidskrachten uit armere landen te importeren. Eerdere programma’s voor tijdelijke arbeidskrachten hebben daarbij aanzienlijke misbruiken aan het licht gebracht.

“Er is bij de Japanse bevolking weinig verzet tegen de nieuwe maatregel,” zeggen Clenfield en Takeo. “Dat heeft wellicht te maken met het feit dat de Japanse politieke leiders de betekenis van het systeem hebben afgezwakt. Eerder al benadrukte premier Abe dat het nieuwe visumprogramma geen onderdeel van een immigratiebeleid vormde. Hij wees er immers op dat de buitenlandse werknemers niet in Japan blijven wonen.”

Jeff Kingston, directeur Aziatische studies aan de Temple University in Tokio, benadrukt dat Japan in sommige opzichten een multi-etnische samenleving wordt, maar dat feit volledig ontkent.

De demografische verandering van Japan kan volgens Bloomberg al duidelijk in Tokio worden opgemerkt. “Een op acht jongeren die er de meerderjarigheid verwerven heeft een buitenlandse nationaliteit,” aldus het persbureau. “In de wijk Shinjuku, waar ook het stadhuis is gevestigd, vertegenwoordigen buitenlanders al 46 procent van alle twintigjarigen. Zij komen vooral uit Vietnam en China.