Jambon wil terug onderhandelen, maar uithaal Crevits komt aan

Alweer een nieuwe deadline, alweer een nieuw onheil, voor de Vlaamse regering? De lijdensweg van Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) lijkt maar niet op te houden, nu vrijdag is er opnieuw een ‘beslissingsmoment’, de Vlaamse ministerraad. Daar wil Jambon opnieuw het document dat zondag werd goedgekeurd door zijn N-VA en Open Vld agenderen. Maar hij liet in het debat gisteren in het Vlaams Parlement wel een opening: er kon nog gepraat, zo klonk het. Bij N-VA zag je aan de lichaamstaal de horror, voor alweer een rondje negotiaties, nadat een ‘best and final offer‘ gemaakt was. “Jan zet opnieuw de deur open”, was ook de conclusies in eigen rangen. Maar de reactie van Hilde Crevits, de kopvrouw van cd&v, die voor heel het halfrond Zuhal Demir (N-VA) afsnauwde en eigenlijk Jambon een kaakslag gaf, deed het sentiment weer kantelen. “Het moet lukken, maar niet als je één partij tegen de muur kwakt. Daar doe ik niet aan mee”, zo sneerde Crevits naar Jambon. “Een wel heel weinig gracieuze manier van met Jan omgaan”, zo klinkt in N-VA-rangen. De zin om alsnog toegevingen te doen aan cd&v, lijkt verdampt bij N-VA. Zo dreigt een eeuwige herhaling van hetzelfde. Ondertussen morren cd&v-burgemeesters, over de harde lijn van hun partij.

In het nieuws: “Nee, ik ga geen ontslag nemen. Ik neem mijn verantwoordelijkheid om deze ploeg te doen werken op de domeinen waar ze moet werken”, zo probeerde Jan Jambon (N-VA) in het halfrond zijn regering levend te houden.

De details: “Het is maar voorbij als het voorbij is, en dat moment is nu nog niet. Wij werken door”, was de boodschap. Alleen is de vraag of men daarbij niet telkens hetzelfde probeert.

“L’enfer c’est la répétition“, de hel is altijd hetzelfde doen: het komt van de Frans-Roemeense toneelschrijver Eugène Ionescu, bekend om zijn absurde theater. Vandaag kan het meer dan ooit gelden voor de Vlaamse regering.
Die zit vervallen in een quasi eeuwig durende onderhandeling over een dossier dat helemaal niet de essentie van het Vlaams beleid of de belangrijkste portefeuilles is: over Onderwijs of Welzijn gaat het om miljarden euro’s en miljoenen betrokkenen Vlamingen, en daar zijn uitdagingen genoeg, maar de focus van Jambon I ligt nu al weken op Landbouw en het stikstofdossier.
Vrijdag lijkt de hele film zich opnieuw te gaan afspelen. Want dan is er een bijeenkomst van de Vlaamse regering, die Jambon als nieuw mikpunt genomen heeft. Dan agendeert Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) immers het fameuze decreet dat het stikstof regelt. Dan moet cd&v dus opnieuw kleur bekennen, net als N-VA en Open Vld. De vraag is nu, in de 48 uur die resten, of er nog gesproken en onderhandeld kan worden.

Wat vooraf ging: Langzaam maar zeker heeft cd&v al toegevingen gekregen, steeds meer. Alleen op één punt gaat dat niet voor N-VA.

In die afgelopen weken raakte de Vlaamse ploeg “al erg ver” zo geven de drie coalitiepartners toe: na een akkoord dat de belastingbetaler 3,6 miljard zal kosten vorig jaar, woedt nu in feite de technische discussie over de reacties op de bezwaarschriften. Maar die is door cd&v aangegrepen om, met de Boerenbond in de nek, het onderste uit de kan te halen. En daarin zijn ze al aardig gelukt: van de initiële houding van N-VA om quasi nies te wijzigen aan het oorspronkelijke akkoord, is al erg veel afgevijld.
Maar cd&v speelt een keihard pokerspel, net zoals voorzitter Sammy Mahdi (cd&v) op voorhand had aangegeven. Grote oranje eisen blijven over, eigenlijk al weken: het gelijkschakelen van landbouw en industrie in de stikstofnormen én het kunnen verhandelen van stikstofuitstoot bij boerderijen die stoppen.
Daarbij circuleerde vorige week al een lijst van “dertien knelpunten”, waarvan er “elf al opgelost zijn”: zo leek het even alsof men er quasi vanaf was. Maar over de twee finale struikelblokken legde Jambon zondag, met goedkeuring van Open Vld en viceminister-president Bart Somers, een ‘best and final offer” neer: een ‘laatste’ toegeving aan cd&v. Daar ging opnieuw Jo Brouns (cd&v), de Vlaamse minister van Landbouw en confidant van Boerenbond-voorzitter Lode Ceyssens, niet mee akkoord.
De grote vraag rond die eis van ‘gelijke behandeling’ is juridisch-technisch wel essentieel: overleeft zo’n akkoord de toets van het Grondwettelijk Hof en is het ‘juridisch robuust’ of niet, is telkens de kwestie waar cd&v mee schermt. Zij willen gelijke behandeling.
Maar nu maakt men het onderscheid tussen twee soorten stikstof, in het huidig beleid én in het akkoord: het ammoniak, dat zwaarder is en sneller neerdaalt, en vooral door de boeren wordt uitgestoten, heeft veel strengere normen dat stikstofoxide dat vooral door de industrie en transport wordt uitgestoten. De Boerenbond eist de gelijkschakeling.
Experten verschillen ook van mening erover. Professor Tobias Ceulemans (UAntwerpen) stelde gisteren op Terzake als expert biodiversiteit dat er eigenlijk weinig verschil is tussen beide soorten stikstof. Argumenten dus om het gelijk te trekken.
Maar professor Hendrik Schoukens (Ugent), een autoriteit op Milieurecht, wees er fijntjes op dat de Vlaamse regering het onderscheid tussen beide wél al in 2014 invoerde, met name Joke Schauvliege (cd&v) als minister van Landbouw, deed dat. En ook in 2022, na het sluiten van het Krokusakkoord over stikstof, verdedigde Hilde Crevits, toen minister van Landbouw die ongelijke behandeling. Het bestaat dus al 7 jaar, juridisch gezien.
Die kwestie komt vrijdag ongetwijfeld terug, en daarbij is het hard tegen onzacht: zowel N-VA als cd&v willen niet toegeven. Want indien N-VA dat wel doet, haalt men heel het huidige voorstel van Demir onderuit, en begint de procedure weer van vooraf aan: “Dan hebben we tegen de verkiezingen nog altijd geen stikstofdecreet, en gaat de economie op slot met een bouwstop.” Maar cd&v lijkt zich ook helemaal vast te hebben gezet op dat punt.

De institutionele spelletjes: Naast de discussie ten gronde, dook er plots een grondwettelijke discussie op over de Vlaamse regering.

Zondag voerde Jambon een wat onorthodox manoeuvre door: hij stelde vast dat “een meerderheid in zijn regering” akkoord ging met het finale voorstel, zonder cd&v dus, en stuurde op basis daarvan een zogenaamde ‘conceptnota’ naar het Vlaams Parlement: de inhoud van dat voorstel.
Dat heeft hoe dan ook weinig waarde juridisch, maar politiek was het symbolisch: plots was het twee-tegen-één, inclusief een document vanuit de regering dus. Maar echt een invloed op de lopende procedure heeft dat niet. En dat bevestigde Jambon ook, gisteren in het Parlement: “We moeten nu zien hoe we dit verder oplossen, hier onder ons, met die drie partijen rond de tafel.”
Die hele mise-en-scène de afgelopen dagen toont vooral aan hoe stroef het Vlaams niveau georganiseerd is bij regeringscrisissen: een Vlaamse regering kan nauwelijks vallen of ontslag aanbieden, en al helemaal niet een regeringspartner isoleren. Dat liet cd&v ook meteen voelen: “Wij laten ons niet uit de regering zetten“, zo fulmineerden ze op de voorpagina van Het Nieuwsblad.
Bij de christendemocraten kon men die forcing via de ‘conceptnota’ allerminst appreciëren: het vizier van de Vlaamse kabinetten van cd&v staat nog niet op oppositie. En nadat Open Vld hen bijtrad, en niet volgde in de powerplay van Jambon, liep de lucht uit die ballon.
Het gevolg is meteen dat de drie tot elkaar veroordeeld blijven. Dat was in het Parlement ook voelbaar. Maar een gelukkig huwelijk wordt het nooit meer. Zeker na 2024 lijkt het uitgesloten dat deze partijen nog samen de regering vormen. Alleen, voorlopig moeten ze wel nog door.

Hoe het gisteren gebeurde: Jambon opende de deur terug, maar kreeg het deksel op de neus van Crevits.

In het Vlaams Parlement kwam die clash gisteren pijnlijk duidelijk aan de oppervlakte, met een meerderheid die er geen meer was. De oppositie diende slechts de overlijdensakte op te maken, en de dood van de ploeg vast te stellen, zo was de verwachting.
Maar kijk, eigen aan zijn taak als regeringsleider blies Jan Jambon (N-VA) zowaar nog een sprankeltje leven in zijn coalitie. Want hoewel hij eerst minutenlang als stofzuigerverkoper zijn ‘best and final offer‘ aanprees, als was het een gouden deal, liet hij toch heel duidelijk een opening. “We moeten zien hoe we dit verder oplossen ondereen“, zo stelde hij.
En, daarbij hintte hij ook op teksten die nog aangepast kunnen worden. Want bovenop het ‘finale voorstel’ hadden N-VA en Open Vld nog mondeling wel wat zoetstof gegooid, die niet in de teksten zit: extra centen voor een warme sanering en ook een evaluatie van de vergunningskaders in 2025 onder meer.
Ruimte dus, zo leek het even. De lichaamstaal van andere N-VA-ministers, Demir op kop, verraadde bijzonder weinig appetijt voor zo’n extra rondje toegevingen. Maar hoe dan ook: de deur van N-VA ging alweer open. “Jan kon moeilijk anders. Hij wil verder.”
Maar groot was de verbazing bij N-VA toen Crevits zelf daarop het woord na.
- Ze prees wel eerst Jambon om “de essentie van waar het in politiek rond draait”. En nog: “Ik heb al veel grote crisissen meegemaakt, we zijn er altijd, altijd door geraakt.”
- Maar vervolgens kreeg Jambon, die naast haar zat op de regeringsbanken, een verbale mep: “Het zal niet lukken als je één partij gewoon tegen de muur kwakt. Daar doe ik niet aan mee.”
- En ook Demir kreeg ervan langs, omdat die op de regeringsbanken opmerkte dat cd&v al 15 jaar in de regering zit, mét dit dossier: “Collega Demir, u mag straks zeggen wat u te zeggen hebt, maar weet dat we al twintig jaar of meer samen in de regering zitten en ook samen beslissingen hebben genomen”, zo sneerde ze.
“Ze had toch met iets meer gratie die uitgestoken hand van Jan kunnen aanvaarden“, zo is bij een N-VA-kopstuk te horen. “Dit helpt niemand.” Een ander bevestigt: “Dat Crevits in één beweging ook nog eens Demir moest afsnauwen: niet okay. Ze zouden beter eens de hand in eigen boezem steken. Wie heeft ervoor gezorgd dat het nu miserie is?”
Het gevolg: opnieuw een verstrakking bij N-VA, waar men ondertussen genoeg heeft van de beschadigingen aan Jambon en heel de Vlaamse regering. Opnieuw een rondje onderhandelingen gaan organiseren lijkt nu toch weer uit den boze.
“Als het vrijdag een definitieve njet is, moeten we schakelen. De grenzen van de redelijkheid zijn al heel ver afgetast, maar er zit een vierde onzichtbare partij aan tafel die niet voor rede vatbaar is”, zo stelt een Vlaamse minister. De verwijzing naar de Boerenbond is duidelijk.

Opvallend: Bij cd&v morren de burgemeesters. Ook die van landelijke gemeenten.

In Het Laatste Nieuws duiken behoorlijk wat vragen op over de harde strategie van cd&v, vanuit de belangrijke onderbuik van de partij: de burgemeesters. Zowel Dirk De Fauw in Brugge, als Francis Benoit in Kuurne en Walter Dedonder in Affligem uiten hun bezorgdheid.
“Dit stikstofdossier leeft ook niet echt bij de bredere bevolking, wat wél leeft, zijn ruziemakende ministers. Daar heeft iedereen bedenkingen bij”, zo sneert De Fauw. “Het is dermate ingewikkelde materie dat de man in de straat nog amper weet waarover het gaat. Zelfs voor mij wordt het te technisch. Wie heeft er dan het grote gelijk? Geen idee. Luister naar het advies van wetenschappers en experts, het lijkt me geen slecht idee om het aan hen over te laten.”
En dat beaamt Benoit: ““Het is goed dat cd&v onder Mahdi opnieuw een smoel heeft, maar politici zijn generalisten, geen specialisten. Wij hebben niet de absolute waarheid in pacht over alles. Dat moeten we durven toe te geven.”
En ook Dedonder, die in een verleden nog kandidaat-voorzitter was, en toch wel wat invloed binnen de partij heeft, is openlijk kritisch in de krant: “Raken we er niet uit, dan verliest de landbouw sowieso“, zo stelt die. “Daarom denk ik dat we dit probleem, waar we toch niet uit geraken, beter opsplitsen. In een deel waar we het eens over zijn en één waar we later over praten. Zodat men opnieuw kan besturen.”

Genoteerd: Een nieuwe pensioenplan van Karine Lalieux (PS) gaat de discussie nu niet meteen beslechten.

Voor wie het nodig had, toch even een flinke herinnering dat federale discussies om sociaaleconomische te hervormingen te realiseren gewoon aartsmoeilijk zijn: de PS komt met een nieuw pensioenvoorstel. En kijk: het aangepaste plan van Lalieux houdt nog minder besparingen in dan haar vorige plan.
De Europese Commissie eist, in ruil voor het Europese relancegeld voor België, ter waarde van 4,5 miljard euro, dat België ook de nodige hervormingen doet. Daarbij een hertekening van de (te dure) pensioenen in dit land. De federale overheid was daar ook mee akkoord: ze nam het op in haar lijstje punten die zou afwerken. Belofte maakt nu schuld.
Want uit de cijfers blijkt dat de huidige pensioenhervormingen netto meer gaan kosten, in plaats van besparen. Die druk op de ketel is er al maanden: premier Alexander De Croo (Open Vld) gooide in december zelf nog een reeks voorstellen op tafel, die de PS woest maakte.
Uiteindelijk kwam Lalieux als bevoegd minister van Pensioenen uit haar pijp: in februari legde ze nieuwe voorstellen op tafel, die toch een besparing van 0,4 tot 0,5 procent van het bbp op termijn zouden bedragen, op die pensioenen. Maar nu is het terug naar af: in haar nieuwste plannen komt de PS maar uit op 0,3 procent. Of dat de Europese Commissie zal tevredenstellen is maar de vraag.
Het toont meteen aan hoe vast ook de discussie over de pensioenen zit. Want de PS wil wel iets inleveren, zo staat te lezen in De Tijd, die de voorstellen kon inkijken. Met name dan de perequatie van de ambtenarenpensioenen (die dan automatisch meestijgen met de huidige lonen van de ambtenaren), maar dan enkel voor de hoogste pensioenen van meer dan 5.800 euro.
En ze denkt ook aan een nieuwe taks, voor de allerhoogste aanvullende pensioenen: de tweede pijler dus, die extra belast wordt. Een taboe voor de liberalen. Maar er is ook goed nieuws richting een consensus in de regering: de toegang tot het minimumpensioen zou de PS nu wel op 30 jaar willen leggen. Vorige zomer werd nog keihard gevochten over 20 jaar als maximum.

Ook om te volgen: De asiel- en migratiediscussie komt eerst.

Wat toch wel tot wat frustratie leidt, ook bij de PS: de pensioenplannen wordt maar niet besproken, eerst wil de premier er absoluut de voorstellen rond asiel en migratie doorkrijgen. Daarover overleefde de kern van Vivaldi al uren vergadering: telkens opnieuw, zowel vrijdag als maandag, gaat het daarbij eerst lang en breed om de verontwaardiging over de humanitaire situatie, die leeft bij PS, Ecolo en Groen.
Vrijdag nog hadden vooral de groenen opmerkingen bij de voorstellen die staatssecretaris Nicole de Moor (cd&v) op tafel heeft gelegd met De Croo, maar nu lijkt de PS scherper te worden. Eén en ander heeft te maken met de pensioendiscussie en de agendering. “Wij zijn met niets van wat de Moor op tafel heeft gelegd het inhoudelijk eens”, zo liet men verstaan aan De Tijd.
“Niet verstandig als je tot een compromis moet komen”, zo reageerde de Moor op Radio 1. Maar in de wandelgangen bij de PS geeft men ook toe: “Dat was wat te scherp geformuleerd, alleen liggen we inhoudelijk toch ver uit elkaar, nog steeds.”
Tegelijk lukte de Moor erin om samen met Rudi Vervoort (PS), de Brusselse minister-president, en Cathérine Moureaux (PS), de burgemeester van Molenbeek, het tentenkamp aan het kanaal te ontruimen. Zo is een belangrijk emotioneel element van de baan. Afwachten dus of Vivaldi er vanavond op een nieuwe kern er wel uit raakt.

Opvallend: Terwijl alle camera’s op Jambon staan, heeft ook Rudi Vervoort (PS) een huizenhoog probleem.

In Vlaanderen gaat het over stikstof, en was er gisteren in het Vlaams Parlement massale media-aandacht voor het Parlementaire debat. In Brussel ligt de regering ook al weken lam, maar ligt geen hond er eigenlijk echt van wakker: de Franstalige pers is nu eenmaal een tikje milder voor de eigen politici.
De voorbije weken weigerden de groene ministers te vergaderen, waardoor de regering de facto tot stilstand kwam. De reden? Een braakliggend stuk grond in Schaarbeek, bij een oud rangeerstation op de Josaphat-site. Daar zouden nieuwe woningen moeten komen, wat de PS al langer wil. Maar Ecolo en Groen willen vooral de open ruimte bewaren.
In Le Soir pookt Rajae Maouane nu nog verder het vuur op: “Het is een van de laatste groene ruimtes in Brussel, gelegen tussen twee gebieden met een tekort aan groen. We moeten het kunnen behouden. We mogen niet vergeten dat er in Brussel een tekort aan groen is. Dat is een kwestie van sociale rechtvaardigheid.”
Maar tegelijk geeft ze wel mee dat Ecolo “constructieve voorstellen zal formuleren”, en nu donderdag de groene ministers weer naar de ministerraad gaan komen. Maar tegelijk blijft Ecolo op haar lijn: “Alle regeringen hebben hun ups en downs en crisissen. Dit is niet uniek voor Brussel, kijk naar de Vlaamse regering. We vragen om de voorwaarden te vervullen zodat we terug aan tafel kunnen en rustig kunnen werken.”
Dat de dooi zo nog niet ingezet is, is wel duidelijk. Want gisteren herhaalde PS-baas in Brussel Ahmed Laaouej (PS) nog eens het rode standpunt, op de radio van BX1: op dit terrein moeten zo snel mogelijk woningen gebouwd worden, om de nood op dat vlak te ledigen.

Tenslotte: Wat iedereen al lang wist, wordt concreet. Vooruit en Open Vld vormen in Gent Voor.Gent.

Dat Mathias De Clercq (Open Vld) samen met Conner Rousseau (Vooruit) in Gent een kartellijst ging maken, was een publiek geheim in de Wetstraat. De liberalen en socialisten werken al jaren goed samen in de Arteveldestad, en varen beiden een centrumkoers. Met de nieuwe regels van de gemeente in het achterhoofd is kartelvorming dan niet zo gek: de grootste lijst levert de burgemeester én heeft de sleutel tot coalitievorming.
In Gent trekt men dat fors door: de lijst krijgt een eigen kleur, paars, én een eigen naam, die nogal voor de hand ligt: Voor.Gent. Die ‘Voor’ in de naam was een absolute voorwaarde van de socialisten. De primeur was vanmorgen voor De Morgen.
De volgorde van de lijst is opvallend, in die zin dat naast De Clercq die trekt, er plaats is voor Vooruit-schepen Astrid De Bruycker op twee, Sofie Bracke van Open Vld op drie en dan opvallend, Freya Van den Bossche op vier. Uit interne peilingen bleek dat het voormalige boegbeeld van de socialisten het nog erg goed doet. Bovendien is ze een confidente van Rousseau, die mee in Gent het project kwam uittekenen.