Het knettert binnen de federale regering over het energiedossier. Elke regeringspartij legde voorstellen op tafel om de factuur te verminderen, maar men raakte het dit weekend niet eens over wat dan precies moet gebeuren. Met name de socialisten legden een hele reeks maatregelen voor, onder meer de btw-verlaging én energiecheques. Maar Tinne Van der Straeten (Groen) ging op de rem staan, zo is bij socialisten te horen, wat bij Groen dan weer fel ontkent wordt: “Hun voorstellen waren niet genoeg doordacht.” Premier Alexander De Croo (Open Vld) parkeerde dan maar de discussie en vroeg “bijkomende berekeningen”. Zo wordt heel de begrotingsoefening, die dit weekend had moeten af zijn, een weekend uitgesteld.

In het nieuws: Energie, energie, energie.

De details: Het thema overschaduwt de federale begrotingsbesprekingen.

• Het was met veel goede moed, dat premier De Croo zijn troepen bijeen had geroepen, om dit weekend te landen. Niet op een kasteel, maar gewoon op de Zestien, de ambtswoning van de premier. Bedoeling was om, ruim op tijd voor de State of the Union volgende week dinsdag, de begroting af te werken, én het pakket hervormingen klaar te hebben die de eerste minister wil presenteren.
• Daarvoor wordt een ‘herstart- en transitieplan‘ uitgewerkt, met een pak werkgroepen die plannen moesten tekenen en concrete voorstellen formuleren. Hierin zit onder meer de arbeidsmarkt, digitalisering en extra investeringen.
• Tegelijk is er het begrotingsspel. Na het wat doorzichtige initiële klassieke openingsbod (“3 miljard inspanningen”, eiste Open Vld-staatssecretaris Eva De Bleeker), en de repliek van de socialisten dat 1 miljard inspanningen, zoals afgesproken, wel volstond, dacht de premier netjes in het midden, op 2 miljard inspanningen, te kunnen afkloppen.
• Maar dat was buiten de socialisten gerekend. Die wilden, met het oog op de nakende energiecrisis, helemaal niet overgaan naar ‘business as usual’. Eerst moesten er concrete maatregelen duidelijk zijn, mét de bijhorende effecten op de begroting, voor er echt naar de begroting kon gekeken worden. Immers, al die maatregelen om de kost van de factuur te doen dalen, hebben een impact op die begroting.

De essentie: Men komt terug tot de fundamentele vraag over hoe men best uit een crisis komt: het pedaal van overheidsuitgaven blijven inhouden of niet?

• Het is een visie die al veel langer leeft bij de socialisten: “We gaan niet dezelfde fouten maken zoals na de crisis van 2008“. Het gevoel is immers dat na de bankencrisis veel te snel is overgegaan tot de normale begrotingsdoctrine, in plaats van deficit spending (dat mag en kan in een crisis) wat langer aan te houden. En dat heeft de heropleving toen gefnuikt.
• Deze keer, na de Covid-crisis, zien de socialisten een soortgelijk patroon. Hoge energieprijzen zijn een klassiek fenomeen bij de fors toegenomen vraag die samengaat met een economische heropleving. Die prijsstijging volop bij de consument laten vallen, dreigt dan het consumentenvertrouwen aan te tasten, én dus de relance te gaan remmen.
• Die principekwestie vertaalde zich dus op het begrotingsconclaaf in een forse discussie over hoe de energiecrisis moet worden aangepakt: de socialisten legden een lijvige nota op tafel van 25 pagina’s, met een hele waaier een voorstellen.
  • Daarbij een voorstel om het sociaal tarief, nu al geldig voor een klein miljoen mensen, permanent uit te breiden.
  • Een btw-verlaging op zich is geen optie, maar wel directe compensaties.
  • Zo denkt men aan een energiecheque, ter waarde van 100 euro per gezin.
• De essentie van hun rode boodschap: de meeropbrengst in de btw en de heffingen, door de stijging van de prijzen, moet integraal gaan naar maatregelen om de factuur te verminderen. En liefst zo snel mogelijk, met effecten voor de winter in de portemonnee van de burger, in het vierde kwartaal dus al. Ze berekenden dat het om zo’n 400 miljoen euro gaat.
• De PS voerde vrijdag daarover een offensief, met Paul Magnette (PS) en vicepremier Pierre-Yves Dermagne (PS). Maar ook voor Vooruit was het alle hens aan dek: voorzitter Conner Rousseau trok vrijdag én zondag naar VTM en ging zaterdagochtend op de VRT ook nog eens stevig duwen. “Nu, maatregelen”, was de boodschap.

De angel: Dat rood offensief strandde op groene tegenstand: zij laten “hun dossier” niet claimen.

• Over de verlenging van het sociaal tarief is ondertussen iedereen het eigenlijk eens: dat lijkt voor alle regeringspartners vast te staan. De liberalen en ook CD&V stribbelden fel tegen over de berekeningen van de socialisten, en schatten die 400 miljoen meeropbrengsten veel lager in, op eerder 200 miljoen. Bovendien rekende men op die meeropbrengsten om de begroting te spekken.
• Maar de echte frustratie bij de socialisten draaide dit weekend niet rond blauw, maar rond groen: ze merkten dat ze aan de regeringstafel niet de verwachtte steun kregen van de groenen in hun offensief. “Systematisch hield Tinne Van der Straeten (Groen) de rode voorstellen tegen”, zo is te horen in de wandelgangen.
• De verlenging van het sociaal tarief werd daarbij uiteindelijk door iedereen wel aanvaard, ook de liberalen, maar daarbij moest het voor PS en Vooruit niet ophouden. “Geen haastwerk“, was het antwoord van Van der Straeten op de rest van de rode voorstellen, die zelf een grotere hervorming van heel de energiefactuur al langer voorbereidt.
• Daarbij moeten voor Groen alle heffingen uit de factuur, én moet er in ruil een federale accijns worden ingevoerd: een voorstel dat Van der Straeten samen met minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) uitwerkte. Alleen, de effecten daarvan zijn ten snelste volgend jaar voelbaar, en dat was niet naar de zin van de socialisten.
• Te meer omdat zowat heel hun nota van 25 pagina’s van tafel werd geveegd. De energiecheque? “Te duur in administratieve kost, te veel overheid.” Een btw-verlaging? “Niet effectief genoeg, en negatieve effecten op de index.”
• De liberalen en de premier leunden achteruit, en lieten Van der Straeten het werk doen. Die liet zich duidelijk niet door de socialisten de les spellen op ‘haar’ domein van energie, tot ergernis van de rode vicepremiers. “Ons doel is hetzelfde als dat van de socialisten, maar de weg ernaartoe loopt niet gelijk“, zo duidde men achteraf bij Groen.
• Dat Groen-voorzitter Meyrem Almaci vervolgens zondag naar de Zevende Dag trok, om daar zelf ook de forcing te gaan voeren over energie, deed bij de socialisten helemaal de potjes overkoken.
  • “We moeten onmiddellijk ingrijpen”, klonk het plots daar.
  • “Er moet meer gebeuren dan enkel de verlening van het sociaal tarief. De andere mensen die niet onder het sociaal tarief vallen, moeten ook perspectief krijgen.”
  • En nog: “Het zou cynisch zijn als de federale regering de ‘meerinkomsten’ nu op een of andere manier niet zou teruggeven aan de burger.”
• De socialisten zaten er stomverbaasd naar te kijken: “Je moet maar durven. Groenen en liberalen trekken samen op tegen onze voorstellen. En dan neemt Almaci op tv helemaal de boodschap van Paul en Conner over, om te beweren dat ze ook snel iets willen doen voor iedereen? Dat is echt om dood te vallen“, zo stelt een hoge rode bron.
• Het zit al langer niet goed tussen de top van Groen en Vooruit: ook bij de regeringsonderhandelingen voelden de socialisten zich regelmatig niet correct behandeld door de groenen, die meer dan eens een akkoordje sloten met de liberalen om er iets door te krijgen, eerder dan op ‘links’ te werken.
• Bij de groenen wijzen ze dan weer op de bij momenten volgens hen “echt rechtse koers” die de Vlaamse socialisten zijn gaan varen onder het leiderschap van Conner Rousseau. “Je vraagt je soms echt af wie onze progressieve bondgenoten zijn”, zo klinkt het aan de groene top.

The Big Picture: “Pakt de premier dit wel goed aan?”, klinkt vanuit de meerderheid.

• Met de sfeer onder nul over de energiefactuur, en een open discussie over de precieze inkomsten van de btw, werd dan zondag de werkgroep aangesneden over de arbeidsmarkt.
• Maar ook dat was geen gezellige babbel: de standpunten van de PS, met bevoegd minister van Werk en vicepremier Pierre-Yves Dermagne, liggen gewoon erg ver van de liberalen en CD&V. Onvermijdelijk kwamen de ideologische breuklijnen naar boven, in een context die al niet al te amicaal was. Daarop besliste eerste minister De Croo zondagavond om de zaak te schorsen: een doorbraak zat er toch niet in. Vanmiddag worden de discussies hernomen.
• Meteen is de horizon een week opgeschoven: pas volgend weekend moet er geland worden met de begroting. De Europese Commissie verwacht toch maar tegen midden oktober een antwoord, en dan er is de SOTU. Dat is de nieuwe deadline, die nog altijd makkelijk haalbaar moet zijn: ondertussen kan de temperatuur wat koelen.
• Toch wordt er kritisch gekeken naar De Croo zijn aanpak. Want waarom kondigde de premier dan aan dat het dit weekend zou geregeld zijn, had hij het energiedossier niet ingeschat als ‘gevaarlijk’ dan? “Toch niet zo handig als iedereen denkt“, zo liet een lid van de eigen Vivaldi droog opmerken, over het leiderschap van de ploeg.
• De Croo had nochtans een succesje nodig, nadat het eigenlijk al sinds de rentree heel de tijd woelig is rond zijn ploeg. Eerst het dossier van de pensioenen, daarna discussies over de arbeidsmarkt en nu over de begroting, het blijft woekeren rond Vivaldi.
• Daar tegenover heeft de Vlaamse regering een relatief rustige herstart, en een simpel begrotingsconflaaf gezet. Dat is exact wat de N-VA, federaal de grootste oppositiepartij, had uitgestippeld: een ‘ander beeld’ zetten op Vlaams niveau, met een regering die wél bespaart, en wél werkt.
• Dat de budgettaire uitdagingen daarbij onvergelijkbaar zijn (het Vlaams tekort zat op 2 miljard, het federale op 21 miljard euro), vergeet men daarbij snel: het is de perceptie rond de ploeg die geldt.
• Daarmee tikt de klok dus opnieuw voor Vivaldi, om deze week de ploeg rond één boodschap en één budget verenigd te krijgen. En dat terwijl het energiedossier ook nog in de lucht hangt, voorlopig onopgelost.

In de marge: De symbooldossiers voor de begroting.

• Zowat iedereen heeft ondertussen het verlanglijstje klaar. Daarbij duiken wat symbolische dossiers op. Zo is in De Standaard te lezen dat de groenen opnieuw het aantal medewerkers van ex-ministers willen beperken. Dat lag ook op tafel tijdens de regeringsonderhandelingen maar sneuvelde op een MR-veto: zij hadden immers een hele stoet uittredende ministers. Het gaat om een paar miljoen euro per jaar.
• Nog zo’n eerder symbolisch bedrag: de ongeveer 40 miljoen per jaar die het fiscale en sociale gunstregime voor het topvoetbal kost. Dat maakt dat profclubs in België wat competitiever zijn ten opzichte van buitenlandse clubs in het betalen van hun spelers, maar het dossier is ondertussen ook een voorbeeld geworden: “Laat topvoetballers evenveel belasting betalen als de kuisvrouw“, is de slogan van de socialisten, maar ook CD&V, dat met minister van Financiën Vincent Van Peteghem de forcing voert.
• Open Vld stelt nu een consensus voor: enkel de RSZ-bijdragen moeten volledig betaald worden voortaan. Vraag is of dat voor de MR kan: voorzitter Georges-Louis Bouchez (MR) zwoer het profvoetbal te beschermen.

Genoteerd: Universiteiten kregen 20 miljoen euro voor coronatests die nooit zijn uitgevoerd

• De overheid heeft het voorbije jaar bijna 20 miljoen euro betaald aan universiteiten voor coronatests die nooit zijn uitgevoerd. Dat blijkt uit een parlementaire vraag van de N-VA, waarover Het Laatste Nieuws berichtte.
• In de zomer van 2020 besliste de federale regering om een coronatestplatform op te richten. Acht universiteiten moesten daarom in sneltempo superlabo’s uitbouwen om elk dagelijks 7.000 tests uit te kunnen voeren.
• Iedere maand zouden de universiteiten daarvoor 720.000 euro krijgen, ongeacht het aantal tests die werden uitgevoerd. Er werd wel overeengekomen dat er elke dag 2.000 tests moesten gedaan worden.
• Uit een parlementaire vraag van N-VA blijkt dat die voorwaarde zelden of nooit voldaan werd. De universiteiten kregen 19,7 miljoen euro voor tests die nooit werden uitgevoerd.

Met bijdragen van Arno Meijnen