Hoe los je een probleem als Saoedi-Arabië op?

Saoedi-Arabië dreigt met vernietigende wraak indien het Westen sancties neemt naar aanleiding van de onopgeloste verdwijning van journalist Jamal Khashoggi, een prominent criticus van kroonprins Mohammed bin Salman.

Waar is Jamal Khashoggi?

Jamal Khashoggi bracht vorige week een bezoek aan het Saoedische consulaat in Istanboel. Ankara heeft beelden vrijgegeven waarop te zien is dat de journalist het consulaat binnen gaat. Hij is er nooit buitengekomen. De Turkse autoriteiten houden er rekening mee dat de journalist in het consulaat door een commando van Saoedi’s vermoord is.  Vermoed wordt dat zijn lijk dan in stukken is gesneden en in verschillende koffers het consulaat buiten is gesmokkeld.

Wie is Jamal Khashoggi?

Khashoggi is een Saoedi die altijd goede banden met het koningshuis onderhield. Hij was daarnaast ook als journalist actief.  Maar als criticus van Mohammed bin Salman, zag hij zich vorig jaar verplicht zijn vaderland te verlaten, nadat hij verschillende keren was bedreigd. Hij verhuisde naar de VS en schreef daar opiniestukken voor de Washington Post. Riyadh ontkent in alle toonaarden iets met de verdwijning te maken te hebben.

De Duitse krant Die Welt onthulde zondag dat Jamal Khashoggi geen gewone journalist was, maar een agent van de Saoedische inlichtingendienst, een vertrouweling van Osama bin Laden, en de neef van de beruchte Arabische wapenhandelaar Adnan Khashoggi. Volgens sommige bronnen was hij ook lid van de Moslimbroederschap, de islamitische organisatie die de Saoedische monarchie wil vervangen door een moderne totalitaire islamistische staat. Dat de Saoedi’s toenadering zochten tot Israël was hem dan ook een doorn in het oog.


© EPA

Veel verder dan wat kritiek komt het Westen zelden

Toch is Khashoggi niet de eerste Saoedi die verdwijnt. Ettelijke tegenstanders van het Saoedische regime gingen hem voor. Want ondanks dat het Westen er een gewoonte van heeft gemaakt om Saoedi-Arabië te bekritiseren inzake mensenrechten, eindigt het meestal daar. 

Om de Nederlandse journaliste Sheila Sitalsing te citeren: “Van alle kwaadaardige regimes heeft dat van Saoedi-Arabië het misschien wel het best getroffen met ons van het vrije Westen. Ze hakken er hoofden en handen af. Ze doen aan lijfstraffen, niet zelden na een wankele rechtsgang. Ze behandelen vrouwen als wilsonbekwame broedmachines. Ze treden zonder mededogen op tegen mensen die hiertegen protesteren.”

Ook nu weer wordt in het Westen links en rechts met vergelding gedreigd. De CEO’s van Ford, J.P. Morgan en Uber, hebben al aangekondigd hun aanwezigheid op een conferentie (het ‘Davos van de woestijn’) die later deze maand in Riyadh wordt gehouden te annuleren. Ook Richard Branson en Neelie Smit-Kroes zegden af, terwijl de Saoedische aandelenbeurs zondag afsloot met een verlies voor 182 van de 186 beursgenoteerde aandelen.

“De wereld tot stilstand brengen”

Maar de Saoedi’s tonen zich uitzonderlijk strijdvaardig. “De waarheid is dat indien Washington sancties neemt tegen Riyadh, het zijn eigen economie zal vernietigen, zelfs indien het denkt enkel Riyadh pijn te doen,” schreef Turki Aldakhil, de directeur van de officiële Saoedische nieuwszender Al Arabiya, zondag op de site. Aldakhil schrijft dat de de kroonprins een reductie van de olieproductie overweegt, die prijzen van 80 dollar naar 400 dollar per vat zou katapulteren en de wereld tot stilstand zouden brengen.

De Amerikaanse president Donald Trump dreigde even met zware straffen mocht blijken dat Mohammed bin Salman achter de verdwijning van Khashoggi zit, maar na een telefoongesprek met koning Salman veranderde hij al van toon en ontpopte hij zich tot de pr-man van het Saoedische regime. Hij stuurt per direct Mike Pompeo, zijn minister van Buitenlandse Zaken, naar Riyadh en verklaarde tegenover de pers dat er mogelijk ‘boeven’ (‘rogue killers’) achter de moord zitten. Dat zou betekenen dat Riyadh weet dat Khashoggi dood is en dat Trump een diplomatieke oplossing zoekt om de strafmaat niet te laten escaleren. Later op de dag meldde CNN dat de Saoedi’s werken aan een aankondiging waarin ze toegeven dat de journalist stierf als gevolg van ‘een uit de hand gelopen ondervraging door daarvoor niet-gemachtigde ambtenaren’. [Al zou het ‘in stukken gesneden lijk’ dan weer op zijn minst een schaduw van twijfel werpen op een ‘uit de hand gelopen ondervraging’. Anders moet het lijk gewoon aan de familie worden overgemaakt.]

Ook de Franse, Duitse en Britse ministeries van Buitenlandse Zaken hebben de geopolitieke druk opgevoerd door een gezamenlijke verklaring af te leggen waarin de Saoedische regering wordt opgeroepen om een gedetailleerd overzicht te geven van de gebeurtenissen.


© Getty Images

Canada kon ‘de westerse solidariteit’ al aan den lijve ondervinden

Maar ook de voorbije zomer bleek nogmaals dat het Westen zelden tot meer in staat is dan tot ‘lip service’ wanneer Riyadh uit de bocht gaat. Toen Canada in augustus kritiek had guit op de gevangenneming van een aantal mensenrechtenactivisten, waaronder Samar Badawi, een vrouw die opkomt voor de vrouwenrechten in haar land, was de reactie in de Saoedische hoofdstad even verrassend als buitenproportioneel.

De Canadese ambassadeur kreeg 24 uur om het land te verlaten en ook alle Saoedische geneesheren en studenten moesten met onmiddellijke ingang Canada verlaten. Verder werden alle vluchten tussen beide landen geschrapt en werden bestellingen voor tarwe en gerst geannuleerd. Saoedische investeringsfondsen kregen de opdracht alle Canadese activa in hun bezit te verkopen, ongeacht de kostprijs. Zo goed als geen enkel westers land verroerde ook maar een vin om in het conflict te bemiddelen.

Saoedische machtspositie is enorm

De Saoedi’s genieten dan ook een enorme machtspositie. Aldakhil:

“[…] Misschien brengt dit ons dichter bij Rusland en ligt er zo zelfs een verzoening met Iran in het verschiet. En het mag evenmin verwonderen dat Riyadh zou stoppen met wapens te kopen van de VS. Riyadh is de belangrijkste koper van Amerikaanse wapenproducenten en koopt 10% van alles wat ze maken. Verder kopen we 85% van het Amerikaanse leger, waardoor 5% overblijft voor de rest van de wereld. Daarenboven investeren we ook nog eens 800 miljard dollar in projecten van de Amerikaanse regering.”

Hoe de ganse zaak ook afloopt, het imago van kroonprins Mohammed bin Salman heeft in de internationale gemeenschap een zware klap gekregen. De moedige hervormer wordt nu gezien als een impulsieve en onbetrouwbare autocraat, die er niet voor terugdeinst de stemmen te liquideren die naar zijn zin te luid klinken. Of dat grote gevolgen zal hebben voor de handel die het Westen met de Saoedi’s voert, mag worden betwijfeld. Een politieke leugen is in de maak en die lijkt door alle betrokken partijen te worden verkozen boven een storende waarheid.


© Getty Images

Meer