Extreme technieken, zoals ijsbaden, gebruiken om lichaam en geest te verbeteren? Het wint aan populariteit en begint wetenschappelijk aanvaard te worden.
Wim Hof, die naam zegt u waarschijnlijk niks. Het is een excentrieke Nederlander die vorig jaar zijn 61ste verjaardag vierde door 61 minuten in een ijsbad te zitten. Voor de meeste mensen lijkt dat meer op een marteling dan een verjaardagsfeestje. Nochtans is Hof tijdens de pandemie geëvolueerd van stuntman tot wellnessgoeroe.
Koude helpt tegen stress
Zijn technieken, een combinatie van langzaam ademhalen met ijsbaden en koude douches, zijn overgenomen door extreme atleten en ondernemers. Wetenschappers bestuderen nu het bijna bovenmenselijke vermogen om angst uit te schakelen en het immuunrespons te controleren.
Amanda Henry is een moeder en lerares uit Californië. De dagdagelijkse stress die het afstandsonderwijs met zich meebrengt, heeft haar ertoe aangezet Wim Hof zijn raad op te volgen. Elke dag om vijf uur ’s morgens neemt ze een koude douche. Dat doet ze naar eigen zeggen omdat de oefeningen haar helpen om haar geduld te bewaren. Als een leerling vervelend doet, haalt Amanda diep adem en zegt ze tegen zichzelf: ‘Het komt wel goed. Ik hoef die stress er nu niet bij te nemen.’
Niet zonder gevaar
De extreme technieken hebben iets geraakt bij de mensen tijdens de coronacrisis. Ze leren hen namelijk hoe ze extreme ongemakken kunnen verdragen. ‘De natuur uitdagen maakt ons sterk en stimuleert onze diepere fysiologie’, zegt Hof aan de Wall Street Journal. ‘We zijn zoogdieren, maar we vergeten hoe we zoogdieren moeten zijn.’ Zijn advies aan mensen die huiveren bij de gedachte aan koud water is dan ook: doe het gewoon een keer.
Toch houden de technieken serieuze risico’s in. Op zijn website zegt Wim Hof dat de trage ademhaling lichtheid in het hoofd en bewustzijnsverlies kan veroorzaken. Dat maakt dat de techniek niet bedoeld is voor mensen met bepaalde medische aandoeningen. Zo is het slimmer de oefeningen niet te doen als u epilepsie, een hartziekte, een hoge bloeddruk hebt of zwanger bent. Hof raadt iedereen die een ernstige medische aandoening heeft aan om een arts te raadplegen alvorens de technieken toe te passen.
The Iceman, zoals men Hof ook wel noemt, verwierf jarenlang bekendheid vanwege zijn waaghalzerige prestaties zoals urenlang bloot op ijs zitten. Daarnaast beklom hij halfnaakt de Kilimanjaro en een deel van de Mount Everest. Zijn daden werden lange tijd als dwaas beschouwd.
Publieke stunts uit levensnoodzaak
Hofs carrière is geboren uit een tragedie. Hij werkte in de Pyreneeën als berggids toen zijn vrouw in 1995 zelfmoord pleegde. Hof zegt dat de echte beproeving in zijn leven zo is begonnen. ‘Ik bleef achter met een gebroken hart, vier kinderen en geen geld.’
Jarenlang was zwemmen in ijskoud water voor hem een soort van tijdverdrijf. Hij merkte dat daardoor het piekeren en de pijn stopte. Volgens hem zorgt koud water ervoor dat je in het moment bent. ‘De koude in gaan bracht veel rust, zoals stilte in mijn hoofd. Het gaf me tijd om de kwelling te stoppen, het mezelf voortdurend afvragen: waarom, waarom, waarom?’
Hof begon daarna publieke stunts te doen, meestal voor televisie, om zijn gezin te onderhouden. Hij bracht een half uur door in direct contact met ijs, toen een uur, toen bijna twee uur. Een van de records die hij vestigde was in 2000 voor het zwemmen onder ijs in Finland. Tijdens het oefenen voordien was hij zelfs de weg kwijtgeraakt en bijna gestorven. Hij liep een halve marathon op blote voeten op ijs en sneeuw in Finland en een hele marathon in de Namibwoestijn zonder water.
Wetenschap krijgt interesse
Nu zijn wetenschappers steeds meer geïnteresseerd in het vermogen om gevaarlijke omstandigheden te overleven en om fysiologische reacties te beïnvloeden waarvan men dacht dat die niet te manipuleren waren. Denk dan bijvoorbeeld aan het immuunsysteem en ontstekingen.
In 2013 ontdekten onderzoekers van de Radboud Universiteit in Nijmegen dat twaalf mensen die door Hof waren getraind minder griepachtige symptomen hadden dan een ongetrainde groep. In 2019 wezen testen op een opmerkelijke vermindering van ontstekingsverschijnselen. Dat gebeurde bij 13 mensen die aan ruggengraat artritis leden. Zij kregen acht weken training in ademhaling, meditatie en werden blootgesteld aan koude.
Ook een remedie voor bedrijfsleiders?
Elissa Epel, professor op de afdeling psychiatrie aan de Universiteit van Californië in San Francisco, zegt dat Hof precies de man was waar ze naar op zoek was. Ze zocht naar natuurlijke manieren om korte periodes van acute stress te veroorzaken, omdat men denkt dat die een soort stressbestendigheid opbouwen die kan helpen tegen chronische stress. ‘We zijn erg nieuwsgierig naar de methode’, zegt Epel.
Hof is populair bij zogenaamde bio-hackers die interesse hebben in het tot het uiterste drijven van de menselijke fysiologie. Toen Jack Dorsey, CEO van Twitter, twee jaar geleden zei dat Hof iemand is waar hij veel van geleerd heeft en dat hij ook koude douches neemt en één maaltijd per dag eet, ging zijn uitspraak viraal. Hof zegt dat hij Dorsey thuis heeft opgezocht en dat ze elkaar berichten sturen. Twitter had daarop geen commentaar.
De wetenschap volgt, maar te traag
Enahm Hof (37), de zoon van Wim, richtte elf jaar geleden een bedrijf op. Innerfire B.V. brengt structuur in een groeiend aantal verzoeken voor zijn vader. Het bedrijf wordt gerund door vier van de zes kinderen van Hof en biedt weekenden en expedities aan met Hof zelf.
Wim Hof heeft veel tijd doorgebracht in laboratoria waar onderzoekers hem aan monitoren koppelden, hem sensoren lieten slikken, hem door MRI-machines lieten scannen, zijn temperatuur meten en hem endotoxine inspoten om te zien hoe zijn immuunsysteem zou reageren. Uit kleine proefstudies blijkt dat Hof in staat is het autonome deel van het zenuwstelsel te beïnvloeden. Dat deel is verantwoordelijk voor onwillekeurige lichaamsfuncties zoals de hartslag en de ademhaling.
Hof is zo goedgelovig dat hij vaak de wetenschap overschat. ‘We hebben een plan om meer controle te hebben over angst en het immuunsysteem dat volledig wordt onderschreven door de wetenschap. Daardoor komt het nu bij tientallen miljoenen mensen terecht. Dat is mooi, maar ik wil dat het naar miljarden mensen gaat’, verduidelijkt de waaghals. Hij begrijpt niet waarom de wetenschap zo lang op zich laat wachten terwijl er zoveel mensen zijn die lijden aan chronische ziekten en depressies. ‘De wetenschap gaat zo snel als een langzame schildpad’, voegt Hof er nog aan toe.
Lees ook:
- ‘Stoppen met roken leidt tot betere geestelijke gezondheid’
- ‘Mensen met psychische problemen verouderen sneller’
(jvdh)