Ondanks gunstige indexen is het nog te vroeg om te zeggen of de inflatie getemd is. Toch zijn er twee duidelijke lessen getrokken uit de recente prijsstijging.

Ten eerste waren de standaardmodellen van economen – vooral het dominante model dat ervan uitgaat dat de economie altijd in evenwicht is – in feite nutteloos. En ten tweede zijn degenen die vol vertrouwen beweerden dat het vijf jaar pijn zou kosten om de inflatie uit het systeem te wringen, al weerlegd. De inflatie is drastisch gedaald: de seizoensgecorrigeerde consumentenprijsindex van december 2022 ligt slechts 1% boven die van juni.

Er is overweldigend bewijs dat de voornaamste bron van de inflatie pandemiegerelateerde aanbodschokken en verschuivingen in het vraagpatroon waren, niet een overmatige totale vraag, en zeker geen extra vraag die door de pandemische uitgaven werd gecreëerd. Iedereen met enig vertrouwen in de markteconomie wist dat de aanbodproblemen uiteindelijk zouden worden opgelost; maar niemand kon weten wanneer.

We hebben immers nog nooit een door een pandemie veroorzaakte economische sluiting meegemaakt, gevolgd door een snelle heropening. Daarom bleken modellen op basis van ervaringen uit het verleden niet relevant. Toch zouden we kunnen verwachten dat het wegwerken van aanbodknelpunten desinflatoir zou zijn, ook al zou dit niet noodzakelijk het eerdere inflatoire proces onmiddellijk of volledig tegengaan, omdat de markten de neiging hebben zich sneller opwaarts dan neerwaarts aan te passen.

Te veel of te weinig?

De beleidsmakers blijven het risico afwegen van te weinig doen versus te veel doen. De risico’s van renteverhogingen zijn duidelijk: een fragiele wereldeconomie zou in een recessie kunnen belanden, met als gevolg meer schuldencrises omdat veel opkomende en zich ontwikkelende economieën met een zware schuldenlast te maken krijgen met de drievoudige klap van een sterke dollar, lagere exportinkomsten en hogere rentetarieven. Dit zou een aanfluiting zijn. Nadat de Verenigde Staten al mensen onnodig hebben laten sterven door te weigeren de intellectuele eigendom voor COVID-19-vaccins te delen, hebben ze willens en wetens een beleid aangenomen dat waarschijnlijk de meest kwetsbare economieën ter wereld tot zinken zal brengen. Dit is nauwelijks een winnende strategie voor een land dat een nieuwe koude oorlog met China is begonnen.

Erger nog, het is niet eens duidelijk dat deze aanpak enig voordeel oplevert. Het verhogen van de rente kan zelfs meer kwaad dan goed doen, doordat het voor bedrijven duurder wordt om te investeren in oplossingen voor de huidige aanbodbeperkingen. De verstrakking van het monetaire beleid door de Amerikaanse Federal Reserve heeft de woningbouw al afgeremd, terwijl juist meer aanbod nodig is om een van de grootste bronnen van inflatie, namelijk de woonlasten, terug te dringen.

Bovendien kunnen veel prijszetters op de woningmarkt de hogere kosten nu doorberekenen aan huurders. En in de detailhandel en andere markten in het algemeen kunnen hogere rentetarieven feitelijk prijsstijgingen in de hand werken, omdat de hogere rentetarieven bedrijven ertoe aanzetten de toekomstige waarde van verloren klanten af te schrijven in verhouding tot de voordelen van hogere prijzen vandaag.

Diepe recessie?

Een diepe recessie zou de inflatie zeker temperen. Maar waarom zouden we dat uitlokken? Fed-voorzitter Jerome Powell en zijn collega’s lijken het leuk te vinden om de economie tegen te werken. Ondertussen verdienen hun vrienden in het commerciële bankwezen als bandieten nu de Fed 4,4% rente betaalt op meer dan $3 biljoen aan bankreserves – wat een keurig rendement oplevert van meer dan $130 miljard per jaar.

Om dit alles te rechtvaardigen wijst de Fed op de gebruikelijke boosdoeners: op hol geslagen inflatie, een loon-prijsspiraal en onverankerde inflatieverwachtingen. Maar waar zijn die boosdoeners? Niet alleen daalt de inflatie, maar de lonen stijgen langzamer dan de prijzen (dus geen spiraal), en de verwachtingen blijven binnen de perken. De vijfjaarsverwachting schommelt net boven de 2%.

Sommigen vrezen ook dat we niet snel genoeg zullen terugkeren naar de beoogde 2% inflatie. Maar vergeet niet dat dat cijfer uit de lucht is gegrepen. Het heeft geen economische betekenis, noch zijn er aanwijzingen dat het de economie duur zou komen te staan als de inflatie tussen bijvoorbeeld 2% en 4% zou schommelen. Integendeel, gezien de noodzaak van structurele veranderingen in de economie en neerwaartse rigiditeit van de prijzen, is een iets hogere inflatiedoelstelling zeer aan te bevelen.

Dieper graven

Sommigen zullen ook zeggen dat de inflatie tam is gebleven juist omdat de centrale banken zo vastberaden zijn geweest in de bestrijding ervan. Mijn hond Woofie zou dezelfde conclusie hebben kunnen trekken wanneer hij blafte naar vliegtuigen die over ons huis vlogen. Misschien geloofde hij dat hij ze had afgeschrikt, en dat niet blaffen het risico dat het vliegtuig op hem zou vallen zou vergroten.

Je zou hopen dat een moderne economische analyse dieper graaft dan Woofie ooit heeft gedaan. Een zorgvuldige blik op wat er aan de hand is, en op waar de prijzen zijn gedaald, ondersteunt de structuralistische opvatting dat de inflatie vooral werd veroorzaakt door verstoringen aan de aanbodzijde en verschuivingen in het vraagpatroon. Naarmate deze problemen worden opgelost, zal de inflatie waarschijnlijk blijven dalen.

Ja, het is nog te vroeg om precies te zeggen wanneer de inflatie volledig getemd zal zijn. En niemand weet welke nieuwe schokken ons te wachten staan. Maar ik zet mijn geld nog steeds op “Team Tijdelijk”. Degenen die beweren dat de inflatie grotendeels vanzelf zal genezen (en dat het proces kan worden versneld door beleid om de aanbodbeperkingen te verlichten) hebben nog steeds een veel sterkere zaak dan degenen die pleiten voor maatregelen met duidelijk hoge en aanhoudende kosten maar met slechts twijfelachtige voordelen.

Joseph E. Stiglitz, Nobelprijswinnaar economie, is universiteitshoogleraar aan Columbia University en lid van de Independent Commission for the Reform of International Corporate Taxation.

Copyright: Project Syndicate, 2023. www.project-syndicate.org