China zag de terugtrekking van de VS uit Afghanistan afgelopen jaar als unieke opportuniteit om zijn invloed uit te breiden. Het begon onderhandelingsgesprekken met de taliban en maakte enkele beloftes, maar die zijn tot nu toe niet ingelost.

Het is inmiddels meer dan een jaar geleden sinds de Verenigde Staten – na twee decennia verzet – uit Afghanistan trokken. Daardoor namen de taliban in het land het roer over. Maar zij lijken niet de allerbeste onderhandelaars te zijn. Kort na de overname van de taliban, begonnen die gesprekken te voeren met China, dat enkele beloftes op tafel legde. Maar de investering waar de taliban vanuit Peking op rekenden, blijkt nooit te zijn aangekomen.

“Er is nog geen cent geïnvesteerd door China”, zei Khan Jan Alokozay, vicevoorzitter van de Afghaanse Kamer van Koophandel en Investeringen, in een interview aan Bloomberg. “Veel van hun bedrijven kwamen, ontmoetten ons, deden onderzoek en gingen vervolgens weer weg en verdwenen, wat frustrerend is”, klinkt het.

Daardoor dreigt de binnenlandse economie nu in te storten en staan 19 miljoen mensen in het land op het punt hongersnood te lijden.

“Harder je best doen”

Beide partijen wijzen daarvoor met de vinger naar elkaar.

China zegt dat de taliban niet voldoende hun best hebben gedaan om op te treden tegen een groep die verbonden is met separatisten in Xinjiang, de westelijke regio van China waar miljoenen Oeigoerse moslims leven. De zogenaamde Oost-Turkestaanse Islamitische Beweging (ETIM) wil in de streek namelijk een islamitische staat oprichten die overlapt met die van China (beide landen delen een grens van 76 kilometer lang).

De taliban zeggen herhaaldelijk dat dit niet het geval is. Volgens hen komen zij hun voorwaarden wel na aangezien ETIM niet actief is op Afghaanse bodem en ze bovendien “niemand toestaan Afghaanse grond te gebruiken tegen enig ander land”, zegt Suhail Shaheen, hoofd van het politieke bureau van de taliban in Doha, meldt Bloomberg. Maar een rapport uit mei van de Verenigde Naties zou dat tegenspreken. Daarin citeren meerdere landen ETIM nog actief te zijn in Afghanistan.

Bovendien zouden de taliban ook proberen opnieuw te onderhandelen over de voorwaarden van bestaande projecten, tot grote ergernis van China.

“Wij helpen je wel”

Het is geen geheim dat de utopie om een mijnbouwrijkdom uit te bouwen, al langer dan vandaag een grote droom is van Afghanistan. Ook daar speelde China op in. Het beloofde na de terugtrekking van de VS die droom te helpen realiseren. 

“China is klaar om in de leegte te stappen die is achtergelaten door de haastige terugtrekking van de VS om een ​​gouden kans te grijpen”, zei Zhou Bo, een militair strateeg en voormalig kolonel in het People’s Liberation Army, het leger van China, aan de New York Times, slechts enkele dagen voordat de Amerikaanse troepen vertrokken. Hij noemde toegang tot de minerale rijkdommen van Afghanistan als “een belangrijk voordeel van verbeterde banden”.

Maar ook die belofte lijkt nog niet voldaan. 

Rode lijn voor Peking

Peking valt niet te spreken over de groeperingen die de spanningen in de westelijke regio aanwakkeren. Zhao Lijian, een woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken: “Volgens onze communicatie met de Afghaanse taliban hebben de talibanzijde bij meerdere gelegenheden gezegd dat ze hun grondgebied niet zullen toestaan, maar die worden nu wel gebruikt door terroristische troepen om landen aan te vallen, inclusief China.”

Volgens Faran Jeffery, adjunct-directeur bij Islamic Theology of Counter Terrorism (ITCT), een denktank in het Verenigd Koninkrijk, is de ETIM “een tikkende tijdbom” voor China, wat “een bedreiging vormt op lange termijn”, laat hij optekenen in Bloomberg.

Peking is niet overtuigd van de aanpak rond ETIM waardoor miljarden aan beloofde en toekomstige investeringen blijven opgeschort. Een van die investeringen omvat een deal van 3 miljard dollar met het staatsbedrijf Metallurgical Corporation of China om een koperafzetting in het Mes Aynak-gebied de komende 30 jaar te ontginnen. Een deal waarmee de taliban enkele honderden miljoenen dollars mee zou verdienen, iets dat (nog) niet het geval is.

Maar indien de taliban een grootschalige hongersnood in het land willen voorkomen, zullen ze vroeg of laat wellicht moeten onderdoen aan de eisen van China.