De Russische invasie van Oekraïne zorgt ervoor dat Rusland zijn internet steeds meer reguleert en censureert. Zo blokkeerde de overheid het sociale platform Facebook, waardoor veel Russen geen toegang meer hebben tot onafhankelijke informatie over de oorlog in Oekraïne. Daarnaast zouden ook Twitter en YouTube mogelijk geblokkeerd kunnen worden in de toekomst. Het Russisch internet begint steeds meer op het Chinese te lijken, een nieuw digitaal IJzeren Gordijn lijkt te worden opgebouwd.

Het belangrijke Russische Roskomnadzor – verantwoordelijk voor het monitoren van de media in het land – oefent al enige tijd druk uit op Google, Twitter en Meta. De overheidsdienst beschuldigt de Amerikaanse techreuzen er namelijk van dat ze valse informatie verspreiden. 

Deze beschuldigingen leidden ertoe dat Facebook, samen met verschillende internationale media – waaronder de BBC, CNN en Oekraïense nieuwssites – werden verboden in Rusland. Sinds de invasie van Oekraïne zijn er in Rusland al 200 extra websites geblokkeerd.

Roskomnadzor heeft de media in het land daarnaast bevolen om de oorlog met Oekraïne niet te benoemen als een “aanval, invasie of oorlog”. Zelf spreekt de Russische overheid namelijk nog steeds van een “vredesmissie” of een “speciale operatie”.  

Onafhankelijke informatie

Deze stappen hebben grote gevolgen voor de Russische bevolking, die afgesneden wordt van onafhankelijke informatie en de mogelijkheid om deze vrij uit te wisselen. De afgelopen week bleek het internet een cruciale rol te spelen in de informatievoorziening van veel Russen. Sociale media waren namelijk de belangrijkste kanalen voor informatie over de oorlog.

Vorig jaar gebruikte oppositieleider Alexei Navalny het videoplatform YouTube om een kritische documentaire over het “paleis” van Poetin aan de Zwarte Zee te publiceren. Ook stroomde recentelijk veel informatie over de oorlog in Oekraïne binnen via sociale media en online nieuwsbronnen.

Voor velen wordt het nu een stuk moeilijker om de oorlog in Oekraïne te kunnen volgen, in een tijd waarin onafhankelijke media aan banden worden gelegd door Vladimir Poetin. Het Russische internet lijkt zich steeds meer naar binnen te richten, waarbij de internationale verbindingen worden verbroken. De bevolking is zodoende nu overgeleverd aan de berichtgeving van de Russische staatsmedia, waaronder TASS, RIA Novosti en Sputnik.

Geavanceerde censuur

De Russische technologie om het internet te controleren wordt steeds geavanceerder, zei de Russische journalist Andrei Soldatov tegen de Washington Post. Hierdoor vertrouwen steeds meer mensen op VPN-verbindingen, waarmee je internetblokkades kunt omzeilen en – zo goed als – anoniem bent. Sinds de invasie is de vraag naar deze diensten met 668 procent gestegen in het land. Echter lukt het de Russische overheid om deze verbindingen steeds vaker te blokkeren.

De acties van de overheid hebben van Rusland een ommuurde digitale staat gemaakt, vergelijkbaar met China en Iran. Het internet wordt streng gesurveilleerd en buitenlandse websites en meningen gecensureerd. Het Chinese en Westerse internet zijn bijvoorbeeld in de loop der jaren compleet van elkaar gescheiden geraakt, met elk zijn eigen diensten en infrastructuur. Hetzelfde lijkt met Rusland te gebeuren. Een eigen internet stelt het Kremlin in staat om afwijkende meningen en informatie effectief de kop in te drukken.

Ultiem wapen

Als ultiem wapen kan het Kremlin het land ontkoppelen van het globale internet, zo blijkt uit een inbraak van hackersgroep Anonymous. Hierdoor zou de toegang tot informatie voor de Russische bevolking volledig worden afgesneden. In de gelekte documenten valt te lezen dat uiterlijk op 11 maart alle Russische servers en domeinen naar Russisch grondgebied moeten zijn overgebracht. De BBC meldde dat in 2019 het land al begonnen was met het testen van een alternatief internet.

Brian Fishman, voormalig directeur terrorismebestrijding bij Facebook, zegt dat een vrij en universeel internet niet meer bestaat. “Nu is internet klonterig. Het heeft knelpunten.” Het internet is weer in handen van de staat. “Dit zal voelen als een terugkeer naar de jaren tachtig voor mensen die in die tijd leefden, want plotseling is informatie weer in handen van de staat.”

(lb)