De afgelopen week zijn in verschillende Mexicaanse steden betogingen gehouden tegen wat volgens demonstranten “pogingen van de regering zijn om de verkiezingsautoriteiten te ondermijnen”. Twee weken geleden stemden wetgevers in het land voor een verlaging van het budget van het Nationaal Kiesinstituut (Instituto Nacional Electora – INE) en een inkrimping van het personeel.
De grootste betoging tegen de hervorming vond op zondag plaats in de hoofdstad Mexico-stad, waar volgens de organisatoren ruim 500.000 mensen aanwezig waren. De lokale overheid houdt het aantal echter op 90.000. “We vechten om onze democratie te verdedigen”, zei een demonstrant tegen aanwezige lokale media. Ook in andere grote Mexicaanse steden kwamen demonstranten de straten op om tegen de hervorming van het orgaan te protesteren.
Waarom wordt er geprotesteerd?
Eind februari stemde de Senaat van Mexico in met een hervorming van het Mexicaanse verkiezingsinstituut INE, dat toezicht houdt op de verkiezingen in het land. Door de wijzigingen wordt het budget van het orgaan verlaagd, het personeel ingekrompen en lokale kantoren gesloten die verantwoordelijk zijn voor het uitgeven van identiteitskaarten (zonder ID-kaart kan er niet gestemd worden). Ook wordt de opleiding voor burgers die de lokale stembureaus tijdens verkiezingen beheren verminderd.
President Andrés Manuel López Obrador, die in 2018 werd verkozen, is al langere tijd kritisch op het INE. Zo beschuldigde de president vorige maand het orgaan van bedrog en verkiezingsfraude, waarmee hij verwijst naar de verkiezingen van 2006 en 2012. “Laat ze maar ergens anders vals spelen, ze willen alleen maar stemmen blijven stelen”, zei hij.
Bij zijn eerste poging in 2006 om president te worden verloor Obrador met 0,56 procent van zijn rivaal Felipe Calderón. Maandenlang weigerde hij zijn nederlaag te erkennen, die hij – zonder concreet bewijs – als frauduleus bestempelde. Hij betwist ook de verkiezingsuitslag van 2012, toen hij verloor van Enrique Peña Nieto. Directe aanwijzingen van verkiezingsfraude zijn nooit gevonden, aldus verschillende waarnemers, waaronder van de Europese Unie.
Verkiezingen zijn relatief duur
De hervormingen zijn volgens Obrador noodzakelijk. Het INE zou namelijk in handen zijn van de “elite” en is daarom niet onafhankelijk. Ook liggen de kosten om het orgaan te onderhouden veels te hoog, stelt de Mexicaan. De wijzigingen zullen de Mexicaanse staat een slordige 150 miljoen dollar per jaar besparen. De 69-jarige president ontkent dat zijn veranderingen de Mexicaanse democratie zullen verzwakken.
Verkiezingen in Mexico zijn volgens deskundigen in vergelijking met andere landen relatief duur. Zo wordt een groot deel van het campagnebudget door de overheid verstrekt en houdt het INE toezicht op de stemming in afgelegen en vaak gevaarlijke delen van het land, waar extra kosten bij komen kijken.
Overeenkomsten met Trump en Bolsonaro
Volgens critici tast de kritiek van Obrador de geloofwaardigheid van het orgaan – een belangrijke pijler van de democratie stellen ze – flink aan. Ze zien in de retoriek van de Mexicaan overeenkomsten met de voormalige presidenten Donald Trump (Verenigde Staten) en Jair Bolsonaro (Brazilië), die als doel hebben het zaaien van wantrouwen in de democratische instellingen.
Volgens Lorenzo Cordova, voorzitter van het INE, zijn de hervormingen een bedreiging voor de Mexicaanse democratie en zijn ze in strijd met de grondwet. “De onafhankelijkheid van het orgaan wordt ingeperkt en duizenden banen zullen worden geschrapt, die cruciaal zijn om het verkiezingsproces te waarborgen. Het zal daarom moeilijker worden om vrije en eerlijke verkiezingen te houden”.
Verkiezingen in Mexico
Mexico houdt volgend jaar presidentsverkiezingen. Volgens de grondwet van het land mag een president slechts één termijn van zes jaar zitten, waardoor Obrador niet voor een tweede termijn in aanmerking komt. De huidige president is desondanks nog steeds populair in Mexico, met een goedkeuringspercentage van ongeveer 63 procent. Zijn partij Morena wordt gezien als grote kanshebber bij de verkiezingen volgend jaar.
“Afgelopen oktober heeft Obrador een grondwetswijziging voorgesteld om de leiding van het INE te vervangen door personen die door de politieke partijen worden voorgedragen en vervolgens door het publiek worden gekozen”, schrijft David Frum van The Atlantic. “Gezien de huidige wanorde van de oppositie lijkt het waarschijnlijk dat dit voorstel Morena op tijd voor de verkiezingen van 2024 effectieve controle over het stemsysteem zal geven”.
“Obrador lijkt een politieke dynastie te willen oprichten en daarmee de controle over het land, ook na zijn termijn, te willen behouden”, vermoedt ook correspondent in Mexico Jan-Albert Hootsen in een een gesprek op NPO Radio 1.
