Komt de kernuitstap er nu of niet? Die vraag leeft volop binnen Vivaldi. Zes partijen lijken het eens te zijn dat de uitstap overeind blijft, maar de MR is compleet op oorlogspad. “Al is tegelijk wel duidelijk dat Bouchez geen regeringscrisis gaat forceren”, maakt men zich sterk bij de groenen. Maar men begrijpt wel hoe gevoelig het ligt: het dilemma tussen CO2-uitstoot verminderen en het afbouwen van kernenergie doet hen pijn. Achter de schermen zoekt men een compromis, om de permanente clash met MR stop te zetten: SMR-centrales (kleine, modulaire reactoren) kunnen zeker officieel “onderzocht worden” door Vivaldi, om zo de nucleaire discussie te beslechten. Maar de wet op de kernuitstap zelf wijzigen, is een brug te ver: “Dat moet nu toch nog niet, die SMR-centrales kosten nog jaren.”

In het nieuws: MR clasht zwaar over de kernuitstap met rest van Vivaldi in de Kamer.

De details: Een compromis leek in de maak binnen de regering-De Croo, maar toen kwam Zuhal Demir (N-VA) met een torpedo.

• De beslissing van Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir, om de vergunning voor de nieuwe gascentrale in Vilvoorde te weigeren, blijft voor deining zorgen. Want met haar beslissing, gebaseerd op onder meer een gigantische extra uitstoot van stikstof en ammoniak, om die vergunning niet te leveren, kwamen de schijnwerpers weer volop op de federale kernuitstap te liggen.
• Die uitstap is in september van 2020 door de zeven onderhandelende partijen van Vivaldi beslist: ook de laatste twee, jongste reactoren zouden nu eindelijk definitief sluiten. Jean-Marc Nollet van Ecolo sleepte dat uit de brand, in een deal waarbij in ruil Joachim Coens van CD&V zijn ethische ‘standstill‘ kreeg, en er geen abortushervorming kwam.
• Eerder waren er, in onderhandelingen tussen PS en N-VA nochtans vijf partijen akkoord gegaan om toch twee kerncentrales open te houden: naast de twee grote waren ook Vooruit, CD&V en cdH daarvoor te vinden. En ook de liberalen, MR en Open Vld wilden altijd de centrales openhouden.
• Alleen, op het eind van de Vivaldi-onderhandelingen sleepte de MR met de voeten, over wel meer dossiers. Maar kernenergie was daar één van. Het compromis bestond erin dat alle kerncentrales dicht zouden gaan “als er genoeg bevoorradingszekerheid zou zijn”. En omdat de groenen met Tinne Van der Straeten (Groen) vervolgens de portefeuille Energie pakten, ging iedereen binnen Vivaldi ervan uit dat de kernuitstap een done deal was.
• Vanuit federale oppositie sprong de N-VA de afgelopen maanden fors op het dossier, en bleef openlijk pleiten om de twee laatste kerncentrales wél open te houden. De MR, met voorzitter Georges-Louis Bouchez (MR) op kop, bleef steeds op diezelfde lijn. Maar maandag leek diezelfde Bouchez z’n verzet te laten varen: in Le Soir pleitte hij voor nieuwe centrales, maar tegelijk gaf hij toe geen regeringscrisis te zullen uitlokken over de sluiting. “Er is toch geen meerderheid in de Kamer om de wet op de kernuitstap te wijzigen”, zo bereidde hij z’n aftocht voor.

Dashboard

In de Kamer: De coalitie stond plots weer onder hoogspanning.

• Maar de zet van Demir, om de alternatieve gascentrale niet te vergunnen, gooide heel de discussie weer volop open. Want Bouchez zette alweer een fors communicatieoffensief in. Op RTBF en in La Libre wees hij erop “dat de energiebevoorradingszekerheid helemaal niet gegarandeerd is nu”. En, nog erger voor de groenen, duwde hij de vinger in de wonde die gaapt over de inconsistentie tussen nieuwe gascentrales en de strijd tegen CO2-uitstoot: “Hoe kun je 55 procent minder CO2 uitstoten als je extra gascentrales bouwt?”.
• Van der Straeten kreeg vervolgens gisteren in de Kamer een hele batterij kritische vragen over het dossier: hoe moest het nu verder, nu een gascentrale met de capaciteit van ongeveer één kerncentrale zou wegvallen? Daarin moeide iedereen van de oppositie zich.
  • “U bent in het moeras beland, hoe trekt u zich daar nu uit? Hoe kan u de bevoorradingszekerheid verzekeren zonder massale import en zonder een gesprek over het openhouden van de twee jongste kerncentrales?”, wilde Vlaams Belang’er Kurt Ravyts weten.
  • “Electrabel passeert telkens langs de kassa, in elk scenario. Het is voor niemand blijkbaar een probleem dat ons energiebeleid volledig afhankelijk is van deze multinational”, sneerde PVDA’er Thierry Warmoes.
  • “Dit is een ernstige afgang. U hebt zich in het hol van de leeuw gewaagd door daar een gascentrale te willen openen en dat is mislukt”, viel cdH’er Georges Dallemange aan.
  • “Ik stel vast dat hier heel veel partijen bijzonder boos zijn, omdat in Vlaanderen de minister van Leefmilieu opkomt voor het leefmilieu. Hoe durft zij! Hoe durft zij zich te verzetten tegen de uitstoot van 107 ton ammoniak. Hoe durft zij te beslissen, gesteund door Open Vld en CD&V, om ervoor te zorgen dat het leefmilieu wordt beschermd”, zo stond N-VA’er Bert Wollants te briesen.
• Van der Straeten zette daar haar gekende discours tegenover: dat van de ‘onderkoelde vakminister’, die haar koelbloedigheid behoudt.
  • “Ik ben in dit dossier een technocraat. Er verandert niets aan het traject van de federale regering.”
  • “Dit is geen zaak van spektakelpolitiek of achterkamertjes of van op café“, zo sneerde ze naar N-VA-fractieleider Peter De Roover.
  • “Los van de inhoud gaat het over de vraag hoe we aan politiek willen doen. Werken we samen of werken we tegen? Willen we oplossingen of willen we problemen creëren?”, zo zocht ze de high moral ground.
  • “Ik heb tien jaar in de sector gewerkt en gezien welke oplossingen mogelijk zijn. Er is duidelijkheid en standvastigheid nodig.”
  • Daarvoor ben ik teruggekeerd naar de politiek. Move forward without drama is mijn motto.” Met dat statement kreeg Van der Straeten fors alle handen van de meerderheid op elkaar, behalve die van de MR-fractie, waar niemand een kick gaf.
• En wat volgde, was net drama van de bovenste plak, een spektakelstuk van op café als het ware, binnen de meerderheid. Want het was uitgerekend Marie-Christine Marghem (MR), de vorige minister van Energie, die zich als meest kritische stem toonde, en venijniger prikte dan alle tussenkomsten van de verzamelde oppositie.
  • “Marcron beslist om nieuwe kerncentrales te bouwen, wij draaien ze de rug toe.”
  • “Ik heb het zo vaak gezegd: men moet samenwerken met de deelstaten om beslissingen op hun domein voor te bereiden. Dat hebt u manifest niet gedaan.”
  • “De bevoorradingszekerheid is nu gewoon in gevaar.“
  • “U draait nu om de zaak heen, antwoordt niet, zoals u altijd doet: u draait pirouettes.“
• Opvallend: Marghem kreeg bij elke aanval op de groene coalitiepartner luid applaus vanop de eigen banken, én uiteraard vanop die van de oppositie, tot wanhoop van MR-fractieleider Benoît Piedboeuf, die met wilde handgebaren probeerde de eigen troepen te kalmeren. Maar dat was buiten de oud-minister gerekend, die tijdens de tussenkomst van Samuel Cogolati (Ecolo) vanop haar plaats achteraan in de Kamer onophoudelijk bleef roepen.
• Cogolati was tussengekomen om Van der Straeten te verdedigen. Die citeerde een interview van Marghem, toen zij nog minister was, waarin ze aangaf dat de oude kerncentrales moesten vervangen worden: “U bent de koningin van het bochtenwerk“, sneerde hij naar Marhem, die dus luidkeels en langdurig terugbrieste. Daarop gingen de verwijten tussen de Ecolo-fractie en die van de MR heen en weer, meer dan een minuut lang lag de Kamer stil en werd het gewoon een ordinaire scheldpartij. De oppositie zat grijnzend te volgen, bij de andere meerderheidspartijen keek men beschaamd weg.

Ook genoteerd: Net zo goed was het oorlog in het Vlaams Parlement, én in de tv-studio’s.

• Binnen de Vlaamse coalitie viel de beslissing van Demir ook niet overal even goed. Bij Open Vld wilde niemand on the record gaan. Toch ziet de partij de beslissing van Demir als pure sabotage van het federale verhaal. Bij CD&V gaat men zo ver niet, maar was men not amused met het feit dat de beslissing al twee weken geleden klaar was, en zij niet op de hoogte waren gebracht. CD&V erkent dan weer wel dat er een probleem is met de centrale in Vilvoorde.
• Want wie de problematiek enigszins volgt, ziet meteen het verband met een cruciaal dossier voor CD&V: de uitstoot van stikstof in de landbouw. De christendemocraten werpen zich op als ultieme verdediger van die sector, maar men beseft zeer goed dat het in de toekomst vechten zal zijn om elke gram stikstof die nog uitgestoten mag worden. Plotsklaps een centrale van een half miljard openen, betekent onvermijdelijk dat de landbouw meer zal moeten besparen.
• Voor de schermen greep CD&V-voorzitter Joachim Coens z’n kans om een oproep te lanceren om beide regeringen waar zijn partij ook in zetelt, de Vlaamse en federale, samen te zetten, in een Overlegcomité. Het effect van die oproep mag zeer beperkt genoemd worden: Open Vld en Groen zitten stevig op hun federale lijn, N-VA kijkt enkel naar hun Vlaamse regering. Een Overlegcomité zal daar weinig aan verhelpen.
• Integendeel, ’s avonds zochten Bart De Wever (N-VA) en Wouter De Vriendt (Groen) nog eens de studio’s van Terzake op, om alweer de degens te kruisen.
  • “Het is heel moeilijk om een rationale basis te vinden voor de beslissing van mevrouw Demir, de winter staat voor de deur, mensen worden geconfronteerd met hogere energieprijzen. (…) Ik denk dat mensen nu nood hebben aan politici die samenwerken, niet tegenwerken“, zo stelde De Vriendt. De Wever zat hevig ‘neen’ te schudden met zijn hoofd.
  • ‘De kernuitstap wordt ons opgelegd door een Vivaldi-regering zonder Vlaamse meerderheid. Men ging in november beslissen en moet nu eindelijk kleur bekennen: zullen de jongste kerncentrales openblijven? Ja of nee? Mag dat voor Groen of niet?”, zo duwde ook De Wever met de vinger op dezelfde wonde. De Vriendt antwoordde niet concreet.

Achter de schermen: Vivaldi moet wel vroeg of laat door het dossier.

• Zelfs in regeringskringen van Vivaldi is men ondertussen niet zeker hoe het dossier moet eindigen. “Het is elke dag iets anders met Bouchez. Maandag leek hij z’n bocht te nemen, vandaag (dinsdag, red.) is het weer volle gas. Vermoeiend”, zo duidt een vicepremier zuchtend.
• Wat wel duidelijk is: een compromis leek in de maak voor Demir met haar bommetje kwam. Met name om de deur open te zetten voor SMR-centrales: zogenaamde Small Modular Reactors. Dat zijn de kleine centrales die ook Frankrijk wil gaan bouwen, en die veel minder afval zouden opleveren. “Wij kunnen daarin meegaan, wij zijn daar helemaal niet dogmatisch in. Men zou perfect met de federale regering kunnen zeggen dat er onderzoek moet komen, dat we daarin gaan investeren“, is bij een hoge groene regeringsbron te horen.
• Tegelijk wil men dan wel definitief alle huidige centrales sluiten. Groen en Ecolo zijn niet bereid die trofee op te geven. “Dat is duidelijk vorige zomer afgesproken“, is te horen. Maar zo kan men wel ingaan op de vraag van MR en ook Open Vld om toch de nucleaire piste heel voorzichtig open te houden, naar de toekomst toe.
• Al zit de duivel in de details. “Die kleine centrales zijn niet op één-twee-drie klaar hé, dat kost minstens tien jaar. In tussentijd hebben we toch de gascentrales nodig. En, het is niet nodig om dan nu al de wet op de kernuitstap te wijzigen. Dat kan perfect vanaf men klaar is met het studiewerk rond de centrales en effectief met de bouw wil beginnen”, is bij de ecologisten te horen. Die doos van Pandora blijft dus dicht.
• De vraag is of dat zal volstaan voor de MR: het zoethoudertje van “ooit SMR-centrales in de toekomst”. Want met de weigering van Demir én de klok die tikt om in november een beslissing te nemen, ruikt men opnieuw de kans om Doel 4 en Tihange 3 nog open te houden. Daarbij zal Bouchez maximaal spelen op de ‘bevoorradingszekerheid’. “Oh maar er is een plan B en zelfs een plan C”, zo maakt men zich in Vivaldi-kringen sterk, dat men de centrale in Vilvoorde niet nodig heeft.

The Big Picture: Wie kan de deur naar het nucleaire nog dicht houden?

• Feit is dat kernenergie wereldwijd volop bezig is met een opmars, in het licht van de klimaatcrisis. Niet toevallig is de nucleaire sector prominent aanwezig op de COP26, daar waar ze in vorige klimaatconferenties niet welkom waren.
• Op Europees niveau is een hele zware lobby-campagne bezig van de Fransen om kernenergie te laten erkennen als ‘groene energie’. Zelfs gascentrales zouden daarvoor in aanmerking kunnen komen, volgens bepaalde plannen. Dat is van cruciaal belang: alle ‘groene’ energie (dus ook kern- en gas-energie) kan dan gefinancierd worden met de miljarden uit de Green Deal van de EU.
• Haalt Macron zijn voorstel het, en wordt kernenergie ‘groen’, dan is het moeilijk te zien hoe België helemaal aan de kant blijft staan: een groot deel van de stroom komt dan hoe dan ook van kernenergie uit de nieuwe centrales die de Fransen aan de grens willen bouwen.
• De groenen, de hardste tegenstanders van kernenergie, beseffen bovendien dat hun huidige dilemma tussen CO2 en nucleaire energie zowel communicatief als inhoudelijk niet vol te houden is. In het verleden zetten zowel Nollet als Van der Straeten al de deur op een (kleine) kier overigens, naar nieuwe centrales. Vermoedelijk gaat straks de deur dus symbolisch breder open.

(bzg)