Een goedkoop of gratis openbaar vervoer lijkt een interessant wapen om naar een duurzame mobiliteit te streven, maar de situatie is in werkelijkheid vaak complexer dan algemeen wordt verondersteld. Dat blijkt uit een evaluatie van de introductie van het gratis vervoer in het Groothertogdom Luxemburg door analisten van het persbureau Bloomberg.

Twee jaar geleden besliste de Luxemburgse regering het gebruik van het openbaar vervoer – op uitzondering van de weinig populaire eerste klasse in het spoorvervoer – gratis te maken. “Daarmee wou de overheid een alternatief bieden voor het gebruik van de auto”, voeren de analisten van Bloomberg aan.

“Nergens in de Europese Unie is de bevolking meer aan de auto verhangen dan in Luxemburg. Het Groothertogdom, een land met 640.000 inwoners, telt per duizend onderdanen 696 wagens. Dat is de hoogste score van de hele Europese Unie.”

Kost

“Bijna negen op tien Luxemburgse gezinnen hebben een auto. Eén op tien huishoudens heeft minstens drie wagens. Luxemburg rekent de laagste benzineprijzen van de hele Europese Unie aan. Tegen eind dit decennium dreigt de Luxemburgse bevolking tot meer dan 690.000 inwoners op te lopen. Op dat ogenblik dreigt het Groothertogdom door auto’s verstikt te worden.”

“Om iets aan die verslaving te doen, werd Luxemburg drie jaar geleden het eerste land in de wereld dat zijn openbaar vervoer gratis voor alle reizigers open stelde. Daarvoor moet het land, naast de eerste subsidies, jaarlijks een uitgave van 41 miljoen euro voorzien. Het is echter de vraag of die maatregelen daadwerkelijk de impact zullen hebben die de overheid heeft gehoopt.”

“Het is uiteraard een voordeel dat de reiziger met bus, trein of tram verplaatsingen kan maken zonder zich zorgen over een ticket te moeten maken”, stippen de analisten aan. “Onder meer voor jongeren kan dat een stimulans zijn om doorheen het hele land te reizen.”

“Ook voor buitenlandse forenzen in Duitsland, Frankrijk of België kan het gratis openbaar vervoer vaak een belangrijke financiële besparing betekenen, terwijl ook een aanzienlijke tijdwinst kan worden gerealiseerd omdat ze niet langer in vaak ellenlange files hoeven aan te schuiven.”

Maar tegelijkertijd zijn er aanwijzingen dat het gratis vervoer minder reizigers aantrekt dan was gehoopt. “In mei dit jaar lag de congestie op de Luxemburgse wegen op hetzelfde niveau of zelfs hoger dan op hetzelfde tijdstip drie jaar geleden, voor het gratis openbaar vervoer werd ingevoerd”, voeren de analisten nog aan. “Studies hebben dan ook aangewezen dat gratis openbaar vervoer niet automatisch mensen uit hun auto’s zal halen.”

“Er zijn immers nog andere problemen. Treinen zijn immers vaak overbezet of lopen aanzienlijke vertragingen op. Bovendien kan het openbaar vervoer geen verplaatsing van deur tot deur aanbieden. Verder moet worden opgemerkt dat het openbaar vervoer vooral populair is bij mensen die zich voordien vooral te voet of met de fiets verplaatsten.”

“Om het gebruik van de auto te ontmoedigen, moeten verplaatsingen met de wagen vooral duurder en complexer worden gemaakt, maar zover wil de regering volgens François Bausch, Luxemburgs minister van Mobiliteit, echter niet gaan.”

Behoeften

“Een belangrijk probleem is vooral dat het openbaar vervoer er niet in lukt om de behoeften van de bevolking optimaal tegemoet te komen”, stippen de analisten nog aan. “Het is niet overal in de stad gemakkelijk om zich met het openbaar vervoer te verplaatsen.”

“Op het platteland is die situatie nog veel ingewikkelder. Sommige locaties zijn zelfs onbereikbaar wanneer alleen van het openbaar vervoer gebruikt zou mogen worden. Om de populariteit van de auto aan te tasten, moeten andere vervoermiddelen populairder worden gemaakt.”

Volgens sommige analisten heeft het gratis openbaar vervoer nog een belangrijk nadeel. “Luxemburg wordt met hoge vastgoedprijzen geconfronteerd”, merken ze op. “In vele Luxemburgse steden moet een maandelijkse huur van 1.200 euro worden betaald, tegenover een gemiddelde van ongeveer 700 euro in een aantal buitenlandse grenssteden.”

“Het gratis openbaar vervoer kan dus een financiële compensatie bieden voor werknemers die zich geen woonplaats in het Groothertogdom kunnen veroorloven. Maar dit creëert meteen ook een nieuwe problematiek.”

“Iedereen beseft dat het Luxemburgse vastgoed te duur is, maar niemand toont zich bereid om dat probleem aan te pakken. Door het aanbieden van gratis openbaar vervoer, wordt de forenzen meteen ook het recht ontnomen om over de ongelijkheid op de Luxemburgse vastgoedmarkt te klagen.”

“Het is duidelijk dat het aanbieden van gratis openbaar vervoer geen oplossing is die de volledige mobiliteitsproblematiek kan aanpakken”, merken de analisten op. “Er moet immers met de impact van een brede waaier factoren rekening worden gehouden.”

“Tegelijkertijd dienen ook een reeks andere maatregelen – zoals de introductie van hogere benzineprijzen of huursubsidies om mensen in de buurt van hun werk te laten wonen – te worden overwogen. Maar dergelijke ingrepen zijn mogelijk politiek niet altijd even haalbaar.”