Er lijkt een vloek te hangen rond het Russische energiebedrijf Gazprom. De afgelopen maanden vonden al minstens acht oligarchen de dood, in omstandigheden waar toch een reukje aan zit. Dat de meesten van hen stuk voor stuk op een manier te verbinden zijn met Gazprom, doet het vermoeden van een complot enkel maar groeien.

29 januari: Leonid Shulman

De eerste “zelfmoord” vond al plaats in januari, toen de woorden “speciale militaire operatie” nog geen belletje deden rinkelen in Europa. In een villa in Leninskoye, een Russisch dorpje niet ver van Sint-Petersburg, werd het levenloze lichaam van Leonid Shulman teruggevonden met steekwonden in de polsen. Shulman was op dat moment het hoofd Transport bij Gazprominvest, een investeringsmaatschappij en dochterbedrijf van energiereus Gazprom.

Shulman was op het moment van zijn dood met een ziektebriefje thuis. Hij had een gebroken been, dat behandeld werd met een Ilizarov-apparaat, dat het been spalkt. In zijn zelfmoordbriefje, dat naast zijn lichaam werd gevonden door de politie, schreef hij dat de pijn die het apparaat veroorzaakte niet te harden was. Onderzoekers waren echter niet helemaal overtuigd van de authenticiteit van het briefje. Shulman zou trouwens, met een waarde die in de miljoenen oploopt, best wel dure medicatie kunnen veroorloven.

Binnen Gazprom was Shulman echter geen onbesproken figuur. Zo werd hij eind 2021 onderzocht door de Veiligheidsdienst van Gazprom, die onregelmatigheden vaststelde bij het transportdepartement. Zo zou Shulman (of andere toplui binnen de divisie) gesjoemeld hebben met reparatieonderdelen voor de vloot. De prijs voor de onderdelen lagen veel hoger dan de gemiddelde kostprijs, en van een dergelijke zaak was Shulman sowieso op de hoogte.

25 februari: Alexander Tyulakov

Een maand later, op 25 februari, vond opnieuw een opvallende “zelfmoord” plaats in het pittoreske stadje Leninskoye, dat door de aanwezigheid van verschillende Russische topmanagers en Gazprom-zakenlui “Gazprom’s nest” werd genoemd.

De 61-jarige ambtenaar werd dood teruggevonden in de garage. Tyulakov was op het moment van zijn dood onderdirecteur en hoofd Beveiliging en Human Resources bij het Unified Clearing Center (UCC), dat de financiën van Gazprom beheert.

Over de dood van Tyulakov is weinig extra informatie bekend. Wel zou de politie met een anoniem telefoontje getipt zijn over zijn dood. Bijna simultaan met de politie arriveerde ook de beveiligingsdienst van Gazprom op de plaats delict. Binnen Gazprom liep er eind 2021 wel een interne audit, die bij het enkele onregelmatigheden zou hebben blootgelegd.

Belangrijk om mee te geven: Alexander Tyulakov mag niet verward worden met Alexander Tyuliakov, die als directeur van het UCC de schatkist van Gazprom beheert. Hij verkeert momenteel nog in levende lijve.

28 februari: Mikhail Watford

Op 28 februari, vier dagen na de start van de Russische invasie van Oekraïne, werd het levenloze lichaam van Mikhail Watford ontdekt door zijn tuinman. Watford werd geboren in de voormalige Sovjet-Unie, in het huidige Oekraïne, onder de naam Mikhail Tolstosheya. Hij bouwde een carrière uit in de energiesector, vooral in olie en gas.

Watford’s lichaam werd teruggevonden in zijn landgoed in Surrey in het Verenigd Koninkrijk. De villa ligt op het terrein van de Wentworth Club, een golfclub en resort, en was eind jaren 90 de gevangenis van de Chileense dictator Augusto Pinochet, in afwachting van zijn uitlevering aan Chili.

Hoewel Watford zijn fortuin vergaarde in de olie- en gasindustrie, zijn er toch geen rechtstreekse banden te vinden tussen hem en Gazprom. Wel berichten sommige media dat hij op de hit list van Vladimir Poetin stond. Dit werd echter door de oligarch zelf ontkend. Andere bronnen beweren dat zijn zelfmoord te maken heeft met de Russische invasie van Oekraïne, die een impact had op Watford’s mentale toestand.

23 maart: Vasily Melnikov

De ochtend van 24 maart berichtte de Russische krant Kommersant over de dood van Vasily Melnikov, de eigenaar van farmabedrijf MedStom. Volgens de eerste bevindingen van de politie zou de zakenman eerst zijn vrouw en twee kinderen om het leven hebben gebracht, om vervolgens zelfmoord te plegen. Buren en relaties weigeren dit echter te geloven.

Het Oekraïense medium Glavred kwam op de proppen met de theorie dat Melnikov’s bedrijf zware verliezen leed door de westerse sancties, en dat hij daardoor tot de wanhoopsdaad overging. Een andere theorie die de ronde gaat, beweert dat Melnikov in ruzie lag met een voormalige zakenpartner. Over een link tussen Melnikov of MedStom met Gazprom is niets terug te vinden.

18 april: Vladislav Avayev

De volgende zelfmoord vindt opnieuw plaats in Rusland, meer bepaald in een luxeappartement in Moskou. Daar ontdekte de 26-jarige Anastasia op 18 april de lichamen van haar vader Vladislav Avayev, diens vrouw en haar 13-jarige zusje Maria. Volgens de eerste vaststellingen ging het om moord en zelfmoord, waarbij Avayev eerst zijn gezin en vervolgens zichzelf om het leven bracht. In het appartement werden in totaal 14 vuurwapens teruggevonden.

Ook Avayev had een bepaalde status binnen Rusland, en was net zoals vele anderen in deze lijst verbonden met Gazprom. Avayev vergaarde zijn rijkdom bij een Russisch bouwbedrijf, alvorens een rol als vice-hoofd bij een belangrijk Kremlin-departement in te vullen. Nadien werd Avayev bankier, en was hij lange tijd vicepresident van Gazprombank, dat in handen is van het energiebedrijf zelf en het pensioenfonds ervan, Gazfond.

Igor Volobuev, die dezelfde rol bekleedde binnen Gazprombank en recent Rusland verliet om voor Oekraïne te vechten, stelt de hele situatie in twijfel. Meer zelfs, hij noemt de dood van Avayev “in scène gezet”, en beweert dat het om moord gaat. Binnen Gazprombank zou Avayev onder meer verantwoordelijk zijn voor de VIP’s die er een rekening hadden: Poetin’s inner circle, en misschien hijzelf.

19 april: Sergej Protosenja

Nog geen 24 uur na de dood van Avayev werd het Spaanse kuststadje Lloret de Mar, de place-to-be voor rijke Russen, opgeschrikt door alweer een misdrijf. Spaanse media berichtten dat het lichaam van Sergej Protosenja was gevonden in zijn villa, samen met dat van zijn vrouw en dochter. Het was de zoon die alarm sloeg, toen hij zijn familie niet kon bereiken.

In de villa zou Protosenja eerst zijn vrouw en dochter om het leven hebben gebracht, en vervolgens zelfmoord gepleegd hebben. Exact hetzelfde verhaal als bij Avayev dus. En ook hier zit Gazprom alweer verwerkt in het verhaal.

Protosenja bekleedde tussen 1997 en 2015 namelijk verschillende functies binnen Novatek, het grootste onafhankelijke gasbedrijf van Rusland. In de mate dat onafhankelijk nog iets betekent, want Gazprom zou 10 tot 20 procent van Novatek in handen hebben. Binnen Novatek was Protosenja al vicepresident en tot aan zijn pensioen hoofd van de boekhouding. Zijn vermogen wordt geschat op 418 miljoen euro.

In Protosenja’s kringen gelooft niemand dat de man in staat was zijn gezin om te brengen en zelfmoord te plegen. Zijn zoon vertelde aan The Daily Mail dat “zijn vader geen moordenaar is. Ik weet zeker dat hij mijn moeder en zus niets heeft aangedaan”. Eenzelfde retoriek viel te horen bij Anatoly Timosjenko en Roman Joeravitsj, twee nauwe vrienden van Protosenja. Ook Igor Volobuev beweert dat Protosenja, net zoals Avayev, werd vermoord door het Kremlin.

1 mei: Andrej Krukovski

Op 1 mei berichtten de Russische persagentschappen TASS en Interfax over de dood van Andrej Krukovski. De 37-jarige Rus zou bij een bergwandeling in het Kaukasus-gebergte, niet ver van Sotsji, van een klif zijn gevallen, een val die hij niet overleefde.

Krukovski was tot zijn dood de algemeen bestuurder van Krasnaya Polyana, een bedrijf dat in het gelijknamige stadje alle faciliteiten bouwde voor de Olympische Winterspelen van 2014. Voordien was hij al lid van de Raad van Bestuur van het bedrijf. In Rusland zelf werd hij geroemd om zijn talent en deskundigheid. De Russische minister voor Natuurlijke Grondstoffen, Alexander Kozlov, schreef op Telegram dat Krukovski “meer heeft gedaan dan eender wie voor de ontwikkeling van toerisme in de regio. Hij maakte van Krasnaya Polyana een resort van topniveau.”

Het mag echter niet verbazen dat ook hier weer de naam van Gazprom opduikt. De energiegigant zou, met hulp van president Poetin, het resort hebben gekocht en uitgebouwd. Ook toen Sotsji in 2014 gekozen werd als gaststad voor de Olympische Winterspelen, kreeg Gazprom de kans om het resort verder uit te bouwen. Ook aan Krukovski’s dood zelf hangt een reukje, aangezien de man al jarenlange klimervaring had, en zelfs de Kilimanjaro en Elbroes al overwon.

9 mei: Alexander Subbotin

Verreweg de meest eigenaardige dood vond plaats op 9 mei. Alexander Subbotin, die een topfunctie bekleedde bij Lukoil, het op één na grootste bedrijf van Rusland (na Gazprom), stierf ten gevolge van een paddenvergiftiging. Hij liet zich in de Moskouse voorstad Mytisjtsji bij een plaatselijke sjamaan behandelen met een ‘anti-katerkuur’. De sjamaan besloot de man te ‘injecteren’ met paddenbloed, waarna hij een hartaanval kreeg. Hierop gaf de sjamaan hem een kalmeermiddel, gemaakt van het kruid Valeriaan. De ochtend erop werd hij dood teruggevonden.

Subbotin was een lid van de raad van bestuur van Lukoil, en was zelf eigenaar van New Transport Company, een scheepvaartbedrijf. Sinds 2020 werd het bedrijf gerund door zijn broer Valeri, die ook al verschillende topfuncties bekleedde binnen Lukoil.

Afvalligen uit de weg ruimen

Op vier maanden tijd vonden zo al acht Russische oligarchen de dood. Vijf van hen zijn op een manier verbonden met energiereus Gazprom. Ofwel is het bedrijf zo groot dat elke rijke Rus er wel op een manier mee kan gelinkt worden, ofwel is er iets op til binnen de Russische oligarchie. Het feit dat enkele slachtoffers ook rechtstreekse banden hebben met het Kremlin of Vladimir Poetin, tonen aan dat toeval toch niet lijkt te bestaan.