Peter Hinssen liet eerder deze week in De Tijd noteren dat we maar beter de Franse taallessen in de vuilbak kieperen en enkel nog Engels als tweede taal onderwijzen. Het ultiem bewijsstuk daarvoor zou de keuze van de Waalse leerlingen zijn, die massaal voor het Engels kiezen in plaats van het Nederlands. Daarmee volgen we alvast toch weer de trend zoals het hoort. Het is de zoveelste capitulatie en een mooi voorbeeld van kuddedenken.

Talenkennis is niet meer noodzakelijk

Peter Hinssen is een techentrepreneur en visionair. Hij slaagt er telkens in om eloquent uit te leggen dat we over twintig jaar als mens een bijrol zullen spelen in wat de techgiganten ons nog allemaal zullen voorschotelen. Deze week verhaalde hij liederlijk over de toekomstige realiteit dat we zelfs geen talen meer moeten kennen want dat alles voor ons zal vertaald worden. ‘On the fly’ als het ware, om nog eens een Engels leenwoord te hanteren.

De luie mens op zijn of haar wenken bediend

Sta me toe om hier toch een aantal kanttekeningen te maken. Je kan niet ontkennen dat computers en robots in de toekomst ons leven nog meer zullen beheersen dan vandaag. Dit zal in ieder geval zo zijn als de mens zich, in zijn onnoemelijke drang naar comfort en ingebakken luiheid, zowat alles laat voorkauwen door de algoritmes die AI-systemen zullen blijven uitspuwen. Je kan je dan ook perfect voorstellen dat de meeste mensen vandaag wat graag de lasten van het leren van een nieuwe vaardigheid aan de computers overlaten. Waarom zou iemand nog moeten leren rekenen als een computer dit beter kan, waarom zou je nog componisten nodig hebben als AI-robotten dit beter kunnen en waarom zou je in godsnaam nog een andere taal leren? Het is zo een verleidelijke propositie dat- als je ook maar een beetje cultuurpessimist bent – je weet dat dit het einddoel is van Big Tech.

Welke rol voor Homo Sapiens?

Dat is dan ook de kernvraag die alles beheerst. Geloven we dat we als mens nog altijd een rol kunnen spelen in die toekomstige geautomatiseerde wereld, waar we finaal allemaal dezelfde koffie drinken, naar dezelfde serie op Netflix staren en allemaal éénzelfde taaltje brallen dat in de verste verte niet lijkt op ‘la langue de Shakespeare’, zoals charmezanger Charles Aznavour zo mooi omschrijft in zijn ‘For Me Formidable’?

Het Engels dat door bijna iedereen wordt gepraktiseerd, is dikwijls zo tenenkrullend dat de bard uit Oxford zich in zijn graf zou omdraaien. We moeten ons dan ook afvragen of het een wetmatigheid is, of dat we ons tegen een dergelijke dystopische – voor de enkele Homo Dei zoals Marc Zuckerberg en Elon Musk utopische toekomst – wereld verzetten toch nog een rol van belang te willen spelen als Homo Sapiens.

We lossen de rol aan een rotvaart

Vlaanderen is aan een toptempo zijn sterktes aan het verliezen. Vroeger hadden we een sterk gemiddeld onderwijs en hadden we een uniek voordeel, met name onze talenkennis, versus de rest van de wereld. We hadden geen Oxford in Vlaanderen, maar evenmin ondermaats onderwijs. Om tientallen redenen zijn we echter elk jaar verder aan het wegzakken in alle PISA rangschikkingen, die het niveau van de kennis van onze humanoriastudenten meten versus de rest van de wereld. Iets wat Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts niet ontgaan is en die het nu als zijn verdomde godsplicht ziet om ons onderwijs te redden ‘coûte que coûte’.

Een pleidooi voor onafhankelijke denkers

Daarom is de oproep van Yuval Harari, die onze gast was op de eerste Newsweek conferentie vorig jaar, om te blijven investeren in taalonderwijs, zo belangrijk. Zoals hij terecht stelt hebben we in deze wereld voornamelijk behoefte aan holistische denkers. Het gaat hier over een onderwijs dat onze kinderen aanzet om multidisciplinair te leren zijn. Dat betekent ook , dat  we ‘La casa de papel ‘in zijn oorspronkelijke taal kunnen kijken of kunnen genieten van de erudiete dief ‘Arsène Lupin’ in zijn oorspronkelijke taal.

De Israëlische hoogleraar vertelt dan ook niets meer dan wat de Jezuïeten al eeuwen verkondigen, alsook alle discipelen van De Verlichting, met name dat het onze eigen plicht is om kritisch te blijven nadenken en met inzichten te komen die niet altijd door anderen worden voorgekauwd. En talen zijn een perfecte toegang naar nieuwe horizonten die je toelaten om de wereld beter te begrijpen, je creatief te verrijken en ervoor te zorgen dat je in de wereld van morgen, al is het maar een héél kleine voorsprong behoudt op de robotten die de wereld meer dan ooit zullen beheersen. 

Van Leonardo Da Vinci tot Isaac Newton

De grootste genieën die de wereld ooit gekend heeft, speelden fervent leentjebuur, door bewust over het muurtje te kijken, naar disciplines die ver van hun eigen vakgebied zaten. Wat zou de wereld zijn zonder Leonardo Da Vinci, die probleemloos van kunst naar wetenschap overschakelde? Of Einstein die ook fanatiek viool speelde, een moment van ontspanning dat hem toeliet echte oplossingen te vinden voor de grote fysische vraagstukken van onze moderne tijd. Hij was dan ook de allergrootste fan van Johann Sebastian Bach, de grootste kunstenaar die de wereld ooit gekend heeft. Of de Spaanse wonderkinderen Pablo Picasso en Salvador Dalí die perfect ‘la langue de Molière’ beheersten en al de invloeden in de Franse metropool tot zich namen.

En wat gezegd van Sir Isaac Newton, ontegensprekelijk genie en grondlegger van de moderne wiskunde die zijn meesterwerk ‘Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica’ nota bene in het Latijn publiceerde!

Waarom nog onderwijs in het Nederlands?

Als je de redenering van Peter Hinssen doortrekt, kan, je In dezelfde redenering beargumenteren dat Nederlands leren niet meer aan de orde is want deze taal betekent, ‘pardon my french’, helemaal niets in de wereldorde van morgen.

Je kan natuurlijk gemakkelijk tegenargumenteren dat ‘the ship has sailed’ zoals de Engelsen graag zeggen en we aldus allemaal Don Quichote zijn als we ons tegen die nieuwe realiteit verzetten. Het is door dit éénheidsdenken dat we geleidelijk aan een onbetekenende stip worden in een wereld waar we over enkele jaren 0.08% uitmaken van de wereldbevolking en ook 0.08 procent aan invloed zullen hebben.

Dwarsdenkers aan de macht

Het Is daarom belangrijk dat we hier in Vlaanderen anders durven te denken en inzetten op vaardigheden die niet puur utilitaristisch zijn, maar die onze kinderen zullen toelaten om te leren denken en verbanden te leggen die door 7 miljard anderen niet kunnen gelegd worden. Dit hoeft in sé niet door ons in de Franse cultuur te verdiepen, hoewel het misschien wel de allerrijkste cultuur is die de wereld heeft voortgebracht. Een cultuur die als bij wonder ook nog eens naast ons land ligt, een niet te onderschatten ‘unique competitive advantage’, (of competitief voordeel in de taal van Hendrik Conscience). Maar laat het dan in vakken zijn zoals filosofie of antropologie die ons uit de dwangbuis van de grote techgiganten trekken.

Een prachtig staaltje van dwarsdenken kon je deze week in diezelfde krant terugvinden, uit de mond van Ann Dooms. Mevr. Dooms is een briljant wiskundige die ‘Digital Mathematics’ doceert aan de VUB (hoe complex kan een vak wel niet klinken?). Zij pleitte vurig om studenten bij hun terugkeer in de aula terug pen en papier te geven in plaats van een smartphone en een PC. Omdat dit hen zal toelaten om terug na te denken en aantekeningen te maken, zelfs en vooral in een rationele en analytische discipline als wiskunde. 

‘I rest my case Your Honor.’ of zoals een Franse advocaat zou pleiten: ‘je repose mon cas, Votre Honneur.’

De auteur Xavier Verellen is zaakvoerder van QelviQ, een Internet of Things bedrijf (www.qelviq.com)

(jvdh)