Key takeaways

• Europese landen staan onder druk om medeplichtigheid aan vermeende wreedheden tegen burgers in Gaza te vermijden.
• Het Wapenhandelsverdrag verbiedt wapenoverdrachten die tegen burgerdoelen kunnen worden gebruikt en rechtszaken zoals de genocidezaak van Zuid-Afrika tegen Israël bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ) zetten regeringen nog meer onder druk.
• De steun van Duitsland voor Israël is diep geworteld in zijn historische verantwoordelijkheid vanwege de Holocaust, maar ondanks het handhaven van officiële beleidsontkenningen, onthullen gegevens een aanzienlijke vermindering van Duitse wapengoedkeuringen aan Israël sinds het begin van 2024.

De roep om een wapenembargo tegen Israël is sterker geworden sinds het conflict in Gaza een jaar geleden uitbrak. Deze roep heeft aan kracht gewonnen nu het offensief van Israël tegen door Iran gesteunde militanten intensiever wordt.

De Franse president Emmanuel Macron deed stof opwaaien door regeringen te bekritiseren die pleiten voor een staakt-het-vuren en tegelijkertijd Israël voorzien van dodelijke wapens, en hun standpunt als incoherent bestempelen. Deze verklaring leidde tot scherpe kritiek van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu.

Oproep voor embargo en wapenhandelsverdrag

Hoewel Europese landen unaniem het recht op zelfverdediging van Israël steunen na de Hamas-aanvallen van 7 oktober, groeit de bezorgdheid dat wapens die door het Westen worden geleverd, kunnen bijdragen aan oorlogsmisdaden en burgerslachtoffers in Gaza. Rechtszaken zoals de genocidezaak van Zuid-Afrika tegen Israël bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ) zetten regeringen verder onder druk om medeplichtigheid aan vermeende wreedheden tegen burgers te vermijden.

Europese staten zijn ook gebonden aan het Wapenhandelsverdrag, dat hen verbiedt toestemming te geven voor wapenoverdrachten die tegen burgerdoelen kunnen worden gebruikt.

Europese bijdragen en verschuivingen

Tussen 2019 en 2023 waren de Verenigde Staten goed voor meer dan twee derde van alle buitenlandse wapenverkopen aan Israël, gevolgd door Duitsland als de op één na grootste leverancier. Andere Europese bijdragen zijn minimaal, waarbij Italië met 0,9 procent de meerderheid vertegenwoordigt. Dit onderstreept de cruciale rol van de Amerikaanse en Duitse politieke betrokkenheid bij het ondersteunen van de militaire capaciteiten van Israël tijdens dit conflict.

Duitslands steun voor Israël is diep geworteld in zijn historische verantwoordelijkheid vanwege de Holocaust, waardoor Berlijn de grootste Europese wapenleverancier van Israël is. Maar ondanks het feit dat het officiële beleid dit blijft ontkennen, blijkt uit gegevens dat het aantal Duitse wapenleveranties aan Israël sinds begin 2024 aanzienlijk is gedaald. Deze verschuiving valt samen met toenemende juridische en politieke druk op Duitsland om medeplichtigheid aan mogelijke schendingen van het internationaal recht in Gaza te vermijden.

De standpunten van Frankrijk en Spanje

Frankrijk beweert dat het de wapenleveranties aan Israël heeft stopgezet, wat wordt ondersteund door gegevens waaruit blijkt dat er sinds 1998 geen Franse wapenexport meer heeft plaatsgevonden. Desondanks blijft Frankrijk onderdelen leveren die gebruikt worden in de Israëlische binnenlandse wapenproductie. Dit is waarschijnlijk een reactie op Israëls inspanningen om de binnenlandse productie te versterken en zijn afhankelijkheid van buitenlandse leveranciers te verminderen te midden van vastgelopen of dreigende wapenoverdrachten van andere landen.

Spanje heeft verklaard dat het de wapenverkoop aan Israël heeft opgeschort sinds het begin van het Gaza-offensief op 7 oktober, en heeft in mei verdere acties ondernomen door schepen met wapens aan Israël de toegang tot havens te ontzeggen onder druk van de linkse partners van zijn coalitieregering. Onderzoek heeft echter uitgewezen dat er in november 2023 munitie ter waarde van 987.000 euro is geëxporteerd van Spanje naar Israël, op basis van exportvergunningen die zijn afgegeven vóór het conflict in Gaza.

Recente ontwikkelingen in het VK en België

Italië, traditioneel een belangrijke wapenleverancier aan Israël na de VS en Duitsland, beloofde de wapenleveranties te staken na de aanvallen van 7 oktober. Het Italiaanse Ministerie van Defensie erkende echter in maart dat bestellingen die voor 7 oktober waren geplaatst, tijdens de oorlog werden uitgevoerd, ondanks de Italiaanse wet die de uitvoer van dodelijke wapens naar landen in een actief conflict verbiedt.

België behandelt wapenexporten op regionaal niveau, waarbij Wallonië sinds het begin van het conflict munitievergunningen heeft opgeschort. Caroline Gennez (Vooruit), tot voor kort de minister van Ontwikkelingssamenwerking, heeft zich uitgesproken voor een EU-wapenembargo tegen Israël.

In september kondigde de nieuw verkozen Britse Labourregering onder leiding van premier Keir Starmer een schorsing aan van 30 van de 350 wapenexportvergunningen aan Israël, vanwege de bezorgdheid dat bepaalde militaire export gebruikt zou kunnen worden bij schendingen van het Internationaal Humanitair Recht. Desondanks levert het VK volgens het Stockholm International Peace Research Institute nog steeds onderdelen voor F-35 gevechtsvliegtuigen die worden ingezet tegen Gaza.

Wil je toegang tot alle artikelen, geniet tijdelijk van onze promo en abonneer je hier!