Key Takeaways

• Acht Europese landen dienen een klacht in bij de VN over Russische inmenging in hun satellietcommunicatie.
• De storingen hebben aanzienlijke gevolgen gehad voor de veiligheid, communicatie en economische activiteiten, waaronder meer dan 30.000 vluchten die in de Baltische staten werden gehinderd.
• Rusland heeft betrokkenheid bij de storingen ontkend, ondanks bewijs uit onderzoeken van satellietbedrijven Eutelsat en SES.

Acht Europese landen dienen formeel een klacht in bij de Verenigde Naties over de voortdurende Russische inmenging in de Europese satellietcommunicatie. Deze claim, ondersteund door documenten die Nieuwsuur in handen heeft gekregen, roept op om een einde te maken aan deze verstorende acties.

De klacht, ondertekend door Estland, Letland, Litouwen, Polen, Oekraïne, Finland, Frankrijk en Nederland, is gericht aan de Internationale Telecommunicatie Unie (ITU), het hoogste internationale orgaan dat toezicht houdt op satellietcommunicatie en dat onder het rechtsgebied van de VN valt. Nog eens zeventien EU-lidstaten en het Verenigd Koninkrijk steunen deze klacht.

Collectieve inzet

De Rijksinspectie Digitale Infrastructuur, een afdeling van het Nederlandse Ministerie van Economische Zaken, verklaarde dat de deelnemende landen door het ondertekenen van de klacht hun collectieve inzet tonen om dit probleem aan te pakken. Patrick Bolder, een expert op het gebied van militaire ruimtevaartactiviteiten aan het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS), steunde het standpunt van Nederland en benadrukte het belang van het ontmaskeren van de verantwoordelijken en het kwantificeren van de toegebrachte schade.

In het afgelopen jaar hebben verschillende Europese landen te maken gehad met storingen aan satellieten van twee grote Europese providers: Eutelsat en SES. Deze satellieten zijn cruciaal voor radio- en televisie-uitzendingen, maar ook voor luchtvaartnavigatie.

Een bijzonder opmerkelijk incident deed zich afgelopen voorjaar voor toen er onverwachts Russische oorlogspropaganda op BabyTV in Nederland en andere Europese landen verscheen. In dezelfde periode werd soortgelijke propaganda uitgezonden op Oekraïense televisiekanalen.

Verstoringen afkomstig uit Rusland

Eutelsat, met het hoofdkantoor in Frankrijk, en SES, met het hoofdkantoor in Zweden en Luxemburg, voerden vorig jaar onderzoeken uit waarin geconcludeerd werd dat de verstoringen afkomstig waren uit Rusland. Hun doel was het verstoren van Oekraïense televisie-uitzendingen die via beide bedrijven werden doorgegeven. Het incident met de Nederlandse televisie werd beschouwd als bijkomende schade.

Documenten onthullen dat Zweden en Luxemburg een ruimtestation in het Duitse Leeheim opdracht hebben gegeven om de storingen op SES-satellieten opnieuw te onderzoeken. Dit onafhankelijke onderzoeksinstituut onderzoekt conflicten tussen landen met betrekking tot satellietstoringen. Het onderzoek bevestigde dat de storingen afkomstig waren van het door Rusland bezette Krim-schiereiland en de exclave Kaliningrad. Frankrijk wil nu een onderzoek naar storingen op hun Eutelsat-satellieten, die leiden tot Russische propaganda op de Nederlandse televisie.

Rusland ontkent betrokkenheid

In eerdere brieven aan de VN ontkende Rusland betrokkenheid bij de storingen. Ondanks uitnodigingen om vorig jaar een dialoog aan te gaan met de getroffen landen, waren deze pogingen vruchteloos. Deze week zijn Frankrijk en Zweden, de landen waar de satellietbedrijven hun hoofdkwartier hebben, echter hun eerste één-op-één gesprekken begonnen met de Russische delegatie bij de VN in Genève, bevestigen bronnen aan Nieuwsuur.

Naast televisieverstoring kan sabotage ook navigatiesignalen verstoren die cruciaal zijn voor scheepvaart en luchtvaart. Rusland gebruikt deze storingen om GPS-gestuurde drones te verstoren die betrokken zijn bij het conflict met Oekraïne. Hierdoor hebben civiele vliegtuigen en schepen in de buurt moeite om hun positie te bepalen. Dit heeft ook gevolgen voor navigatiesystemen voor vliegtuigen die waarschuwen voor botsingen met bergen.

Leiden lopende gesprekken tot veranderingen?

Sinds september vorig jaar zijn meer dan 30.000 vluchten boven de Baltische Staten gehinderd door storingen, zoals Litouwen, Letland en Estland in de documenten melden. Ze benadrukken de “aanzienlijke gevolgen” hiervan voor de veiligheid, communicatie en economische activiteiten.

Nederlandse luchtvaartmaatschappijen hebben ook te maken gehad met deze verstoringen, volgens recente cijfers van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Het aantal meldingen is vorig jaar sterk gestegen: Nederlandse piloten deden 163 meldingen in 2023, vergeleken met 1318 in 2024.

De vraag blijft of deze lopende gesprekken met Rusland tot veranderingen kunnen leiden. Expert Bolder toont zich weinig optimistisch en zegt: “Bedenk hoe Rusland te werk gaat; zelfs als bewezen is dat het verantwoordelijk is, weigeren ze dat te erkennen. Rusland houdt zich niet aan het internationale recht, maar aan het recht van de sterkste.”

Wil je toegang tot alle artikelen, geniet tijdelijk van onze promo en abonneer je hier!