“Indien België haar eerste betalingsaanvraag in september niet indient, riskeert het ermee verbonden bedrag aan steun definitief en volledig verloren te gaan.” De Europese Commissie spreekt door, over de beloofde pensioenhervorming én het Europese relancegeld. In een contact met de Belgische regering eind vorige week waren topambtenaren van de Commissie glashelder, zo blijkt uit een interne briefing van Vivaldi. Omdat België nog steeds niet haar belofte aan Europa is nagekomen om de pensioenen te hervormen, vroeg staatssecretaris voor Relance Thomas Dermine (PS) de eerste schijf relancegeld nog niet aan. Maar daar kan niet eindeloos mee gewacht worden. “Sommige landen zitten aan hun vierde betalingsaanvraag, de achterstand van België wordt zeer groot”, zegt de Commissie. Ze wijst er ook op dat “het bedrag dat verloren kan gaan, groter is dan het aandeel van de federale regering: ook de deelstaten zullen geraakt worden.” Soepelheid zit er niet meer in. En erger, de Commissie wijst er ook fijntjes op dat de pensioenhervorming budgetneutraal moet zijn ten opzichte van 2019, dus 1 tot 1,2 procent van het bbp minder dan nu. Een enorme oefening dus, veel meer dan de PS wil. “Dramatisch”, is bij de liberalen te horen. “Wij wachten op De Croo”, klinkt het droog bij de PS.

In het nieuws: “The situation of Belgium is desperate”, zo zegt Europees topambtenaar Céline Gauer in het rapport.

De details: De druk op Vivaldi om écht aan de pensioenen te beginnen is gigantisch. Zo niet dreigt België in september niet alleen de eerste schijf, maar meerdere schijven van het Europees relancegeld te verliezen.

• Vivaldi kreeg vrijdag een serieuze bolwassing, van de Europese Commissie. Dat blijkt uit een intern diplomatiek document dat op het bureau van de premier en verschillende kabinetten belandde, en deze nieuwsbrief kon inzien. Het leest als een loodzwaar rapport, van Europees topambtenaar Céline Gauer, die het hele Europese relanceplan begeleidt.
• De federale regering wilde namelijk weten wat de financiële gevolgen zouden zijn voor de Belgische begroting, als bepaalde bedragen in het relanceplan niet zouden worden betaald omdat sommige beloftes (lees: de pensioenen) niet behaald zouden worden.
• Daarop wees de Commissie op een hele reeks zaken:
  • Als België de vraag voor de betaling van die eerste schijf relancegeld – in totaal 974 miljoen euro en die ze al uitstelde – in september niet indient, “riskeert het ermee verbonden bedrag aan steun definitief en volledig verloren te gaan“.
  • Andere lidstaten zitten al aan hun aanvraag voor een vierde schijf. “De Belgische achterstand wordt zeer ernstig.”
• En op de vraag wat het België gaat kosten, als er in september geen vooruitgang is met de pensioenen, en de aanvraag om te betalen ook dan niet wordt ingediend:
  • Die pensioenen “zijn de belangrijkste hervorming uit het herstelplan“. Als ze er bij de eerste schijf “niet goed uitzien”, zal “een beperkte vermindering van de uitbetaling volgen“.
  • Maar erger: als het ook daarna niet goed komt met die belofte, “zal de financiële kost zeer groot zijn: de vermenigvuldigingsfactor zal dan x 10 bedragen“, zo zegt het rapport. In praktijk kan het zo honderden miljoenen worden.
  • Bovendien zal de omvang van het verloren bedrag dan groter zijn dan alles wat de federale regering aan relancegeld zal krijgen: ook de deelstaten zullen dan Europees geld verliezen. “Andere entiteiten zullen ook geraakt worden.”
• België vroeg tenslotte ook hoeveel besparing de Europese Commissie nu eigenlijk verwacht in de pensioenen. Want daarover blijft het binnen Vivaldi bikkelen: de PS wil maar een 0,3 procent van het bbp gaan doen, de liberalen dringen aan op meer. De Commissie wil geen harde eisen stellen, maar “ze maakt de vaststelling dat volgens alle beschikbare cijfers en informatie, de meerkost van het pensioenplan in vergelijking met 2019 zeker 1 tot 1,2 procent van het bbp meer zal bedragen.”
• Dat laatste betekent dat er een veel grotere besparingsoefening in de pensioenen moet komen dan verwacht.

De essentie: De pensioenhervorming moet er komen, of een financieel drama dreigt.

• Vanaf 30 juni kan België in principe makkelijk de tweede en derde schijf Europees relancegeld aanvragen: dat is nog eens 1,7 miljard euro, naast het klein miljard van de eerste schijf, die nog niet aangevraagd is. Maar die schijven staan allen “on hold” dus.
• De situatie dreigt zo bijzonder donker te worden in het relanceplan, dat nochtans een stokpaardje was van de Vivaldi-regering, en met name PS-staatssecretaris Thomas Dermine.
• Heel het dossier van de pensioenen zit muurvast binnen Vivaldi. De PS heeft voorstellen, met bevoegd minister van Pensioenen Karine Lalieux. Maar tot frustratie van de grootste regeringspartij brengt premier Alexander De Croo (Open Vld) het dossier maar niet naar een kookpunt. “Wij wachten”, is de boodschap bij de PS-top, wat geïrriteerd.
• Alleen: De Croo heeft goede reden om te wachten, zo blijkt nu uit de feedback van de Commissie. De PS-voorstellen komen absoluut niet in de buurt van wat de Europese Commissie eigenlijk verwacht van die pensioenhervorming: in totaal zou daar sprake zijn van een besparing tussen de 0,3 tot 0,4 procent van het bbp, met veel goede wil.
• Terwijl de noodzakelijke inspanning dus drie tot vier keer zo hoog zou moeten liggen, voor de Commissie. “De situatie is dramatisch, de PS zal dat toch eens moeten inzien“, zo is bij de liberalen te horen.
• De klok tikt ondertussen wel genadeloos voor de PS en Dermine. Dat dilemma willen de rechtse partijen in Vivaldi dan ook uitbuiten: ofwel moet de PS Lalieux laten plooien, ofwel moet men het grote project van hun goudhaantje Dermine zware schade laten lopen. De vlijmscherpe feedback van de Commissie is alvast een jerrycan benzine op het smeulend vuurtje daarover, binnen Vivaldi.

Waar het om draait: De openstaande rekening met Bouchez.

• Vanmorgen deden Ecolo en PS in de Franstalige media geen stap terug. Op LN24 en RTBF bleef Cogolati voor Ecolo inhakken op Lahbib, op RTL hield ook Ahmed Laaouej, de PS-fractieleider zich andermaal niet in. De twee partijen lijken geen stap terug te zetten, integendeel. Ze duwen Lahbib verder naar de uitgang.
• En net omdat twee sterke Kamerleden, Cogolati en Ben Achour, zich nu hebben vastgebeten, lijkt het onwaarschijnlijk dat hun fracties snel overstag zullen gaan. Tenzij ze het ordewoord van bovenaf krijgen om te stoppen. Dat kan maar van twee mensen komen: Paul Magnette (PS) en Jean-Marc Nollet (Ecolo). Maar die bewegen niet.
• Dat heeft allemaal te maken met de rol van Georges-Louis Bouchez (MR), zo is de analyse van meerdere partijvoorzitters van Vivaldi, aan Vlaamse kant. Hij was het die Lahbib onnodig vooruit joeg, om de Brusselse regering in problemen te brengen. Dat deed Lahbib zo gretig dat Smet moest gaan, maar zo verklaarde ze wel een pak zaken die achteraf langs alle kanten bleken te rammelen. Die boemerang sturen PS en Ecolo nu gretig terug.
• “Die man heeft zoveel kapot gemaakt. De manier waarop nu op Lahbib wordt ingehakt, kan je alleen maar verklaren door de compleet verstoorde relatie van Bouchez met zowat alle andere coalitiepartners”, zegt een voorzitter.
• Achter de schermen werd gisteren heel druk overleg gepleegd tussen de voorzitters van de meerderheid. Daarbij is ondertussen wel duidelijk dat aan Vlaamse kant zowel Open Vld als cd&v echt niet zitten te wachten op een val van het kabinet. Cd&v wil haar fiscale hervorming, zelfs in zwaar verminderde vorm, toch proberen te redden.
• Voor Open Vld zou een val nu een regelrechte ramp zijn. Net daarom keek men ook vreemd op dat de premier de uitslaande brand rond de minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib vrijdag al niet beter geblust kreeg. Het lag toen lang en breed op de kern. “We dachten dat het toen gesust was, maar blijkbaar helemaal niet”, zo stelt een betrokkene.
• “De premier is toch bijzonder laat in actie geschoten hoor. Pas gisterenavond is hij begonnen met zijn vicepremiers eindelijk op te bellen, om de zaak te doen kalmeren. Maar je kon toch al lang zien dat het aan het ontsporen was?”, is bij een ander te horen.
• Feit is dat achter de schermen Vooruit serieus bijstuurde. Want hoewel ‘hun man’ Pascal Smet (Vooruit) als bevoegde staatssecretaris voor Internationale Betrekkingen sneuvelde, eisen zij niet langer het vel van Lahbib. Vorige week gaf fractieleider Melissa Depraetere (Vooruit) flink gas, maar gisteren in de Commissiezitting had ze duidelijk andere marsorders gekregen: kritisch nog, maar vooral ook afrondend. En vanmorgen op Radio 1 sloot vicepremier Frank Vandenbroucke (Vooruit) de zaak dan helemaal af: voor de Vlaamse socialisten heeft de crisis lang genoeg geduurd. En men heeft duidelijk geen zin om hierover een regering te laten vallen.

En nu? De MR moet straks kleur bekennen. Ook intern.

• Zo is aan Vlaamse kant de houding heel duidelijk: cd&v, Open Vld én Vooruit proberen te sussen en te blussen. Groen zweeft er wat tussen: zij kunnen moeilijk als één fractie verdeeld gaan stemmen, met Ecolo.
• Alleen, Conner Rousseau (Vooruit), Egbert Lachaert (Open Vld) en Sammy Mahdi (cd&v) hebben voorlopig geen greep op wat Magnette en Nollet van plan zijn. Ze houden voet bij stuk. De bal ligt zo wel in het kamp van de MR, en Bouchez: kan hij echt vasthouden aan een nu toch ook al fors beschadigde Lahbib? En sleurt hij daarvoor een heel kabinet mee? Dat zou een enorme gok zijn.
• Dat die haast zeker de kopvrouw zou worden voor de regionale verkiezingen in Brussel, speelt zeker mee: daar vechten PS en Ecolo met MR een doodstrijd uit over wie de grootste wordt in 2024. Hoe harder Lahbib kleerscheuren oploopt, hoe beter voor rood en groen.
• Maar ook Bouchez moet een lesje geleerd. En daarbij hoopt men op barsten, intern bij de MR. De kopman is lang niet gecontesteerd, Lahbib was absoluut zijn ‘project’: een onervaren persoon lanceren op zo’n moeilijk departement. Door 72 uur de snelkookpan op Bouchez en MR te zetten, willen PS en Ecolo wel eens zien wat er dan gebeurt. 

The Big Picture: Is er nog veel federale regering, op dit moment?

• Vivaldi lijkt op dit moment mijlenver verwijderd van een pensioenhervorming: elke cohesie in de ploeg is momenteel ver te zoeken. Nochtans zou deze week eindelijk de deal rond Engie moeten vallen.
• Daarover is wel duidelijk dat de premier de kaarten flink tegen de borst houdt: in het weekend sprak men van een “doorbraak”, met drie elementen. De bevoorradingszekerheid lijkt nu gegarandeerd, Engie weet hoeveel ze aan die verlenging van Doel 4 en Tihange 3 zal gaan verdienen, en er zou een deal moeten zijn rond het plafond dat Engie maximum zal moeten betalen rond het afval en de berging daarvan.
• Alleen: het magische getal van die maximumfactuur is niet genoemd, in aanwezigheid van de vicepremiers. En uiteraard ligt daar de grote politieke gevoeligheid: gaat “de belastingbetaler nu de factuur zeker niet moeten betalen”, zoals Groen en Ecolo altijd hebben beloofd? Die cruciale info is er nog niet, zo weet De Tijd.
• Daarnaast is er de fiscale hervorming. Het verwachtte proces was daarbij dat langzaam maar zeker de ambities van 6 miljard euro van minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) zouden afgepeld worden, tot er een veel kleinere hervorming zou overblijven.
• Dat lijkt te gebeuren: de door velen gevreesde btw-verhoging van 6 naar 9 procent als algemeen tarief zou van de tafel zijn. Daar kunnen de socialisten juichen én de MR. Aan de andere kant zou de MR ook weer niet blijven aandringen op de forse ingrepen in de arbeidsmarkt waar Georges-Louis Bouchez (MR) luidkeels om schreeuwde: de beperking van de werkloosheid in de tijd.
• In ruil zou Open Vld wel hun geliefde flexi-jobs in veel meer sectoren kunnen uitrollen. En er komen ook taksen bij op gokken, zo zou men het gat van de btw-verhoging, die er niet komt, wat kunnen dichten. Vraag is of daar een compromis rond komt.
• Dit weekend zou er dan een marathon voor de fiscale hervorming moeten komen, om op het eind met witte rook naar buiten te treden. Dat zou meteen een wonderbaarlijke wederopstanding zijn van Vivaldi, na alle miserie van de afgelopen weken. Maar zo ver zijn we nog lang niet: eerst moet de regering de affaire-Lahbib overleven. 

Om te volgen: Geen akkoord over het Klimaatplan voor België.

• Net zoals bij alle andere Europese dossiers over milieu en klimaat, is er nu weer onenigheid tussen de deelstaten. Deze keer gaat het over het Europese Klimaatplan, waar België onderling de doelstellingen moet afspreken, tussen de regeringen.
• Tegen 2030 zou België immers 47 procent minder CO2 moeten uitstoten.
• Vlaanderen vindt dat onhaalbaar en legt de lat op 40 procent, de andere deelstaten, die veel minder industrie hebben en dus makkelijker aan die 47 procent raken, zijn bijzonder boos. Zeker Brussels minister van Klimaat Alain Marron (Ecolo) haalt keihard uit.
• Maar Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) duwt terug: het is het Belgische niveau dat akkoord gegaan is met die 47 procent, niet Vlaanderen. “Zij weigeren het Vlaamse klimaatplan te aanvaarden. Maar wij gaan het Ecolo-partijprogramma niet uitvoeren”, zegt ze in Het Nieuwsblad.
• Straks dreigt dus ook daar, net zoals over de Natuurherstelwet, dus weer een patstelling. De vraag is hoe prangend de zaak is, Demir wijst erop dat pas tegen volgend jaar alles beslist moet zijn.
• Overigens werd zopas in het Europees Parlement gestemd over de Europese Natuurherstelwet, in de Commissie Leefmilieu. Daar was het 44 tegen 44: geen meerderheid dus. Zo verhuist de stemming naar de plenaire zitting in juli. Die kan dan goedkeuren, en dan moeten nog ammendementen volgen. Stemt ze het daar ook af, dan lijkt het hele voorstel politiek dood. De EVP, de christendemocraten en conservatieven met onder meer cd&v, is heftig tegen. 

Genoteerd: Een relletje over een Vlaams Belanger in de raad van bestuur van de KVS.

• “Deze man is homofoob en xenofoob. Hij is niet erg vriendelijk voor Brussel. Van hem is de uitspraak dat cultuurhuizen die aan politiek doen geen subsidies moeten krijgen. Alles wat hij zegt, staat haaks op waar wij als cultuurhuis voor staan.” Niet bepaald een vriendelijke ontvangst, van KVS-directeur Michael De Cock, voor Vlaams Parlementslid Filip Brusselmans (Vlaams Belang).
• Het Brusselse stadstheater krijgt nogal wat financiering uit Vlaanderen, en moet in ruil leden in de raad van bestuur aanvaarden, die proportioneel worden toegewezen door de politieke partijen in Vlaanderen. Daarbij dus ook het Belang.
• Eerder werd Brusselmans ook koudweg weggestemd door de andere leden van de raad van bestuur van Flagey, in Brussel. Bij de KVS staat zo’n optie niet in de statuten: men moet Brusselmans wel aanvaarden.
• Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken reageerde al met de voorhamer: “Ze willen het belastinggeld van VB-stemmers, maar ze willen geen VB-vertegenwoordigers. Ze willen wél diversiteit, maar ze willen geen diversiteit van meningen. Cultuur is niet exclusief van/voor linkse snobs.”