Buitenlandcommissaris Josep Borrell trok naar Moskou om het regime van Poetin de les te spellen over de behandeling van oppositieleider Navalny. Onvoorbereid en onervaren werd de hoogste diplomaat van de EU echter in zijn hemd gezet door zijn Russische tegenhanger, die bovendien tijdens de visite drie Europese diplomaten het land uitzette.

De Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Lavrov, bezorgde de Hoge Vertegenwoordiger voor het Europees Buitenlands Beleid (dat is de nogal pompeuze titel voor wie de facto de Europese commissaris voor Buitenlandse Zaken is) gisteren een video met vergelijkende beelden van illegale betogingen in Europese en in Russische steden. Die moeten volgens hem aantonen dat westerse veiligheidsdiensten betogers veel harder aanpakken dan Russische ordetroepen.

‘Zo kan meneer Borrell zich vertrouwd maken met hoe wij op objectieve beelden van beide kanten voortgaan, in plaats van gratuite beschuldigingen te uiten zoals westerse overheden doen’, zei Lavrov volgens het Russische persagentschap Tass. De toon van het bezoek was gezet, en Borrell moest nog vertrekken.

‘Zo kan meneer Borrell zich vertrouwd maken met hoe wij op objectieve beelden van beide kanten voortgaan, in plaats van gratuite beschuldigingen te uiten zoals westerse overheden doen’

Sergej Lavrov, de Russische minister van Buitenlandse Zaken provoceert al voor het bezoek van zijn Europese tegenhanger.

Met lege handen naar Moskou

Borrell zou in Rusland gaan eisen dat Aleksej Navalni – de voornaamste Russische oppositiefiguur die afgelopen week veroordeeld werd tot 2 jaar en 8 maanden werkkamp – onmiddellijk vrijgelaten wordt. Maar de Spaanse politicus trok naar het oostfront zonder wapen. Er was totaal geen Europese consensus over sancties of andere drukkingsmiddelen. Hij kon het louter beleefd, of minder beleefd, vragen.

Dan kan je maar beter maken dat je goed voorbereid bent op Russisch weerwerk. Maar ook dat was niet het geval. Tijdens een gezamenlijke persconferentie kort na zijn aankomst bleek duidelijk dat Borrell niet opgewassen was tegen de Russische aanvallen, die goed doordacht waren en langs verschillende kanten kwamen.

Russische journalisten schotelden hem vragen voor over vermeende mensenrechtenschendingen in Letland, wat Borrell duidelijk niet verwacht had.

Maar de EU-commissaris viel vooral door de mand toen een journalist van Sputnik, een nieuwsmedium gecontroleerd door de Russische overheid, hem op de rooster legde over de Europese relatie met Cuba.

‘Ik ben een beetje verrast, ik had niet gedacht dat ik over Cuba zou moeten praten in Moskou’, antwoordde Borrell wat schaapachtig. Waarna hij het Amerikaanse embargo op Cuba veroordeelde, en daarmee kritiek gaf op een bondgenoot, bij een gezamenlijke rivaal. Dat is natuurlijk exact waar de journalist op aanstuurde.

‘Ik ben een beetje verrast, ik had niet gedacht dat ik over Cuba zou moeten praten in Moskou’

Josep Borrell, Hoge Vertegenwoordiger voor het Europees Buitenlands Beleid schrikt van een vraag over Cuba.

Enter Lavrov, die duidelijk minder geschrokken was door de vraag. ‘Ik snap de verrassing niet Josep? Als ik naar andere landen reis stellen ze mij vaak vragen over Oekraïne. Nu stellen ze jou vragen over Cuba, aangezien je intense relaties hebt met Cuba’, zei de imposante Rus duidelijk zelfvoldaan. Hij ging verder door de dispuut tussen Europa en de VS te benadrukken, en te bevestigen hoe dat een thema is waarop Moskou en Brussel overeenkomen. Ze zullen het graag horen in Washington.

Rampzalige persconferentie

Toen de opsluiting van Navalny eindelijk ter sprake kwam, leek de Europese Commissaris al murw geslagen. ‘Ik heb onze diepe bezorgdheid overgebracht aan minister Lavrov, en onze oproep voor zijn vrijlating herhaald’ zei hij met onzekerheid in de stem. ‘Ook heb ik herhaald dat er een onpartijdig onderzoek naar zijn vergiftiging moet komen.’

Lavrov zei simpelweg dat de Europese leiders die beweren dat Navalny vergiftigd werd met een zenuwgas uit het Sovjet-tijdperk, ‘niet met feiten bezig zijn’, en dat die Europese aantijgingen ‘belachelijk’ zijn. Laboratoria in Duitsland, Zweden en Frankrijk kwamen nochtans onafhankelijk van elkaar tot de conclusie dat Navalny vergiftigd was met novitsjok, en zowel Merkel als Macron hebben dat zo benoemd. Borrel vond het echter niet nodig om Lavrov daarop te wijzen.

‘Wij vertrekken van de aanname dat de EU een onbetrouwbare partner is’

Sergej Lavrov, Russische minister van Buitenlandse Zaken

De Russische minister daarentegen kwam toen net op toerental. Onverstoorbaar nam hij het laatste woord: ‘ We zijn het al gewoon dat de EU unilateraal sancties oplegt die geen legitieme basis hebben. Daarom vertrekken wij van de aanname dat de EU een onbetrouwbare partner is’ Hij voegde daaraan toe dat hij hoopt dat de Europese leiders tijdens de komende EU-top – waar Rusland op de agenda staat – het geweer van schouder veranderen, ‘zodat onze betrekkingen constructiever worden’.

Borrell hoorde het aan, lachte zelfs een beetje schaapachtig en vroeg niet het woord om te reageren op de belediging. Persconferentie afgesloten.

Enkele uren later – Borrell is nog steeds in Moskou – deelde Lavrovs kabinet doodleuk mee dat Rusland drie Europese diplomaten – uit Duitsland, Polen en Zweden – stante pede het land uitzet. Ze zouden op 23 januari een demonstratie ter verdediging van Navalny bijgewoond hebben. Josep Borrell zegt op Twitter dat hij de beslissing ‘sterk veroordeelt’, en dat ze ‘heroverwogen zou moeten worden’.

Rusland heeft de Europese Unie tijdens een officieel bezoek bewust vernederd, en de Hoge Vertegenwoordiger stond erbij en keek ernaar.