Vivaldi staat voor een stevige opdracht, na de Congo-reis is het money time voor de premier en zijn ploeg. Deze week komen de experten met hun advies over de koopkracht, de PS en de linkerflank van Vivaldi eisen actie. Maar nog meer ijzers liggen in het vuur. Want vannacht vergaderde de kern tot de vroege uurtjes alweer over het defensiebudget, alleen, ook daar nog steeds geen witte rook. “Dit is een pure symbolenkwestie en ik begrijp de groenen niet”, zo zet Egbert Lachaert (Open Vld) vanmorgen Groen en Ecolo nog eens onder druk. En hij haalde ook uit naar Pierre-Yves Dermagne (PS), over de arbeidsdeal. De PS-vicepremier blijft Open Vld en cd&v irriteren met zijn aarzeling: zij willen dat er “woord gehouden wordt”. Meteen komt zo het grote gevaar van een “zomerakkoord” naar boven drijven: in plaats van één grote deal, zijn het schijfjes. Alleen stokken die allemaal, bij gebrek aan onderling vertrouwen.

In het nieuws: “Het loopt mis bij Dermagne: de arbeidsdeal moet gewoon in wetten gegoten worden en uitgevoerd worden”, zo stelt Egbert Lachaert (Open Vld).

De details: De liberale voorzitter roept zijn coalitiepartners op “om akkoorden te sluiten”, maar tegelijk deelt hij een reeks tikjes uit.

• De Wetstraat is en blijft toch een beetje een schizofrene wereld. Toppolitici kunnen met veel emotie treuren om het “demotiverende, geblokkeerde shithole” dat de Belgische politiek zou zijn, zoals Zuhal Demir (N-VA) die gisteren omschreef, of kreten prediken als “Si tous les dégoûtés s’en vont, il n’y a que les dégoûtants qui restent“, zoals Sammy Mahdi (cd&v) over het vertrek van Valerie Van Peel, ze zijn uiteraard wel allen tegelijkertijd mee zelf verantwoordelijk voor dat huidige klimaat. Het vaste ritueel bij een exit van een beloftevol iemand uit de politiek voltrekt zich dan overigens nu ook: na de emo en de plotse golf van empathische reacties, verstomt het geblaf en trekt de karavaan verder.
• Even schizofreen, maar kenmerkend voor de federale en Vlaamse regeringsploeg tegenwoordig: in één en hetzelfde gesprek aan de coalitiepartners een “warme oproep lanceren om tot akkoorden te komen“, om vervolgens wel een reeks uitspraken te doen die net dergelijke akkoorden bemoeilijken.
• Dat laatste is zeker geen monopolie van Egbert Lachaert, maar de Open Vld-voorzitter presteerde het wel vanmorgen opnieuw op Radio 1. De liberaal prees “zijn” premier Alexander De Croo (Open Vld) voor diens capaciteiten “om op het einde van de rit toch altijd tot akkoorden te komen“. “Dat is ons altijd gelukt, dat zal ook nu lukken”, zo stelde hij hoopvol.
• Om vervolgens toch een reeks beenvegen uit te voeren naar de coalitiepartners, in de eerste plaats naar de PS. “Het loopt mis bij Pierre-Yves Dermagne (PS)”, zo stelde Lachaert over de arbeidsdeal. “Dat moet in wetten gegoten worden en uitgevoerd worden. De afspraak daarover was heel duidelijk in de regering: als de sociale partners het niet eens raken, dan gaat die deal naar het parlement en moet die vervolgens uitgevoerd worden.”
• Daarbij voegde Lachaert er meteen aan toe “dat wij eigenlijk al een tweede arbeidsdeal nodig hebben”. De liberaal wil “een urgent plan voor de krapte op de arbeidsmarkt”. Gezien de slakkengang waar zelfs de eerste arbeidsdeal er maar niet komt, lijkt dat volledig utopisch.
• Vervolgens kregen de groenen ook een veeg uit de pan, over het defensiebudget. Daarover zat de kern van Vivaldi vannacht nog maar eens samen, rond twee uur ging men zonder akkoord uiteen. Lachaert noemde het standpunt van Groen en Ecolo, die weigeren om het budget tegen 2035 naar 2 procent van het bbp te laten stijgen, “een pure symboolkwestie“. “Die houding begrijp ik niet”, zo stelde hij.
• Dat het daarbij draait rond de NAVO-top, waar premier De Croo eind deze maand met “goed nieuws” wil toekomen, stak Lachaert ook niet onder stoelen of banken. “Als stichtend land kan je dat toch niet maken? De premier zou inderdaad gezichtsverlies lijden als hij naar Madrid moet gaan met lege handen. De groenen lagen mee aan de basis van deze coalitie, ik zie niet in hoe men in dit dossier dit niet kan beslissen”, zo stelde hij nog eens ferm.

Interessant: De aanpak van één groot akkoord is helemaal opgegeven. Maar dat houdt risico’s in.

• Daar waar initieel toch sprake was van een zomerakkoord, met een non-paper die De Croo zelf aan z’n coalitiepartners voorlegde en waarin een aantal “werven” werden opgesomd, is die aanpak nu duidelijk gewijzigd. Dat één akkoord moeten er vele kleintjes worden, een reeks “zomerdeals” dus de komende weken, klinkt het nu. Plots had Lachaert het over “niet alles op één hoop gooien, dan ontstaat koehandel waar de inhoud van minder belang is.”
• Dit weekend al werd een erg groot dossier, dat van de kerncentrales, opgeschoven van een deadline in juni, naar eind augustus. Dat lijkt onvermijdelijk, omdat de gesprekken bijzonder moeizaam verlopen. De rode lijn van opnieuw verantwoordelijk worden voor het kernafval, samen met Engie, lijkt niemand te willen overschrijden. De toegift aan Engie om de centrales niet met 10 jaar, maar langer te verlengen, ligt zichtbaar minder moeilijk. Al wordt ook dat voor de groenen opnieuw een bittere pil.
• Een veel dringender dossier is dat van die arbeidsdeal, waarover Lachaert naar Dermagne uithaalde. De frustratie is immers, zowel bij Open Vld als cd&v, huizenhoog. Twee keer al – in oktober 2021 en in het voorjaar van 2022 – ging dat pakket maatregelen door de molen van de regering.
• En nu wil Dermagne opnieuw “technische aanpassingen” doorvoeren, onder meer over de discussie of Deliveroo-koerriers nu zelfstandigen zijn of medewerkers, over flexibele uurroosters en het opleidingsrecht. Maar dat kan niet voor de twee Vlaamse coalitiepartners. Het dossier zou deze week moeten opgelost worden, wil De Croo toch een eerste succesje boeken en zo in zijn reeks zomerdeals het balletje aan het rollen krijgen.
• Daarbij blijft ook Defensie met stip genoteerd staan, al was het maar omdat die NAVO-top nu er binnen twee weken is. De ambities daar, van de rechterflank van de regering, zijn al bij al erg bescheiden. Tegen 2035 aan 2 procent zitten – terwijl buurlanden zoals Duitsland en Nederland datzelfde tegen 2024 doen – zal de facto de kloof met andere NAVO-lidstaten alleen maar vergroten. Maar zelfs daar hebben de groenen het aartsmoeilijk mee.
• Een nieuw voorzittersduo bij Groen helpt uiteraard niet: is het eerste dat Jeremie Vaneeckhout en Nadia Naji straks gaan moeten uitleggen dan meteen een nederlaag? Want zowel Groen als Ecolo waren de afgelopen dagen wel heel duidelijk in hun stelling “dat er nu budget naar andere zaken” moet gaan.
• Zo botst Vivaldi meteen op het grote nadeel van “geen koehandel” te willen organiseren: in een grote deal zit altijd lekkers voor iedereen, in een reeks dealtjes staat altijd wel iemand naakt. Dat lekkers is overigens duidelijk geformuleerd: zowel de PS als de groenen willen forse maatregelen over de “koopkracht”. De PS legde voor 6,5 miljard euro bijkomend eisen op tafel, de groenen voor 3 miljard euro.
• Tot nu toe kon de premier die druk van zijn linkerflank binnen de regering wat afhouden. Zijn techniek was daarbij even simpel als briljant: net zoals bij de covid-crisis werd de hulp van experten ingeroepen. Een groepje onder leiding van de liberaal Pierre Wunsch, de gouverneur van de Nationale Bank, moet voorstellen doen. Zolang zij niet met iets kwamen, kon de premier dus rustig naar hen verwijzen. Deze week valt die relatieve rust weg, hun eerste rapport is er.

De context voor Vivaldi: Magische oplossingen zijn er niet. Donkere wolken ondertussen wel.

• Diezelfde Nationale Bank en Wunsch kwamen gisteren met hun economische vooruitzichten, een zesmaandelijkse gewoonte. Veel goed nieuws viel er echt niet te rapen. “België heeft geen buffers meer om een economische schok op te vangen”, zo stelde Wunsch.
  • De begroting blijft een drama, ze zou nu op die van Malta na de slechtste van de EU worden.
  • Tegen 2024 voorspelt men zelfs weer een stijging van het tekort, in plaats van een daling, Wunsch hanteerde een cijfer van 5 procent tekort. Komt er een recessie, dan gaat dat zelfs naar 7 procent.
  • Voor volgend jaar verwacht men nog steeds een groei van 1,5 procent. Pessimistische scenario’s, waarbij er wel een krimp zou komen, gaf de Nationale Bank niet vrij.
  • Wat vooral lastig nieuws is, maar voorspelbaar: de concurrentiepositie wordt slechter, door de index. De loonkosten voor dit en volgend jaar gaan met 11 procent omhoog, maar vooral 4,8 procent meer dan in de buurlanden, zo voorspelt de Nationale Bank.
  • De inflatie zou wel afnemen, na een piek in de zomer van 8,2 procent naar nog 2,6 procent volgend jaar.
• Dat alles legt de echte sociaal-economische vraag weer helder op tafel: wie absorbeert straks de schok van de energieprijzen, die volgens de Nationale Bank zo’n 2 tot 3 procent welvaartsverlies betekent? In het systeem van de automatische index is dat dan haast volledig voor de bedrijven. Maar die krijgen zo onvermijdelijk last van hun verslechterde concurrentiepositie.
• VBO-econoom Edward Roossens had het over een “red alert”: “De zware competitiviteitscrisis wordt dus bevestigd. Met een verlies aan marktaandelen, groei en jobs tot gevolg.”
• Werkgeversbelangengroep Voka lanceerde daarom een nieuw voorstel: een “sociale” indexsprong van 3 procent (waarbij de laagste inkomens het minst inleveren en de hoogste het meest), maar in ruil wel een eenmalige netto cheque van 500 euro.
• Maar binnen de regering lijkt zo’n indexsprong een groot taboe: Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert deed daarover de deur zelf opnieuw dicht, nadat ook Vooruit-voorzitter Conner Rousseau nog eens liet weten “dat socialisten altijd de index zullen blijven verdedigen”.
• Overigens betoogt een gemeenschappelijk vakbondsfront volgende maandag net om die “koopkracht” te verdedigen. “Handen af van de index” zal daar luid klinken. De politieke marge vanuit de PS is 0,0 om die discussie zelfs maar aan te gaan: binnen een week lopen Paul Magnette (PS) en co mee te betogen.
• Dat de regering ondertussen dus wel nog nadenkt over bijkomende maatregelen om de “koopkracht te versterken”, kon Wunsch, die dus de werkgroep daarover voorzit, enkel maar streng benaderen: “Het probleem van koopkrachtverlies lost zich volgend jaar op, wanneer de index volledig speelt. Als de regering vindt dat dit te lang duurt en er nu al maatregelen moeten komen, moet ze elders besparen. Het geld is op“, zo stelde hij droog.

Goed genoteerd: De OESO komt met expliciete steun voor de fiscale plannen van Vincent Van Peteghem (cd&v).

• Voor wie het vergeten was: naast de “zomerdeals” die bij Vivaldi in de opmaak zijn, is er uiteraard ook nog de belofte van de cd&v-vicepremier en minister van Financiën Van Peteghem, dat hij “voor de zomer” met zijn hervormingsplannen voor de belastingen zou komen.
• Na de Nationale Bank dus gisteren, is er immers vandaag een rapport van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) over België. Om de paar jaar maakt de OESO er zo een. Dit keer is het er niet naast. Volgens het landrapport zijn er “aanzienlijke inspanningen” nodig om de staatsschuld van België, die opgelopen is tot 108,4 procent van het bruto binnenlands product (bbp), onder controle te krijgen en te verlagen.
•  De OESO bevestigt wat economen al jaren zeggen: met 55 procent van het bbp behoort België tot de landen met de hoogste overheidsuitgaven, maar die centen worden niet altijd even goed besteed. “Er is ruimte om de efficiëntie van de bestedingen te verbeteren, bijvoorbeeld in het domein van onderwijs.”
• De experts wijzen er ook op dat België als enige land in de eurozone geen gedetailleerde meerjarenplanning maakt, waardoor er te weinig transparantie is, onder meer over de engagementen van de gewesten. De OESO ziet in de bewaking van dat alles een grotere rol weggelegd voor de Hoge Raad van Financiën, een adviesorgaan.
• Nog een klassieker: de loodzware lasten op arbeid, een domein waarin België wereldkampioen is. Volgens de OESO is de aangekondigde fiscale hervorming van Van Peteghem broodnodig om de lasten op de laagste lonen te verlagen. Ter compensatie zou de federale regering spaargeld en beleggingen zwaarder kunnen belasten. Eerder maakte ook de Europese Commissie al soortgelijke opmerkingen over de Belgische fiscaliteit.
• “Overweeg een progressief belastingtarief in te voeren voor de belasting van alle soorten kapitaal, als onderdeel van een brede belastinghervorming”, is de tip van de OESO voor minister Van Peteghem. Het landrapport pleit daarbij expliciet voor een meerwaardebelasting (capital gains tax), waarbij je bijvoorbeeld belast wordt op de winst die je met je beleggingen maakt.

Opvallend: Opletten geblazen voor Sammy Mahdi (cd&v)

• Binnen twee weken hijsen de christendemocraten in Plopsaland hun nieuwe voorzitter op het schild. Maar voorlopig moet Mahdi alle zeilen bijzetten om zijn departement niet in crisis over te dragen aan een opvolg(st)er.
• Want meer dan onprettig nieuws voor de nog-even-staatssecretaris voor Asiel en Migratie: een voorpagina van De Standaard over de Franstalige Brusselse arbeidsrechtbank, die wel erg ver gaat in een uitspraak. De rechtbank heeft het immers over “doelbewuste, gecoördineerde en aanhoudende” schendingen van het recht op opvang van asielzoekers. En meer nog, ze wijst letterlijk Mahdi met de vinger, want stelt dat die inbreuken “gewenst, overwogen en georganiseerd” zijn. Ze maakt melding van “mogelijke strafbare feiten”, bij het Brusselse parket.
• Fedasil heeft te maken met een “juridisering” van de actie tegen het asielbeleid: een batterij advocaten spande sinds januari al 1.400 zaken aan, telkens omdat er geen asielopvang was. Dat leidde volgens De Standaard al tot meer dan 1.000 veroordelingen, maar veranderde niets aan het feit dat de opvang gewoon overvol zit.
• “Onzin”, zo reageert Mahdi op de arbeidsrechtbank. “Wanneer plaatsen beperkt zijn, moet je keuzes maken.” En hij verwijst ook naar een Europese discussie: veel asielzoekers die in andere EU-landen toekomen, reizen vervolgens toch door naar rijkere landen met een stevig sociaal vangnet, zoals Nederland, Duitsland of België. Volgens de Dublin-regels moeten die personen nochtans in het aankomstland opvang krijgen. Maar die afspraken worden binnen de EU nauwelijks afgedwongen, iets waar Mahdi al langer tevergeefs op hamert.
• “Maandelijks zijn er meer dan 1.000 doorreizende asielzoekers in België die al een bed hebben in een ander EU-land.  En maandelijks ook meer dan 100 mensen die al erkend zijn als vluchteling in ander EU-land en dus papieren hebben om dan in ons land opnieuw asiel aan te vragen. Je kan bij beperkte opvangplaatsen toch niet verwachten dat die mensen meteen opvang krijgen en anderen niet?”, zo reageert hij.
• Naar de EU wijzen lost op korte termijn hoe dan ook niets op. De vraag is of hij zo geen departement overdraagt dat toch heftig onder vuur ligt. Want ook langs rechts is er druk: Theo Francken (N-VA) is al dagen met een slotoffensief bezig. Hij wil met nieuwe cijfers komen om één en ander te staven. “Wat heeft Mahdi gedaan? Vooral hoog van de toren geblazen. Hij zou de chaos wel eens opkuisen, zei hij. Ik zal hem onthouden als de staatssecretaris van de loze beloften die vaandelvlucht pleegt”, zo sneerde Francken afgelopen weekend in De Zondag.
• Ironisch daarbij is dat Francken dit weekend stelde dat “Mahdi dit jaar al 740 keer is veroordeeld omdat hij het asielrecht schendt”. “Was dat met mij gebeurd, het stond op alle voorpagina’s. Weken aan een stuk, tot ze mijn bloed hadden”, zo stelde Francken dus drie dagen voor het nieuws effectief op de voorpagina belandde.

Dat u het toch weet: Spreek straks Kristof Calvo (Groen) aan als “ridder Calvo”

• Eind deze maand, op de laatste donderdag, is het zover: dan krijgt het land er een pak “commandeurs”, “officieren”, “grootofficieren” en “ridders” bij, allen in de Kamer.
• Want de koning heeft beslist om “als blijk van erkentelijkheid voor bewezen diensten” een aantal politici een lintje te omgorden, meer bepaald in de Leopoldsorde. Daarbij is er uiteraard een ranking, met onderaan de ladder de ridders, daarna de officieren, de commandeurs en tenslotte de grootofficieren.
• Zo schopt Kristof Calvo (Groen) het tot ridder, net als Els Van hoof (cd&v) en Veli Yüksel (Open Vld). Een reeksje hoger krijgen onder meer Nahima Lanjri (cd&v) en Helga Stevens (N-VA) een lintje, als officier. Vervolgens zien we dat Hans Bonte (Vooruit) en Maggie De Block (Open Vld) commandeur worden, net als Sophie Wilmès (MR).
• Tenslotte is er de onvermijdelijke Pieter De Crem (cd&v) die het tot grootofficier schopt, wegens zijn onmetelijke verdienste. En vermoedelijk buiten categorie of hoogste in rang: een grootkruis in de orde van Leopold II voor Eric Van Rompuy (cd&v). Internationaal bekend als een sympathieke man, die Leopold II, overigens.

Met bijdrage van Emmanuel Vanbrussel