Wat met de politieke verantwoordelijkheid van Hadja Lahbib, de Franstalige liberale die op Buitenlandse Zaken verantwoordelijk is voor het uitreiken van visa? Die vraag hangt vandaag loodzwaar boven het hoofd van de minister, na het ontslag gisteren van Pascal Smet, de Brusselse Staatssecretaris voor Internationale Betrekkeningen. Lahbib schoof donderdag in de Kamer alle verantwoordelijkheid door naar Smet en stelde onder hevige druk van hem de visa voor Alireza Zakani, de oerconservatieve burgemeester van de Iraanse hoofdstad Teheran en zijn entourage te hebben goedgekeurd. Maar dat lijkt een al te makkelijke uitleg, zo blijkt uit de mails tussen de kabinetten, die Smet vrijdag loste in het dossier. Aanvankelijk geeft Buitenlandse Zaken een negatief advies. Maar na een telefoontje tussen Smet en Lahbib op 10 mei stuurt het kabinet Smet mails naar zowel Buitenlandse Zaken als het kabinet Asiel en Migratie met de boodschap “dat Lahbib de visa niet gaat blokkeren”. Daarop kwam geen ‘correctie’ of felle respons: de visa werden uitgereikt, en dat blijft finaal de bevoegdheid van Lahbib. De oppositie zet druk: zowel N-VA als Vlaams Belang, maar ook DéFi en Les Engagés aan Franstalige kant, eisen ontslag. Alleen: de MR lijkt niet te gaan plooien. Georges-Louis Bouchez (MR) verdedigt fel zijn protegee Lahbib.

In het nieuws: Alle blikken op Hadja Lahbib, de minister van Buitenlandse Zaken.

De details: Smet zijn exit, met een felle stamp richting Lahbib, blijft nazinderen. Zeker omdat uit de vrijgegeven mails blijkt dat er één cruciaal telefoontje is gepleegd, waarna Lahbib toch van koers veranderde.

• “Onze ministers hebben gisteren gebeld over de visa voor Iraanse en Russische steden. (…) Minister Lahbib heeft gisteren bevestigd dat ze die visa niet ging weigeren/blokkeren voor die steden”. Het staat er zwart op wit, in een mailtje op donderdag 11 mei, van het kabinet Smet naar het kabinet van Lahbib.
• En een paar dagen later, op 16 mei, schermt het kabinet Smet in een mail naar het kabinet van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (cd&v) opnieuw met datzelfde telefonisch contact, dat op 10 mei plaatsvond. “Wij vroegen advies aan FOD Buitenlandse Zaken, die initieel weigerachtig stonden, maar minister Lahbib bevestigde nadien rechtstreeks aan staatssecretaris Smet dat hun komst naar Brussel geen probleem vormt”, zo schrijft men vanuit de Brusselse regering.
• De twee mails wijzen op een koerswijziging bij Lahbib, na het telefoontje. Want effectief: op 20 maart nog laat een hoge Belgische diplomaat, belast met het Midden-Oosten, het Brussels Gewest weten dat een dergelijk bezoek van Iraniërs en Russen “helemaal niet opportuun was in de huidige omstandigheden”.
• En op 26 april nog betreurden de directeurs van ‘Metropolis’, de organisatie die de internationale burgemeesters naar Brussel wilde brengen, de manier waarop de Iraniërs en Russen geweigerd zullen worden. Ze noemden het een “ongemakkelijke situatie“.
• En kijk, al op 10 mei zelf, de dag van het telefoontje, bedanken de directeurs van Metropolis Smet, na zijn succesvolle interventie. Van bij Lahbib komt nooit een forse correctie op dat “goede nieuws” van het kabinet van Smet. De visa worden uiteindelijk uitgereikt, ook al stemt men zich bij Dienst Vreemdelingenzaken bijvoorbeeld vragen over liefst 14 mensen in de entourage van de burgemeester van Teheran.
• Het dossier verhuist ook nooit officieel naar die Dienst Vreemdelingenzaken, wat wel zou gebeurd zijn als minister Lahbib de visa had geweigerd. Maar daar is nooit een dossier voor doorgestuurd, integendeel: het licht ging op groen voor de Iraniërs, alle 14 welteverstaan.
• Overigens verwees Lahbib vorige week in de Kamer ook al naar dat telefoontje met Smet, dat blijkbaar de zaak deed kantelen: “Op 10 mei liet de staatssecretaris me weten dat hij een aantal verplichtingen had tegenover de organisator Metropolis, hij had het over het prestige van het Brussels Gewest en dat het heel belangrijk was dat alle steden en gemeenten deelnemen. Hij vraagt mij deze uitnodigingen niet te blokkeren, omdat dit evenement, dat hem na aan het hart ligt, hierdoor in gevaar zou kunnen komen.”
• Het geheel laat zo grote vragen, ook al vermelde Lahbib het gesprek in een lang discours in de Kamer, waarbij ze stelde door Smet onder druk gezet te zijn, om toch maar de visa af te geven.”De deelstaten herinneren er ons vaak aan dat ze ook bevoegd zijn voor buitenlandse betrekkingen, en dat er ‘samenwerkingsfederalisme’ moet zijn. Maar die bevoegdheden gaan wel gepaard met ook verantwoordelijkheid nemen”, was Lahbib haar defensie vorige week donderdag.

De essentie: Zelfs met ‘druk’ van Smet, had Lahbib perfect de visa kunnen weigeren.

• Dat Smet ontslag nam, had vooral te maken met het feit dat het Brussels gewest ook nog de hotelrekening voor de Russen en Iraniërs betaald bleek te hebben. Vrijdag in het Brussels Parlement beloofde hij immers “volle transparantie”, zaterdag bleek dat een medewerker die kosten had goedgekeurd én dat die mail niet was vrijgegeven.
• Er restte Smet geen andere keuze dan te gaan, ook al omdat hij binnen de Brusselse regering bitter weinig vrienden overhield, zeker niet bij Groen en Ecolo. De collega-ministers van beide partijen in de Brusselse regering ‘bedankten’ hem allemaal na zijn exit, in een reeks tweets die wel heel zuur smaken, bij de socialisten. Enkel de PS, en met name minister-president Rudi Vervoort (PS) hield heel lang vast aan Smet.
• Maar de Vooruit-politicus vertrok niet zonder een forse ezelsstamp naar Lahbib, die hem “zo onder de bus had gesmeten”.
  • “Iedereen die in dit dossier betrokken is, moet zich vragen stellen. De samenleving heeft vertrouwen nodig in politici.”
  • Over het mogelijke ontslag van Lahbib: “Maar het moet haar keuze zijn. Het is niet aan mij om een fout te bepalen van iemand.”
  • Om dan wel te zeggen: “Wij vroegen alleen om die aanvraag van visa te behandelen en ze niet bij voorbaat al te weigeren. Voor mij was het duidelijk dat ze de visa zaak per zaak zouden bespreken. Ik heb nooit gevraagd om voor alle visa groen licht te geven. Dat was het oordeel van Buitenlandse Zaken.”
• Op dat feit, dat het finaal de politieke bevoegdheid was van Lahbib en niemand anders, duwt de oppositie federaal al dagen. De druk dit weekend nam alleen maar toe, na de exit van Smet.
  • “Ik ga mij niet bemoeien met de vraag of Pascal Smet veel of weinig druk heeft uitgeoefend, want het is mevrouw Lahbib die “ja” of “nee” zegt. Als je dan vaststelt dat zij samen met haar administratie eerst aangeeft dat het een slecht idee is gegeven de omstandigheden en dan zo makkelijk door de knieën gaat, laat ze niet het imago van een sterke minister na”, zo stelde N-VA-fractieleider Peter De Roover vanmorgen op Radio 1.
  • “Het was Lahbib die het visum voor de vertegenwoordiger van het Iraanse schurkenregime toekende op eenvoudig verzoek van Smet. Een minister die terroristen zomaar welkom heet, zit niet op haar plaats”, zo verklaarde Kamerlid Ellen Samyn (Vlaams Belang).
  • Maar ook de Franstalige oppositie is genadeloos. Georges Dallemagne, invloedrijk Kamerlid voor Les Engagés: “België moet Iran als een terroristische staat behandelen. Zijn vertegenwoordigers zijn persona non grata. Blijft wel dat Hadja Lahbib de visa heeft toegekend. Het eerbare ontslag van Pascal Smet onderstreept de ernst van de beslissing van Hadja Lahbib.”
  • En nog meer: DéFI-Kamerlid Sophie Rohonyi eiste vanmorgen op BX1 “dat Lahbib nu alle emailverkeer met Smet vrijgeeft, maar ook dat met de Iraanse diensten”. “Als daaruit blijkt dat ze zich niet deftig verzet heeft, zal ze ontslag moeten nemen”.
• Erger voor Lahbib is misschien nog dat ook de Franstalige pers zich heeft vastgebeten in de zaak.
  • Bertrand Henne, politiek analist van de RTBF, was snoeihard: “De hiërarchie is duidelijk. Visa zijn een exclusieve federale verantwoordelijkheid. Als Wallonië bijvoorbeeld een delegatie uit Noord-Korea zou willen uitnodigen voor een wapenbeurs, moet Lahbib ook beslissen”. En nog meer: “Als de mensenrechtensituatie zo belangrijk is voor de Belgische diplomatie, is het moeilijk te begrijpen waarom de minister persoonlijk, en tegen het advies van haar administratie in, tussenbeide kwam om deze visa toe te kennen.”
  • En ook op LN24 haalde hun analist Martin Buxant, die binnenkort naar RTL verkast, uit naar Lahbib: “Het is toch weinig elegant om de eigen verantwoordelijkheid te minimaliseren, en de ‘druk’ van een andere politieker in te roepen. Een minister, die weerstaat druk. Een minister, die beslist in eer en geweten. Een minister, die assumeert.”

De harde waarheid: Lahbib zal niet gaan. Ontslag betekent immers haar einde.

• Woensdag komt de Kamer opnieuw samen, in de commissie Buitenlandse Zaken, over Lahbib en de Iraniërs. Het wordt opnieuw een lastig moment voor de minister, die zich voorlopig niet meer laat horen of zien in de pers.
• Maar op dit moment lijkt de kans klein, ondanks de forse druk, dat ze ontslag zal nemen. Zelf blijft ze op de lijn die donderdag al in de Kamer is gezet: het was Smet en zijn ‘druk’, die de visa eisten. De meerderheid hoorde al een keer die verdediging, en hoewel daarover in de wandelgangen wel irritatie was, kwamen er geen frontale aanvallen van Kamerleden van Vivaldi. Smet moest vrijdag in het Brusselse Parlement wél van de eigen meerderheid uitvallen slikken: van PS en DéFI.
• Vraag is wel of zeker Groen en Ecolo, die niet bepaald veel liefde voelen voor MR, deze keer niet meer gaan duwen. Zeker omdat de voorzitter van de MR, Georges-Louis Bouchez, weer een jerrycan benzine op het vuur kwam gooien.
• “Smet heeft een fout begaan en de consequenties zijn logisch. Hij had nooit die uitnodiging mogen sturen voor de Iraniërs. Maar los van die daad, is het weer een bewijs van de lichtheid en het amateurisme van de Brusselse regering“, zo tweette die dit weekend. PS en Ecolo, de twee grootste partijen in die regering, zullen het graag lezen. Zij kunnen het straks Lahbib wel nog moeilijk gaan maken.
• Op de opmerking van Theo Francken (N-VA) dat “Lahbib dan ook moest gaan”, ging Bouchez op Twitter dan weer fel in het verweer. “Verbaasd om vast te stellen dat een Vlaams-nationalist dan bevestigt dat minister Lahbib zich tegen de politieke wil van een deelstaat had moeten verzetten. Dus u vindt dat de bevoegdheid van internationale relaties terug onder federale controle moet geplaatst worden?” Of dat soort institutionele spelletjes dan ook helpt, is evenzeer de vraag.
• Feit is dat Bouchez veel risico nam, door de RTBF-journaliste Lahbib aan te duiden, als opvolger voor Sophie Wilmès (MR), toen die wegens de ziekte van haar man ontslag nam vorig jaar. Daarbij ging hij in tegen de interne pikorde, en zette hij onder meer Alexia Bertrand opzij, waarna die naar Open Vld trok.
• Bouchez denkt er niet aan om Lahbib nu te laten vallen: dan verliest hij een belangrijke persoonlijke pion. Zij doet het overigens zeer goed in de peilingen: in 2024 zal ze een meerwaarde zijn voor de donkerblauwe voorzitter: Lahbib heeft een veel softer en linkser profiel. Bovendien heeft ze uiteraard ook geen politiek mandaat: een ontslag zou haar met lege handen zetten.
• Overigens overleefde Lahbib al een hele affaire, toen bij haar aantreden bleek dat ze als cultuurjournalist van de RTBF de Krim had bezocht en gesteld “dat ze in Rusland geweest was”. Dat leidde tot hoogspanning met Kiev, maar ook daar gaven Bouchez noch Lahbib een krimp, en zweetten ze de zaak uit.

Om te volgen: Vandaag beslist Vooruit over een opvolger.

• De Vlaamse socialisten komen vandaag bijeen, om een opvolger voor Smet te kiezen. Die keert terug naar het Brussels Parlement, en zo zit er toch een heel klein beetje goed nieuws aan vast voor Vooruit: Hilde Sabbe, die opvolger was voor Smet, maar ondertussen als ‘onafhankelijke’ constant voorzitter Conner Rousseau (Vooruit) bekritiseerde, verdwijnt uit het Brussels Parlement.
• Als opvolger was het gisteren alvast niet het plan om Hannelore Goeman nu op Brussels niveau te gaan uitspelen. Goeman is fractieleider van Vooruit in het Vlaams Parlement, maar komt uit Schaarbeek.
• De meest logische kandidaat is dan Ans Persoons, die nu schepen voor Vooruit is in Brussel. Maar mogelijks pakt men nog uit met een andere, verrassende naam. Voorzitter Rousseau, die na z’n coming out en de hele heisa die daarop volgde, op zoek naar rust naar het zuiden was getrokken, keerde gisteren daarvoor al vervroegd terug.

Wat zijn de resultaten? Het conclaaf over de fiscale hervorming bracht alvast genadeloos de breuklijnen boven.

• Drie dagen vergaderen, vrijdag, zaterdag en zondag: het leverde geen witte rook op voor Vivaldi en haar fiscale hervormingsplannen. Dat was ook niet de bedoeling. Maar intern moesten verschillende betrokkenen toch toegeven “dat het bijzonder moeizaam verliep”.
• Uiteindelijk schakelden de premier Alexander De Croo (Open Vld) en zijn vicepremier en minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) over op bilaterale meetings zaterdagavond en zondag. Nu zit het dossier weer even bij technische werkgroepen tussen kabinetten, en woensdag is er opnieuw een bijeenkomst. Maar de deadline ligt comfortabel ver: 21 juli, zo verklaart men. Geen druk dus voorlopig.
• Zaterdag deed de MR wat het al weken luidkeels aankondigde: de arbeidsmarkt nog eens op tafel leggen, als ‘koppeling’ aan het fiscale. Meer mensen aan de slag kan immers toelaten om van de taksshift een echte ‘taksdown’ te maken, en de belastingen te verlagen, is het oordeel van de MR.
• Het leverde een discussie op die alweer duidelijk maakte dat PS en MR heel ver uit elkaar liggen op dat vlak, en dat consensus bereiken daarover gigantisch moeilijk wordt. Zondag deed Bouchez er overigens op VTM Nieuws nog een schepje bovenop. Hij stelde daar dat PS staat voor ‘Partij van de Siësta’, en haalde fel uit naar het feit dat ze niet willen ingrijpen op de werkloosheidsuitkeringen. Het maakt een goede afloop van het dossier bijzonder onvoorspelbaar.
• Nochtans staat er zeker voor cd&v wel wat op het spel: zij hebben heel hard ingezet op die fiscale hervorming van Van Peteghem. Maar komt er geen akkoord over de fiscale hervorming, dan kan Vivaldi “zich beter de regering van de stilstand noemen in plaats van een hervormingsregering”, zo verhoogde Sien Vandevelde, de voorzitter van Jong cd&v, nog eens de druk. Vivaldi is dan volgens haar “mislukt”, en meer nog, “er kan dan geen sprake zijn van een Vivaldi II na de verkiezingen”.

In de diepte: Vivaldi werkt wel aan ‘creatieve’ oplossingen. Maar gunt men elkaar veel, aan tafel?

• Typerend voor het weekend van Vivaldi: zo bereikte men eerst naar eigen zeggen “een akkoord” over het principe om de accijnzen te verschuiven, weg van elektriciteit en in de richting van fossiele brandstoffen. Al wie dus groene stroom zelf produceert, komt er beter uit. Technisch moet dat dus wel nog uitgewerkt, maar voor de groenen was het alvast een trofee, die ze communiceerden. En daarna teruggefloten zagen: alles hangt aan alles, was bij de anderen te horen.
• Daarnaast was er mogelijk ook een oplossing tegen het immense protest van zowel de MR als de socialisten om de btw op een pak producten te verhogen van 6 naar 9 procent. Want plots is het ook een piste om tegelijk voor een hele reeks producten naar 0 procent btw te gaan: kwestie van toch de consument een ander gevoel te geven.
• Eerder had minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) al verkregen dat de btw op groenten en fruit naar 0 procent zou gaan. Nu zou daar ineens een hele reeks andere producten bijkomen. Een aantal partijen droomde meteen groot: brood, melk en eieren, werden genoemd. Maar evengoed zelfs geneesmiddelen en het openbaar vervoer. Niet allemaal even doordacht, maar het kan dus wel heel de btw-discussie loskrijgen.
• De PS blijft bovendien als grootste partij op de rem staan van het geheel. Voor de start van het conclaaf had PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne al een stevig werkdocument neergelegd, om de hele ambitieuze opbouw van Van Peteghem te minimaliseren. Die wil in totaal voor bijna 6 miljard een taksshift, die dan netto 835 euro per jaar voor elke werkende zou moeten opleveren. Een spelletje met cijfers, van cd&v, om het hele abstracte debat vooral concreet te krijgen in de hoofden van de mensen.
• ‘Two can play that game’, dacht de PS, die het omdraaide: 58 euro extra per maand voor de laagste inkomens, was het cijfer dat ze lieten doorsijpelen in de pers. Dat lijkt voor hen het maximum, de hogere middenklasse, de kiezers van onder meer Open Vld en cd&v, daar kijken ze niet naar.
• Blijft bovendien het feit dat de PS echt niet wil weten van een factuur voor de deelstaten. Zowel Wallonië als Brussel rekenden uit dat die fiscale hervorming hen honderden miljoenen kan kosten in de personenbelasting. Ze willen compensaties. Dat standpunt blijft zo.
• Vanuit de deelstaten klinkt wel meer kritiek. Vlaanderen is niet zozeer bezorgd over de effecten in de personenbelasting, maar wel over de btw in de bouw. Want de plannen van Van Peteghem zouden de btw op verbouwen laten verhogen van 6 naar 9 procent.
• Nu is er, door een stortvloed aan regels over ‘groener’ verbouwen, al een enorme kost voor gezinnen, die daardoor meer aarzelen over renovaties. Een hoger btw-tarief verhoogt de druk op de bouwsector, en op de Vlaamse regering, die rekent op massale renovatie. 

Interessant: Een nieuwe deontologische code voor ministers.

• “Regeringsleden handelen met respect voor het rechtmatig vertrouwen dat de burger in hen heeft. De integriteit van de regeringsleden houdt onder meer eerlijkheid, trouw, kiesheid, rechtschapenheid, billijkheid, onpartijdigheid, respect voor de principes van de democratische rechtsstaat en onomkoopbaarheid in.”
• Het is een hele boterham, maar deel van de nieuwe deontologische code, die er komt op initiatief van minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v). Zij pleit al langer voor “het vertrouwen herstellen in de politiek”, en wil dat nu concreet maken.
• De regering zet daarvoor het licht op groen, via een omzendbrief, een “indicatieve circulaire”, die geldt voor ministers en kabinetsmedewerkers. Maar daarmee maakt Vivaldi, die bij de start ook een “nieuwe politieke cultuur” inriep, waarbij ze openheid en hoffelijkheid beloofde, kwetsbaar. Want vanuit de oppositie klonk daarover al vaker kritiek.
• De nieuwe code is bovendien toch wel vergaand. Want, indien ze strikt gevolgd wordt, zou het van Vivaldi veel minder een kakelkabinet maken dan het tot nu het geval is geweest.
• De code is zoals aangegeven erg breed, met een pak fundamentele principes. Daarbij onder meer:
  • Een minister dient de staat en handelt in het algemeen belang en in het belang van de bevolking, niet in het belang van een bepaald individu.
  • Een minister dient alle burgers, zonder discriminatie, en brengt dus geen vooroordelen of stereotypen over.
  • Een minister is altijd verantwoordelijk en respectvol ten opzichte van individuen, instellingen en de rechtsstaat, ver van elke vorm van fysiek, moreel of verbaal geweld.
  • Een minister is integer, wat in het bijzonder eerlijkheid, loyaliteit, oprechtheid, onpartijdigheid en onkreukbaarheid inhoudt; een minister ontplooit geen activiteiten die gericht zijn tegen de legitieme belangen van de Belgische staat.
  • Een minister is verantwoordelijk voor het gedrag van zijn of haar personeel.
• Meest opvallende misschien: een minister moet ‘loyaal’ zijn aan de regering, zo staat er. Dat betekent dat de ‘regel van consensus’ geldt: wanneer de regering een standpunt gezamenlijk beslist heeft, kan niet één minister dat individueel afvallen of openlijke bedenkingen maken.
• Interessant is ook dat ministers elke poging tot inmenging moeten melden volgens de code. En ze moeten transparant zijn over hun contacten met lobby’s: iets nieuw.

Exit: Philippe Nys, een jong liberaal talent, moet gaan.

• “Een recente vertrouwensbreuk met een lid van het kernbestuur”, zo gaf de 29-jarige Nys aan, als uitleg waarom hij plots ontslag nam als voorzitter van Jong Vld. “Ik wens niet dat een persoonlijke situatie de werking van Jong VLD hypothekeert.”
• Nys, een kabinetsmedewerker van Vlaams minister Bart Somers (Open Vld) blijkt betrokken in een zaak van grensoverschrijdend gedrag, maar vooral een diep conflict met een andere liberale kabinetsmedewerkster, die ook in het bestuur van Jong VLD zetelt. De liberale jongerenvoorzitter zou in dronken toestand geweest zijn na het partijcongres in Gent, en zijn partijgenote meermaals hebben lastig gevallen.
• De partij probeerde te bemiddelen, maar dat bracht alleen verdere escalatie, op een bestuursvergadering van Jong VLD vorige week. Nys besliste te gaan. Hij blijft wel op het kabinet Somers aan de slag.