Context: De ECB heeft lange tijd een soepel geldbeleid gevoerd voordat ze in de zomer van 2022 het geweer van schouder veranderde.

• Tijdens die periode was de depositorente – de vergoeding die de banken krijgen op het geld dat ze stallen bij de centrale bank – een tijdlang -0,5 procent. De financiële instellingen moesten dus een “strafrente” betalen op de overtollige spaardeposito’s. Intussen is de rente met een verpletterende 450 basispunten gestegen tot 4 procent, een recordhoogte.
• Voorts heeft de ECB sinds 2015 massaal schuldpapier opgekocht. In totaal heeft ze voor bijna 5.000 miljard euro aan obligaties ingeslagen.

Wat is er veranderd? Naast de renteverhogingen is de centrale bank ook begonnen met haar balans lichtjes af te bouwen.

• De monetaire instelling was al begonnen met haar zogenaamde APP-portefeuille (programma voor de aankoop van activa) in te krimpen door de opbrengst van vervallende obligaties niet meer volledig te herbeleggen in nieuw papier. 
• Ze gaat vanaf midden 2024 hetzelfde doen voor haar PEPP-portefeuille (pandemie-noodaankoopprogramma). Bedoeling is om die portefeuille met gemiddeld 7,5 miljard euro per maand af te bouwen. Tot nu was de ECB van plan om tot minstens eind 2024 vervallende obligaties volledig te herbeleggen. Daar komt dus vroeger dan verwacht een einde aan.

Impact op jouw financiën

Duiding: De balans afbouwen, wat ook wel kwantitatieve verstrakking (QT) wordt genoemd, zorgt er (in theorie) voor dat de langetermijnrente stijgt. Er komt immers meer schuldpapier op de markt, waardoor de koers daalt, met hogere coupons als gevolg. Banken baseren zich bij de prijszetting van hun woonleningen (met vaste rente) onder meer op de langetermijnrente. Zullen die kredieten nu duurder worden?

• Er wordt momenteel niet verwacht dat de langetermijnrente fors de hoogte zal inschieten. Het gaat immers om een bescheiden afbouw van de balans.
  • De Belgische tienjaarsrente schommelt vandaag rond 2,7 procent. Johan Van Gompel, vastgoedeconoom bij KBC, verwacht dat die tegen het einde van dit jaar zal stijgen tot 3,2 procent, om vervolgens tegen het einde van 2024 lichtjes te zakken tot 3,1 procent.
  • “Voor de hypotheekrentes betekent dat, los van het commerciële gegeven, dat we niet moeten vrezen voor een verdere klim van de rentevoeten. Maar we moeten er ook niet van uitgaan dat de rente fors zal dalen”, merkt hij op tegenover De Tijd.
  • Volgens John Romain van Immotheker kan de hypotheekrente nog lichtjes stijgen, maar zijn we zeer dicht bij een piek. Hij voegt er wel aan toe dat geopolitieke spanningen, zoals de oorlog tussen Oekraïne en Rusland, de langetermijnrente kunnen beïnvloeden.

Opgemerkt: Door de renteverhogingen van de centrale bank is de kortetermijnrente hoger dan de langetermijnrente. De Belgische eenjaarsrente bedraagt momenteel iets meer dan 3,5 procent, wat ruim 80 basispunten meer is dan de tienjaarsrente.

• Daardoor zijn de variabele leningen op dit moment duurder dan de vaste alternatieven. Volgens de rentebarometer van Immotheker betaal je vandaag 3,8 procent voor een vaste woonlening met een looptijd van 25 jaar. Wanneer je kiest voor een formule met dezelfde looptijd waarbij de rente jaarlijks wordt aangepast, stijgt het tarief tot 4,27 procent.

En jouw spaargeld?

De spaarrentes volgen de evolutie van de kortermijnrente, die beïnvloed wordt door het rentebeleid van de ECB. De monetaire instelling heeft deze week opnieuw de pauzeknop ingedrukt. Het feit dat ze haar balans versneld zal afbouwen zal dan ook niet een rechtstreekse impact hebben op de spaartarieven.

• Als de hypotheekrentes nog een tijdje op een hoog niveau blijven, zullen de banken hun inkomsten zien toenemen. Beetje bij beetje kunnen ze de goedkopere kredieten die ze tijdens het soepele geldbeleid hebben afgesloten vervangen door lucratievere contracten.
• Die goedkope woonkredieten zijn volgens de traditionele banken één van de redenen waarom ze de spaarrentes niet al te fors kunnen optrekken, want de winstmarges komen dan onder druk te staan. Uit de kwartaalresultaten van dit jaar bleek alvast dat de rentemarges fors zijn gestegen.
• Het is dus niet uitgesloten dat de financiële instellingen de spaarrentes alsnog een extra boost geven wanneer die goedkope woonleningen uit hun portfolio verdwijnen. Dat is natuurlijk geen garantie. Daarenboven houden ze ook nog rekening met andere factoren, waaronder de tarieven van de concurrenten.