Een portret van Jezus Christus, van de hand van Leonardo da Vinci, is sinds 2017 het duurste schilderij ooit. Opmerkelijk is dat niet alle kunstkenners het erover eens zijn dat het een werk van de meester is. Toch legde een koper er bij een veiling in New York liefst 383 miljoen euro voor neer. Intussen zou het dure schilderij spoorloos verdwenen zijn. Een overzicht van de 20 duurste schilderijen uit de geschiedenis.
Het is geen toeval dat Leonardo da Vinci de meest begeerde kunstenaar is. Er wordt immers ook gespeculeerd over een ander werk van hem, z’n ‘Madonna’. Die zou volgens experts minstens één miljard dollar waard zijn. Het schilderij zou minder religieus getint zijn dan ‘Salvator Mundi’, het huidige duurste kunstwerk ooit. En het zou ook in betere staat zijn.
Ook voor bekende schilderijen van andere kunstenaars zijn al enorme bedragen betaald. In de hele top 20 staat geen enkel schilderij dat voor minder dan 150 miljoen dollar onder de hamer ging. Enkele van de meest verkopende schilders zijn Vincent Van Gogh, Pablo Picasso en Andy Warhol. Een opmerkelijk weetje: Van Gogh heeft in zijn hele leven zelf slechts één schilderij verkocht voor een bedrag dat vandaag ongeveer 2.000 dollar waard zou zijn.
1. Salvator Mundi (Leonardo da Vinci) – 383 miljoen euro
*Verkocht: 15 november 2017 – Geschilderd: circa 1500 – Koper: Abdullah bin Mohammed bin Farhan al-Saud
Het duurste schilderij is in mysterie gehuld. Op een veiling in New York betaalde een koper er 383 miljoen euro voor. Hij zou een goede vriend van de kroonprins van Saoedi-Arabië zijn. Hij wou het schilderij in het Louvre-filiaal van Abu Dhabi hangen. Daar hangt het vandaag echter niet. Het is er zelfs nooit geweest. Het museum liet weten dat de geplande tentoonstelling moest worden uitgesteld. Maar vragen van de internationale pers gingen ze vakkundig uit de weg.
Ook in het oorspronkelijke Louvre in Parijs weten ze niet waar het schilderij is. Heeft de koper het gewoon in zijn woonkamer gehangen? Diverse media stellen dat de koper, vermoedelijk Abdullah bin Mohammed bin Farhan al-Saud, tegenwoordig de Arabische minister van Cultuur, het kunstwerk eveneens niet in z’n bezit heeft.
Het maakt het verhaal van ’s werelds duurste schilderij alleen maar opvallender. Zo zijn er al een hele tijd twijfels over de authenticiteit. Is dit wel geschilderd door Leonardo da Vinci? Sommige experts geloven dat de meester enkel de handen en het haar van de afgebeelde Christus-figuur heeft geschilderd, en dat zijn leerlingen de rest hebben gedaan. Bovendien zou er een belangrijk merkteken ontbreken. Een andere ‘Salvator Mundi’ in Moskou zou dat teken dan wel weer hebben …
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
2. Interchange (Willem de Kooning) – 255 miljoen euro
*Verkocht: september 2015 – Geschilderd: 1955 – Koper: Kenneth C. Griffin
‘Interchange’ van Willem de Kooning was in 2015 het duurste schilderij ooit. Het maakte zelfs deel uit van een deal, want koper Kenneth C. Griffin, een hedgefondsmanager, kocht het samen met een ander doek van Jackson Pollock, dat je verderop in deze lijst terugvindt. Het ging om een privéverkoop, waardoor de exacte cijfers vaak moeilijk te achterhalen zijn. Toch zou Bloomberg uit bronnen vernomen hebben dat ‘Interchange’ met 300 miljoen dollar het duurste van de twee schilderijen was.
Daarmee is de waarde van het schilderij enorm gestegen. In 1989 kostte het op een veiling nog ‘maar’ 20,6 miljoen dollar. Willem de Kooning was een Nederlands-Amerikaanse abstracte kunstenaar. Dit was één van zijn eerste schilderijen waarbij hij afstapte van de menselijke vorm en zich focuste op abstracte landschappen en architectuur. Hij woonde op dat moment in New York. Zelf kreeg hij destijds 4.000 dollar voor z’n schilderij.
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
3. De Kaartspelers (Paul Cézanne) – 212 miljoen euro
*Verkocht: april 2011 – Geschilderd: 1892/1893 – Koper: de staat Qatar
De Franse schilder Paul Cézanne maakte in de laatste periode van zijn leven een serie van vijf schilderijen met kaartspelers. Eentje ervan werd in 2011 door de overheid van Qatar voor een recordbedrag van 212 miljoen euro gekocht. Dat was toen met voorsprong het duurste schilderij aller tijden. Voor Qatar was het natuurlijk vooral om prestige te doen. De andere vier schilderijen in deze reeks zijn in handen van het Metropolitan Museum of Art, het Musée d’Orsay, de Courtauld en de Barnes Foundation.
Volgens kenners was dit schilderij een keerpunt in de veiling van kunstwerken. Als de prijs toen nog uitzonderlijk hoog leek, is dit nadien een soort mikpunt geworden voor kopers van befaamde kunstwerken. Het record is intussen al twee keer overtroffen en in de lijst staan nog veel andere schilderijen die vroeger een pak minder zouden hebben opgeleverd.
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
4. Nafea Faa Ipoipo (Paul Gauguin) – 178 miljoen euro
*Verkocht: september 2014 – Geschilderd: 1892 – Koper: de staat Qatar
Enkele jaren later deed Qatar opnieuw een dure aankoop van een Frans meesterwerk. Deze keer legden ze 178 miljoen euro op tafel voor een schilderij van Paul Gauguin. De vertaling van de titel ‘Nafea Faa Ipoipo’ luidt: ‘Wanneer Ga Je Trouwen’.
Het doek toont twee jonge vrouwen in Tahiti. Gaugain maakte het tijdens zijn eerste verblijf op het eiland. Bijna een halve eeuw was het schilderij te bewonderen in een kunstmuseum in Bazel, waar de Zwitserse eigenaar het tentoonstelde. Maar in 2014 verhuisde het dus naar de emir van Qatar.
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
5. Number 17A (Jackson Pollock) – 170 miljoen euro
*Verkocht: september 2015 – Geschilderd: 1948 – Koper: Kenneth C. Griffin
Dit schilderij van Jackson Pollock maakte deel uit van de deal, waarbij Ken Griffin ook ‘Interchange’ van Willem de Kooning aanschafte. Kunst maakt een groot deel uit van zijn fortuin, want hij zou al voor bijna één miljard dollar aan meesterwerken gekocht hebben. Al heeft hij ook nog honderden miljoenen in andere eigendommen geïnvesteerd.
Pollock leefde niet lang, maar heeft in die tijd wel z’n stempel op de kunst van de twintigste eeuw gedrukt. Na zijn dood werden die kunstwerken alleen maar bekender, waardoor wel vaker enorme bedragen voor z’n creaties worden neergeteld.
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
6. Wasserschlangen II (Gustav Klimt) – 164 miljoen euro
*Verkocht: 2013 – Geschilderd: 1904-1907 – Koper: Dmitry Rybolovlev
De Rus Dmitry Rybolovlev, eigenaar van de voetbalclubs AS Monaco en Cercle Brugge, was tijdens de boom van de kunstmarkt een centrale figuur, samen met andere kopers uit Rusland, China en andere opkomende economieën. Intussen heeft hij al veel kunst met fors verlies verkocht. Hij stelt zelf dat hem voor veel kunstwerken te veel is aangerekend. Ook ‘Wasserschlangen II’, ooit het op één na duurste schilderij, deed hij voor een lagere prijs van de hand.
Zo betaalde Rybolovlev er zelf in 2013 nog 183,8 miljoen dollar voor. Twee jaar later kreeg hij nog 170 miljoen dollar voor het schilderij. De Rus stond al vaak ter discussie en zit ook in een oplichtingszaak met kunsthandelaar Yves Bouvier, die hem onder andere het schilderij van Gustav Klimt verkocht. In 2018 zat hij even in de cel wegens corruptie.
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
7. No. 6 (Violet, Groen en Rood) (Mark Rothko) – 158 miljoen euro
*Verkocht: augustus 2014 – Geschilderd: 1951 – Koper: Dmitry Rybolovlev
Ook dit schilderij maakt onderdeel uit van de fraudezaak van Rybolovlev. De Rus klaagde niet alleen Bouvier aan, maar ook veilinghuis Sotheby’s. Voor het kunstwerk van Mark Rothko betaalde hij 158 miljoen euro.
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
8. Huwelijksportretten van Maerten Soolmans en Oopjen Coppit (Rembrandt) – 153 miljoen euro
*Verkocht: september 2015 – Geschilderd: 1634 – Koper: Rijksmuseum en Louvre
Tussen de rijke oliestaten en investeerders staan ook het Amsterdamse Rijksmuseum en het Louvre in Parijs. De huwelijksportretten van Rembrandt tonen Maerten Soolmans, de zoon van een handelaar die uit Antwerpen gevlucht was, en Oopjen Coppit, dochter uit een rijk regentengeslacht. De twee schilderijen zijn in 1877 samen met 67 andere kunstwerken aan baron Gustave de Rothschild verkocht.
Nadien waren de schilderijen zelden nog in het openbaar te zien, tot de familie besloot om ze te verkopen. De Nederlandse en Franse regering besloten de handen in elkaar te slaan en de kunstwerken te kopen voor 153 miljoen euro. Beide landen sloten een overeenkomst: de portretten mogen nooit van elkaar gescheiden worden en zullen afwisselend in het Rijksmuseum en het Louvre te zien zijn, en dat voor een periode van acht jaar. Op dit moment moet je naar Amsterdam om het huwelijkspaar te bewonderen.
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
9. Les Femmes d’ Algers (Version O) (Pablo Picasso) – 152 miljoen euro
*Verkocht: 11 mei 2015 – Geschilderd: 1955 – Koper: Hamad bin Jassim bin Jaber Al Thani
Dit schilderij is het laatste uit een serie van liefst 15 kunstwerken. Pablo Picasso maakt de reeks als eerbetoon aan Eugène Delacroix. De hele reeks werd in 1956 door Picasso voor 212.500 dollar verkocht aan de Galerie Louise Leiris in Parijs. Intussen zijn de schilderijen niet langer één collectie. Sommige stukken hangen in een openbaar museum, anderen zijn terug te vinden in een privécollectie.
‘Version O’ behoort tot die laatste categorie. Het schilderij ging al twee keer onder de hamer bij Christie’s in New York. In 1997 kocht de Britse kunsthandelaar Libby Howie het voor 31,9 miljoen dollar, maar in 2015 leverde het meer dan vijf keer dat bedrag op. De nieuwe eigenaar was de voormalige premier van Qatar, Hamad bin Jassim bin Jaber al Thani.
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
10. Nu Couché (Amedeo Modigliani) – 144 miljoen euro
*Verkocht: 9 november 2015 – Geschilderd: 1917/1918 – Koper: Liu Yiqian
De Italiaanse kunstenaar Amedeo Modigliani stond bekend om zijn naaktportretten. Volgens geruchten zou het doek onderdeel van de enige kunstshow van de Italiaanse schilder geweest zijn. De politie zou de tentoonstelling echter gesloten hebben wegens het afbeelden van naakt.
Bijna honderd jaar later mocht het schilderij wel in veilinghuis Christie’s hangen. Daar haalde een Chinese zakenman, Lui Yiqian, naar verluidt zijn American Express-kredietkaart boven om voor het kunstwerk 144 miljoen euro te betalen.
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
11. Masterpiece (Roy Lichtenstein) – 140 miljoen euro
*Verkocht: januari 2017 – Geschilderd: 1962 – Koper: Steven A. Cohen
Dit schilderij was eigenlijk vooral als een grapje bedoeld, maar is intussen het duurste in de collectie van de Amerikaanse kunstenaar Roy Lichtenstein. Het ‘meesterwerk’ verhuisde de voorbije jaren onder andere van Chicago naar Washington D.C., Londen en Parijs. In 2017 verkocht Agnes Gund het schilderij voor 165 miljoen dollar aan de Amerikaanse investeerder Steven A. Cohen.
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
12. Nu Couché (sur le côté gauche) (Amedeo Modigliani) – 140 miljoen euro
*Verkocht: 15 mei 2018 – Geschilderd: 1917
Ook dit kunstwerk maakt deelt uit van de naaktcollectie van Amedeo Modigliani, die in 2017 tot het sluiten van een tentoonstelling leidde. In 2018 werd het schilderij voor 157,2 miljoen dollar geveild bij Sotheby’s, op dat moment de hoogste prijs ooit bij het veilinghuis in New York.
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
13. Le Rêve (Pablo Picasso) – 135 miljoen euro
Dit schilderij van Pablo Picasso toont niet alleen een naakte vrouw, de kunstenaar werkte haar gezicht af met een penis. Het veranderde al een paar keer van eigenaar en behoort intussen tot de kunstcollectie van Cohen. Al verliep de verkoop niet zo vlot. De vorige eigenaar, Steve Wynn, wou het schilderij aan vrienden tonen en aankondigen dat hij met Cohen was overeengekomen het te verkopen.
Maar toen beschadigde hij het kunstwerk toen hij met zijn elleboog tegen het doek stootte. Er waren reparaties nodig en voor Wynn was dit een teken dat hij het schilderij niet mocht verkopen. Zeven jaar later zou Cohen het dan toch overnemen voor het dan toe hoogste bedrag dat door een Amerikaanse verzamelaar was neergelegd.
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
14. Adele Bloch-Bauer II (Gustav Klimt) – 127 miljoen euro
*Verkocht: 2016 – Geschilderd: 1912 – Koper: anonieme Chinees
De vrouw op dit schilderij is Adèle Bloch-Bauer, de dochter van een belangrijke Weense bankdirecteur in de tijd van kunstenaar Gustav Klimt. Zoals de naam van het kunstwerk doet vermoeden, is er nog een tweede schilderij waarvoor ze model heeft gestaan. Daarmee is ze de enige vrouw die twee keer door Klimt op een doek vereeuwigd is.
In 2006 kreeg het schilderij een bekende nieuwe eigenaar, toen Oprah Winfrey er bijna 88 miljoen dollar voor betaalde. Ze leende het kunstwerk later uit aan het Museum of Modern Art in New York. In 2016 kocht een Chinese investeerder, die anoniem blijft, het voor 150 miljoen dollar over. Het kunstwerk is in zijn privémuseum te bekijken.
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
15. No. 5, 1948 (Jackson Pollock) – 125 miljoen euro
*Verkocht: 2 november 2006 – Geschilderd: 1948 – Koper: David Martinez
Een tijdje voor dit soort bedragen in de kunstwereld normaal werden, kocht de Mexicaanse zakenman David Martinez een doek van Jackson Pollock voor 125 miljoen euro. Daarmee was het op dat moment het duurste schilderij ooit.
Het schilderij werd ooit door Pollock zelf voor 1.500 dollar van de hand gedaan aan Alfonso Ossorio. Het kunstwerk raakte vermoedelijk tijdens de verhuis beschadigd, waarna Pollock het herstelde. Toen Ossorio merkte dat er aan het schilderij was geprutst, stelde Pollock voor het hele kunstwerk te herschilderen. Het leverde een van de meest opmerkelijke doeken uit de moderne kunst op.
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
16. Twelve Landscape Screens (Qi Baishi) – 125 miljoen euro
*Verkocht: 17 december 2017 – Geschilderd: 1925
Schilderijen worden wel eens door niet-westerse investeerders verkocht, maar er pronken nog maar weinig niet-westerse kunstenaars in deze lijst. Qi Baishi werd in 2017 de eerste Chinees die een schilderij met een waarde van meer dan 100 miljoen dollar maakte.
Bijna een eeuw nadat hij deze twaalf landschappen schilderde, ging het kunstwerk op een veiling in Peking voor 125 miljoen euro onder de hamer. De koper bleef anoniem.
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
17. Drie studies van Lucian Freud (Francis Bacon) – 124 miljoen euro
*Verkocht: 12 november 2013 – Geschilderd: 1969 – Koper: Elaine Wynn
De schilders Francis Bacon en Lucian Freud was goede vrienden, maar tegelijk ook artistieke rivalen. Ze stonden een paar keer voor elkaar model, en dit schilderij is daaruit voortgekomen. Het kunstwerk is een triptiek dat als een van de grote meesterwerken uit de twintigste eeuw wordt beschouwd. In het midden van de jaren 70 werden de drie panelen apart verkocht, tot frustratie van Bacon. Hij stelde dat de schilderijen geen betekenis hadden wanneer ze van elkaar gescheiden worden.
Pas einde jaren 80 besloten de eigenaars de schilderijen weer samen te voegen. Dat verhoogde de prijs vermoedelijk aanzienlijk, want in 2013 veilde Christie’s het kunstwerk voor 142 miljoen dollar. De koper was Elaine Wynn, de ex-vrouw van Steve Wynn, de investeerder die het doek van Picasso (zie nummer 13 in de lijst) beschadigde.
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
18. Woman III (Willem de Kooning) – 122 miljoen euro
*Verkocht: 18 november 2006 – Geschilderd: 1953 – Koper: Steven A. Cohen
Dit werk van Willem de Kooning hoort bij een serie van zes schilderijen waarin de vrouw centraal stond. In de jaren 70 en 80 was het schilderij in een museum voor hedendaagse kunst in Teheran te vinden. Maar in 1979 brak in Iran de revolutie uit, waardoor dit schilderij niet meer aan de wetten van het land voldeed. Het werd bijgevolg niet langer tentoongesteld.
In 1994 kocht David Geffen het kunstwerk in alle stilte over in een ruildeal met het museum. In 2006 zou investeerder David A. Cohen er 137,5 miljoen dollar voor betaald hebben. Op dat moment was dit het op één na duurste schilderij ooit.
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
19. Portret van Adele Bloch-Bauer I (Gustav Klimt) – 120 miljoen euro
*Verkocht: 18 juni 2006 – Geschilderd: 1907 – Koper: Ronald Lauder
Het andere portret van Adèle Bloch-Bauer, de dochter van een Weense bankier, was in 2006 heel even het duurste ooit. De erfgenamen van het model verkochten het kunstwerk voor 120 miljoen euro aan Ronald Lauder. Dat is een zoon van de Amerikaanse zakenvrouw Estée Lauder, die het gelijknamige cosmeticamerk oprichtte. Hij wou het tentoonstellen in de Neue Galerie in New York, een klein museum met enkel Duitse en Oostenrijkse kunstwerken.
Voor de erfgenamen was het aanvankelijk niet eenvoudig om dit schilderij na de Tweede Wereldoorlog weer in hun bezit te krijgen. Het werd destijds door de Nazi’s ontvreemd, en pas jaren later was de Oostenrijkse overheid verplicht het schilderij terug te geven.
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
20. Otahi (Paul Gauguin) – 107 miljoen euro
*Verkocht: 2013 – Geschilderd: 1893 – Koper: Dmitry Rybolovlev
Tot slot nog een kunstwerk uit de collectie van Rybolovlev. Ook dit werk kocht hij via de kunsthandelaar Yves Bouvier. Volgens Bloomberg heeft hij dit schilderij intussen voor 60 procent minder dan zijn aankoopprijs opnieuw verkocht.