Op 3 april 2021 vierde Jane Goodall haar 87e verjaardag. Deze bijzondere vrouw inspireert al decennialang miljoenen mensen over de hele wereld om beter te zorgen voor de planeet en de natuur. De boodschap van duurzaamheid is haar levensmissie. ‘Here we are, arguably the most intelligent being that has ever walked planet earth, with this extraordinary brain, yet we are destroying the only home we have.’
Door Anne Bakker
Miss Valerie Jane Morris-Goodall (1934) vertrok als 26-jarig meisje, net afgestudeerd, vanuit Engeland naar Tanzania om wilde chimpansees te bestuderen. Inmiddels is ze een wereldberoemd ambassadeur van de natuur. Ze is de vrouwelijke evenknie van David Attanborough. Met 87 jaar reist ze in hoog tempo de wereld rond om haar boodschap van natuurbehoud te verkondigen aan jong, oud, arm en rijk.
Ze is biologe, gespecialiseerd in ethologie (diergedrag) en primatologie (studie van primaten/mensapen) en verschafte de mens en de wetenschap een revolutionaire nieuwe kijk in de wereld van de dieren. Met geduld, doorzettingsvermogen en optimisme, wist ze het vertrouwen van de chimpansees die ze observeerde te winnen en kreeg ze toegang tot de wereld van deze opmerkelijke dieren. Ruim veertig jaar bestudeerde ze hun sociale en familiale leven.
Eén van de belangrijkste ontdekkingen van dr. Goodall was dat chimpansees werktuigen maken én gebruiken: ze gebruiken twijgjes om termieten te vangen en gooien stenen als wapens. Tot dan toe werd gedacht dat alleen mensen werktuigen gebruikten. Ook ontdekte ze dat chimpansees gecompliceerde persoonlijke relaties hebben, soms vlees eten, dat ze gemeenschappelijk op jacht gaan en dat ze oorlog voeren met andere apensoorten en groepen chimpansees.
Met geduld, doorzettingsvermogen en optimisme, wist ze het vertrouwen van de chimpansees die ze observeerde te winnen en kreeg ze toegang tot de wereld van deze opmerkelijke dieren. Ruim veertig jaar bestudeerde ze hun sociale en familiale leven.
In 1986 hoort Jane op een conferentie verontrustend nieuws over snel afnemende chimpanseepopulaties in Afrika. Sindsdien reist ze de wereld rond om lezingen te geven over natuurbehoud, het welzijn van dieren in het algemeen en chimpansees in het bijzonder.
Vijf vragen aan dr. Jane Goodall
Waarin lijken chimpansees op ons?
‘Chimpansees hebben emoties die lijken op wat wij geluk en verdriet, angst en wanhoop, boosheid en genegenheid noemen. Veel gebaren van chimpansee zijn opvallend vergelijkbaar met die van ons: ze omhelzen, kussen, lopen hand in hand, geven elkaar schouderklopjes, bedelen met de hand, trekken gekke bekken … Chimpansees vertonen tekenen van depressie bij het verlies van een familielid of een metgezel, ze treuren.
Ze hebben gevoel voor humor en vertonen altruïstisch gedrag: zorgen voor een ander zonder dat je er zelf iets aan hebt. Ze adopteren bijvoorbeeld baby’s die hun moeder zijn kwijtgeraakt. Ze zijn ook in staat tot geweld en voeren primitieve oorlogen met rivaliserende sociale groepen. Hun gedrag lijkt kortom, heel erg op dat van de mens.’
Wat kunnen wij leren van chimpansees?
‘In de chimpanseesamenleving zijn er goede en minder goede moeders. Onze langetermijnresultaten laten zien dat kinderen van goede moeders vaker opgroeien tot zelfverzekerde en assertieve volwassenen met een belangrijke rol in de samenleving. Goede chimpanseemoeders zijn aanhankelijk en speels, beschermend maar niet overbezorgd. Ze zijn tolerant, maar in staat om discipline op te leggen en ze steunen hun kinderen bij ruzies en andere sociale problemen. Dochters van dergelijke moeders worden zelf vaak ook goede moeders, zonen komen vaker hoger in status. Minder goede moeders straffen meer en ondersteunen minder. Hun kinderen hebben als volwassenen vaker moeite met het vormen van ontspannen relaties en eindigen lager op de sociale ladder. Dit zijn interessante bevindingen voor psychologen en psychiaters die zich bezighouden met de ontwikkeling van kinderen in onze mensensamenleving.’
U werkt veel met jongeren. Waarom is dat?
‘Als jongeren zich bewust zijn van de problemen om hen heen en de middelen hebben om actie te ondernemen, is hun energie, vastberadenheid en inzet grenzeloos! Ze steken de handen uit de mouwen om de wereld een betere plek te maken – one problem at a time – en stimuleren elkaar, hun ouders en grootouders. Daarbij zijn jongeren de artsen, advocaten, politici, en ouders van de toekomst. Als onze jonge mensen de hoop verliezen, kunnen we net zo goed opgeven.’
Wat is uw boodschap aan de wereld?
‘Mijn boodschap voor jong en oud is: ieder van ons maakt elke dag een impact op de planeet , en we hebben een keuze wat betreft het soort impact we willen maken. Het is belangrijk om na te denken over de gevolgen van de keuzes die we maken, wat we kopen, wat we eten en dragen, hoe we van A naar B gaan, hoe we omgaan met elkaar en met de dieren en het milieu. Veel mensen voelen zich hulpeloos en hopeloos als ze nadenken over de problemen in onze wereld en doen niets. Maar iedereen kan iets doen!’
Veel gebaren van chimpansee zijn opvallend vergelijkbaar met die van ons: ze omhelzen, kussen, lopen hand in hand, geven elkaar schouderklopjes, bedelen met de hand, trekken gekke bekken …
Wat kan ik thuis doen?
‘Het gaat om kleine acties: kortere douches, het dichtdraaien van de kraan bij het poetsen van je tanden, het uitschakelen van elektrische apparaten als je ze niet gebruikt, een stervende plant water geven op kantoor, vriendelijk zijn voor een eenzame oudere, wandelen, fietsen of het openbaar vervoer nemen in plaats van de auto, minder (of best helemaal geen) vlees eten… Dingen die klein zijn, lijken onbelangrijk in het grote geheel, maar – als ze worden uitgevoerd door honderden, duizenden en miljoenen mensen over de hele wereld – zullen ze leiden tot de verandering die nodig is als we een goede toekomst willen voor onze kinderen en die van hen.’
Jane Goodall Instituut
In 1977 richt dr. Goodall het Jane Goodall Instituut op vanuit de gedachte dat mens, dier en milieu een eenheid vormen, en dat ieder individu een verschil kan maken. De wereldwijde non-profitorganisatie richt zich op natuurbehoud en het onderzoek naar, educatie over, en welzijn van mensapen in het algemeen en chimpansees in het bijzonder.
De organisatie ondersteunt diverse projecten in Afrika, en ondersteunt de lokale bewoners bij het realiseren van een duurzame omgeving met oog voor regionale doelstellingen zoals herbebossing en de beëindiging van illegale, commerciële handel in bushmeat (vlees afkomstig van jacht op wilde dieren in de tropen). Daarnaast ondersteunt het instituut jonge mensen in meer dan 130 landen in hun wens een verschil te maken en een positieve bijdrage te leveren aan onze wereld.
www.janegoodall.nl
Adopteer een chimpansee!
Met een vaste bijdrage van 45 euro per jaar, help je als adoptieouder mee aan de opvang van chimpansees in opvangcentra in Afrika. De opvangcentra zijn noodzakelijk om de apen op te vangen die in beslag zijn genomen van handelaren en stropers. 45 euro is een symbolisch bedrag want de kosten voor opvang zijn veel hoger.
