In regeringskringen is te horen dat er dit weekend witte rook moet komen over de begroting. Maar die opdracht lijkt eigenlijk niet de moeilijkste, met de Europese Commissie die nauwelijks druk zet. Premier Alexander De Croo (Open Vld) wil echter tegelijk aantonen dat zijn ploeg kan ‘hervormen’, en dus liggen een paar grote dossiers, met name in de arbeidsmarkt, weer op tafel. Voor de langdurig zieken lijkt Vooruit-vicepremier Frank Vandenbroucke bereid om meer te gaan doen, maar tegelijk vliegen MR en PS elkaar weer openlijk in de haren over het schrappen van langdurig werklozen die knelpuntberoepen weigeren.

In het nieuws: De MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez lanceert, alweer, zijn voorstel om langdurig werklozen die een job weigeren te schrappen. En vicepremier Sophie Wilmès (MR) legt het intern op tafel.

De details: De PS reageert woest: “Dit zegt veel over hoe men denkt bij de MR, en verklaart de noodzaak van onze strijd.”

• Geen begrotingsoverleg vandaag, want premier Alexander De Croo (Open Vld) zit op de EU-top in Slovenië. Daar reflecteert de Europese Unie over haar “strategische positie in de wereld”. Zeker na de afwijzing van de Australiërs, die Amerikaanse duikboten verkozen boven Franse, moeten wat wonden worden gelikt.
• Tegelijk krijgt een tros Balkanlanden ook slecht nieuws. De toetreding van pakweg Servië, Montenegro, Bosnië en Herzegovina, Kosovo, Noord-Macedonië laat staan Albanië tot de Unie is nog niet voor morgen: een waaier problemen, van corruptie tot onderlinge niet-erkenning van andere Balkan-landen, is verre van opgelost.
• Tegelijk overheerst één thema de EU-top echt: de energiecrisis. Die dreigt stevig in te hakken bij het kiespubliek van alle EU-leiders: in België berekende de waakhond CREG dat die crisis nu al een gemiddeld gezin ruim 700 euro zal gaan kosten.
• Erger nog: de inflatie wordt zo de hoogte in gejaagd. Die gaat voor de EU in haar geheel richting de 4 procent: ongeziene tijden, zeker wanneer de Europese Centrale Bank nu al twee jaar de rente bijzonder laag houdt, net om uit de economische crisis te raken. Maar hyperlage rentes, gecombineerd met hoge inflatie: dat is een gevaarlijke macro-economische cocktail waar ze in Japan alles van weten. Daar duurde het tien jaar om uit dergelijke situatie te raken.
• Voor België specifiek is die inflatie nog meer slecht nieuws: de spilindex wordt zo veel sneller dan verwacht overschreden. Op 6 maanden tijd stijgen zo de lonen van de ambtenaren, maar ook alle uitkeringen voor de tweede keer met 2 procent: dat is stevig voelbaar in de schatkist. Vanaf februari 2022 zal dat het geval zijn. De lonen van de werknemers in de privé volgen niet overal even snel, maar ook daar geldt het mechanisme van de index, en zal de kost doorwegen op de Belgische bedrijven.
• Energie staat dus hoe dan ook op de Europese agenda, zij het meer informeel. Spanje en Frankrijk dringen aan op “Europese actie”, maar er is geen consensus over wat dan precies te doen. België neemt geen voortrekkersrol in het dossier.
• Het gevaar bestaat er volgens waarnemers vooral in dat de erg ambitieuze groene agenda van de Commissie onder druk komt te staan: de energietransitie zoals die is afgekondigd door de Commissie kost handenvol geld. Zijn en blijven alle lidstaten bereid daarin mee te gaan, als hun kiezers ondertussen steen en been gaan klagen over de exploderende energiefactuur?
• Wat niet in vraag wordt gesteld: de begrotingscijfers van de lidstaten. De Europese Commissie is duidelijk niet van plan, met de druk om ‘iets’ te doen rond energie, om de landen van de eurozone nu al aan te manen hun begrotingscijfers weer in orde te krijgen. De drempel van 3 procent overheidstekort op het bbp is al lang losgelaten, en komt niet opnieuw in zicht voor veel lidstaten van de eurozone. Pas in 2023 houdt de schorsing van die regels op.
• Vraag is wat er dan in de plaats komt. Gisteren kondigde Europees Commissaris voor Economie Poalo Gentiloni aan dat de Commissie op 19 oktober het officiële proces start om een nieuw budgettair kader voor de eurozone uit te werken. Dat moet snel klaar zijn, want in 2023 moeten er hoe dan ook nieuwe regels komen.
• Zonder er al op vooruit te lopen, legde de Italiaanse socialist de evidente pijnpunten al bloot: met name het schuldplafond, dat officieel op 60 procent van het bbp staat voor eurolanden, is niet langer haalbaar. Voor zowat alle ‘club Med’-landen (Frankrijk, Griekenland, Italië, Spanje, Portugal, en reken er gerust België bij) was dat al jaren een utopische norm. Nu gaat die dus bijna zeker op de schop.
• Gevoeliger zal de 3 procentnorm worden: blijft die behouden als maximum deficit? België blijft overigens erg stil in de discussie: binnen de Vivaldi-regering is er zeker geen consensus over. Maar de PS is al een uitgesproken voorstander geweest om die normen te versoepelen, en werkt met Thomas Dermine (PS), de staatssecretaris voor Relance, hard op het dossier.
• Want die discussie is oneindig veel belangrijker dan een begrotingsconclaaf waar discussies gehouden worden over of het nu 1 of 2 miljard euro aan “ingrepen” zijn op de begroting: het zet het begrotingscarcan voor alle eurozone-landen, en dus ook België, voor jaren vast.

Ondertussen in België: Eens terug thuis wacht premier De Croo vanaf morgen nog een stevige agenda.

• Dinsdag volgt de State of the Union, logischerwijze ligt de deadline voor de begrotingsbesprekingen dus in het weekend. Dat bevestigen bronnen binnen de ploeg ook. Daarbij is al langer bekend dat niet enkel een begroting wordt gepresenteerd, maar ook langverwachte ‘hervormingen’. Daarbij zit de relance, en ook “digitalisering”, een onderwerp dat ongeveer evenveel politieke geloofwaardigheid heeft als de bevoegde staatssecretaris. Belangrijker is het thema ‘werk’.
• Daarbij lekte deze week een sprankeltje hoop in Het Laatste Nieuws, met name dat “de tandem De Croo-Vandenbroucke” hersteld zou zijn. Dat is de optimistische lezing van de feiten. In het socialistische kamp heeft men tegelijk stevige bedenkingen bij de aarzelende manier van werken van de premier.
• Wel is het zo dat de Vooruit-vicepremier zelf een heel belangrijke sleutel in handen heeft, om de gedroomde werkzaamheidsgraad van 80 procent van de beroepsbevolking te bereiken. Want als minister van Volksgezondheid is hij verantwoordelijk voor de langdurig zieken in België.
• Het ging daarbij vorig jaar om liefst 460.000 mensen die thuis zaten in dat stelsel: in Vlaanderen zijn er meer mensen thuis in dit stelsel dan dat er werklozen zijn. Daarbij scoort België Europees ook belabberd, zo toonde een studie van Randstad aan: enkel Nederland en Denemarken hebben meer langdurig zieken. Plus: het cijfer neemt explosief toe, ook daar zit België bij de Europese kopgroep.
• De studie wees op een aantal evidente onderliggende redenen:
  • Er is te weinig deftige controle of iemand echt kan werken of niet.
  • Artsen schrijven te makkelijk lang verlof voor.
  • Werkgevers moeten al na één maand geen loon meer uitbetalen, en zijn niet gemotiveerd om iets te doen.
  • De ziekenfondsen en vakbonden krijgen ook geen stimuli om er iets aan te doen.
• Zeker binnen de Vlaamse regering is er frustratie over de problematiek: zij hadden gehoopt dat Vandenbroucke al sneller iets zou gaan doen. Die kondigde wel onlangs veertig extra ’terugkeercoaches’ aan, maar dat lijkt ruim onvoldoende.
• Nu zou Vandenbroucke wel bereid zijn verder te gaan. De essentiële discussie is daarbij: is er naast een wortel (met betere begeleiding) ook een stok (sancties bij weigering)? Die discussie is niet nieuw: zelfs de Zweedse regering Michel I, toch centrumrechts, wilde zo ver niet gaan. Nu staat de PS fors op de rem, maar Vandenbroucke zou wel meegaan in een strenger beleid.
• In ruil zit onder meer ook het schrappen van het ziektebriefje voor korte duur mee in het pakket: dat is tijdrovend en kostelijk, dokters moeten zich dan voor een of twee dagen bezig houden met een afspraak met de zieke.
• Dit is duidelijk een dossier waar PS en Vooruit niet helemaal op dezelfde lijn zitten, en dat dus tot plezier van de liberalen die terug van een “tandem” (De Croo-Vandenbroucke) spreken. Maar voor de arbeidsmarkt zelf liggen hoe dan ook nog een pak plannen op tafel: er is sprake van 35 punten in het luik ‘werk’. En daarover is allerminst overeenstemming.
• Vanmorgen bevestigde La Dernière Heure dat Sophie Wilmès, de MR-vicepremier, namens haar partij het duidelijke voorstel van Georges-Louis Bouchez in fiches op tafel heeft gelegd: “Langdurig werklozen die geen knelpuntberoep willen aanvaarden, moeten gesanctioneerd worden”. Tegelijk zat Bouchez dinsdag op Bel RTL, om alweer over de knelpuntberoepen te praten.
• Dat was dan weer reden voor de PS om een forse tweet te lanceren vanmorgen: “Wij verzetten ons uiteraard tegen dit voorstel. De liberale recepten werken niet, en stigmatiseren mensen. Dit is een vreemde manier van ‘zorgen’ voor onze burgers!”.

Niet weg van de agenda: De energiediscussie.

• Los daarvan moet uiteraard ook een oplossing voor het energievraagstuk uit het conclaaf komen. Het frustreerde de regeringspartners wat dat premier De Croo dat stuk niet afklopte, en zo een oplossing presenteerde. Maar de eerste minister koppelt liever “alles aan alles”: een oude truc in de Belgische politiek.
• Of dat leidt tot de beste, laat staan meest elegante oplossingen is maar de vraag. Oud-Kamerlid Hendrik Vuye haalde in die context terecht een mooi citaat van oud-premier Gaston Eyskens aan: “Een dromedaris is een paard dat door de ministerraad is gestapt”.
• Concreet eist de PS een energiecheque van 100 euro per gezin, maar dat lijkt onhaalbaar. Net zoals de verlaging van de btw, die 1 miljard zou kosten. Het verlengen van het sociaal tarief is dan weer wel verworven, zo lijkt. Maar dat is niet voldoende voor de linkerzijde. Vraag is of de oplossing via accijnzen, waar Groen en CD&V op aandringen, dan wel volstaat.
• Bij Vooruit opende ze ondertussen al een ander, voor hen, logisch front: de Vlaamse regering moet de dure facturen mee oplossen. In die Vlaamse regering zit Vooruit immers niet. In het kort komt het voorstel van de socialisten neer op minder energiesubsidies voor de industrie en een eerlijkere verdeling van de heffingen.
• De Vlaamse regering kreeg tijdens haar Septemberverklaring stevige kritiek van de oppositie dat ze niets deden aan de energiefactuur, maar de daaropvolgende discussie federaal zoog handig alle politieke aandacht naar zich.

Om te volgen: Voor de begrotingsbesprekingen liggen ook twee interessante fiscale dossiers op tafel.

• Er is de fiscale korting van de topsporters. Daarbij focust men op het profvoetbal, maar het geldt wel voor alle topsporten, dus ook voor ‘mindere’ verdieners. In totaal gaat het om een heel pakket aan minderopbrengsten voor de staat dat zo’n 200 miljoen euro zou bedragen.
• Dat moet op de schop, niet in het minst omdat, zeker aan Vlaamse kant, een fors media-offensief wordt gevoerd, met dubbele pagina’s in de kranten om het dossier te duiden. In De Afspraak ging Joris Vandenbroucke (Vooruit), een van de architecten van het voorstel, die het mee onderhandelde in het regeerakkoord, ook fel op de borst kloppen: de privileges moeten en zullen afgeschaft.
• CD&V is alvast een sterke bondgenoot: vicepremier en minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) stak zijn nek ook ver uit. Maar de vraag is hoe de hervorming er in praktijk zal uitzien, want daarover is het regeerakkoord (uiteraard) nogal vaag gebleven.
• Bij de Vlaamse liberalen stelde men uiteindelijk een aanpassing voor die zou betekenen dat de clubs zo’n 30 tot 40 miljoen euro gaan verliezen. Maar pikken de anderen dit? Of eisen ze toch meer, wetende dat de MR hier zwaar dwars ligt?
• Veel minder in de klassieke pers is er te lezen over de auteursrechten, nochtans een fiscale korting die uiteraard rechtstreeks de mediasector aanbelangt: nogal wat journalisten, scenaristen, scriptschrijvers en auteurs worden zo betaald.
• Het is een fiscaal gunstregime, want in feite wordt enkel een roerende voorheffing betaald van 15 procent, waarop dan nog kortingen gelden. Het probleem met het systeem is, dat ondertussen nogal wat sectoren het gebruiken om op een veel ‘goedkopere’ manier hun personeel te betalen. Op een normaal loon betaalt een werkgever in België immers makkelijk meer dan 50 procent taksen.
• Het systeem is ondertussen helemaal uitgehold, ook klassiek in België: onder meer advocaten, maar ook programmeurs in de IT-sector, maken gretig gebruik van het idee dat ze “originele content” produceren en dus recht hebben op een vergoeding in auteursrechten.
• Daar waar in 2013 zo’n 20.000 mensen aangaven in auteursrechten betaald te worden, zijn dat er meer dan 50.000 geworden in 2020: we zijn op korte tijd een wonderbaarlijk creatief land geworden, dat staat vast. De auteursrechten zelf stegen van 108 miljoen naar 399 miljoen.
• Een tiental verenigingen van auteursrechten, waaronder die van echte scenaristen en journalisten, trekt nu aan de alarmbel: “Gooi aub het kind niet met het badwater weg“, vragen ze de federale regering. Want indien het gunstregime compleet zou geschrapt worden, dan dreigt een zware tol voor deze sectoren, en vooral de freelancers daarin.

Opvallend: CD&V had de kans om stevig te vernieuwen in Oost-Vlaanderen, maar dat mislukte met één stem verschil.

• De verkiezing van een gecoöpteerd senator, afgelopen weekend bij CD&V, zindert nog steeds na. Niet dat de post zo belangrijk is, de Senaat is en blijft toch het sterfhuis van de vaderlandse politiek, maar toch: een nationaal mandaat is een mooie opstap of start voor een politieke carrière.
• En net daarom stond er toch behoorlijk wat op het spel, vorige week bij CD&V. Sabine de Bethune, zelf nooit een stemmenkanon, verkaste naar het Grondwettelijk Hof, waardoor de Senaatszetel openviel bij de christendemocraten.
• Met Lore Baeten hadden ze meteen een gedroomde kandidaat, om in Oost-Vlaanderen wat nieuw leven in de brouwerij te brengen. Met Vincent Van Peteghem is er duidelijk nieuw bloed in de electoraal belangrijke provincie. Maar tegelijk is vrouwelijk boegbeeld Joke Schauvliege nog nooit echt deftig vervangen: er staat geen duidelijke nieuwkomer klaar.
• Baeten, een gemeenteraadslid in Sint-Niklaas, maakte naam binnen de partij, onder meer door haar boek ‘Ve(e)rkracht’, waarmee ze seksueel geweld uit de taboesfeer wilde halen en maatschappelijk bespreekbaar maken. Ze kreeg de vraag van voorzitter Joachim Coens om te kandideren.
• Ook Griet Smaers, al eerder kamerlid, was kandidaat voor de job. Maar in een interne stemming viel zij eerst af, terwijl Baeten daar als eerste uitkwam. Uiteindelijk verloor Baeten van winnaar Maud Vanwalleghem uit Brussel in de tweede ronde. Het verschil: één stem. “Tja, in dat soort vergaderingen heeft de Brusselse afdeling een competitief voordeel: ze vinden namelijk plaats in Brussel. Dan komt het erop aan genoeg volk naar daar te krijgen”, zo duidt een topper met een knipoog.
• Want opvallend: de Brusselse afdeling van CD&V vond dat ze “recht” hadden op dat zitje. Historisch is er immers een deal dat de lijsttrekker van BHV, die in Brussel vanuit CD&V nooit een zetel kan halen, gecoöpteerd wordt voor de Senaat. Dat gold onder meer voor Benjamin Dalle en Steven Van Ackere. Die deal gold deze keer niet. Dat hoefde niet: Brussel mobiliseerde net genoeg volk. Meteen hebben zij, vanuit een ‘kleine’, weinig strategische kieskring, nu nog een extra mandaat.
• “Electoraal was Baeten een veel betere wissel op de toekomst geweest. We hebben veel meer iemand nodig in Oost-Vlaanderen, dan in de hoofdstad. Maar goed, de voorzitter legde het niet op, en zo eindigen we met alweer iemand uit Brussel”, zo is binnen de partij te horen.