Minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) beet stevig van zich af in de Kamer om haar positie in het ontslag van generaal-majoor Philippe Boucké te duiden. Niet zij, maar de generaal zelf, via de stafchef, forceerde een exit. Hij gaf immers via stafchef Michel Hofman aan te willen stoppen, zo zegt ze. “We hadden iemand vastberaden nodig, die de druk aankon. Ik was niet gerustgesteld dat dit het geval was”, stelde ze over Boucké. Zo loopt diens versie, en die van Hofman, niet gelijk met de minister. Vervelend op z’n minst.

In het nieuws: Een felle minister van Defensie, die zich niet in de hoek laat zetten.

De details: Komen straks admiraal Hofman en generaal-majoor Boucké dan ook uitleg geven in de Kamer?

• Je kan niet zeggen dat het Ludivine Dedonder ontbreekt aan zelfvertrouwen en lef. De Doornikse politica, die als eerste vrouw ooit het departement Defensie onder zich heeft, laat zich niet in de hoek zetten.
• De afgelopen week lag ze zwaar onder vuur, vanuit de legerleiding zelf. De aanleiding was het ontslag van de baas van de ADIV, de militaire veiligheidsdienst, generaal-majoor Boucké. Die moest vrijdag opzij, “in onderling overleg”, zo las het bericht.
• Een hele reeks topmilitairen uitten op sociale media hun ongenoegen, erg ongezien voor het leger. Als eerste had Michel Hofman, de stafchef, het over een “politieke beslissing”, waarna Boucké zelf op Twitter toelichting gaf bij zijn ontslag. Hij wees erop dat zijn lot al eerder beslist leek en dat hij absoluut zelf niet wilde stoppen, maar wel meer personeel had geëist als voorwaarde om verder te doen.
• In de commissie Defensie moest Dedonder voor het vuurpeloton van kritische parlementsleden. Maar ze vocht zelf fel terug. Daarbij spaarde ze Boucké allerminst:
  • “Tijdens de talrijke gedachtewisselingen die er met generaal Boucké zijn geweest, heb ik vastgesteld dat de communicatie van de ADIV over het dossier-Conings ernstige tekortkomingen vertoonde.”
  • “Pas vier dagen na de verdwijning van Conings vernamen we dat generaal Boucké niet op de hoogte was.”
  • “Vóór de zaak-Conings hebben we hem tevergeefs aangemoedigd zijn entourage te versterken om hem bij zijn taak bij te staan.”
  • “Gelet op de omvang van de hervorming die er moet worden uitgevoerd, hadden wij iemand nodig die vastberaden is en tegen druk bestand is.”
  • “Ik twijfelde of hij in staat was de situatie opnieuw onder controle te krijgen.”
  • “Er was een discrepantie tussen de vastberadenheid die generaal Boucké aan de dag legde tegenover het Parlement en zijn houding tijdens onze gesprekken.”
• Over het uiteindelijk ontslag als baas van de ADIV stelde ze het volgende:
  • “De stafchef heeft mij vervolgens op de hoogte gebracht van een gesprek met generaal Boucké, waarin laatstgenoemde hem had meegedeeld dat hij van plan was om zijn opdracht niet voort te zetten.”
  • “Ik heb hem de volgende dag ontvangen en aangegeven dat ik verbaasd was en dat er geen enkele beslissing was genomen, maar dat ik me bepaalde zaken afvroeg om de toekomst voor te bereiden.”
  • “Ik heb vervolgens een soortgelijk gesprek met de stafchef gehad. In onderling overleg hebben we beslist generaal Boucké te vervangen.”
  • “Hij werd noch ontslagen, noch op een zijspoor gezet en zal aan andere projecten bij Defensie werken. We hebben in goede verstandhouding van hem afscheid genomen en hebben samen een communiqué voorbereid.”
  • “De vervanging van generaal Boucké verliep dus genuanceerder dan de botte hakbijl of het spelletje zwartepieten die sommigen suggereren.”
  • “Drie partijen zijn samen tot de conclusie gekomen dat er geen basis is voor een verdere samenwerking en dat de noodzakelijke aanpassingen een verandering vereisen.”

De essentie: Die versie strookt niet met wat Boucké en ook Hofman verklaarden. Dat merkten zowel de meerderheid als oppositie op.

• “Dit is in tegenspraak met wat Boucké daarover zelf heeft gecommuniceerd. Hij zei onder meer te willen voortwerken op voorwaarde dat de ADIV met personeel werd versterkt. De tweede optie was dat hij zou worden vervangen. In een interne brief aan het personeel verklaarde de stafchef bovendien dat de minister haar beslissing zelf heeft meegedeeld aan generaal Boucké”, zo stelde Theo Francken (N-VA).
• “Omdat er een kop moest rollen in de zaak-Conings (en uiteraard mocht dat niet die van de minister zijn) wordt de veiligheid van onze inlichtingendienst en ons land op het spel gezet door de generaal-majoor verantwoordelijk te stellen voor wat bij de ADIV is misgelopen”, zei Annick Ponthier (Vlaams Belang).
• Dat zowel N-VA als Vlaams Belang kritisch zouden zijn, is geen verrassing. Maar ook bij CD&V, Open Vld en zelfs Groen waren er heftige tussenkomsten tegen Dedonder.
• “Ik vind de beslissing over het ontslag van generaal Boucké bedenkelijk. Net als de minister – die ook geen ontslag moest nemen na de zaak-Conings – was hij nog maar pas in functie, was hij hard aan het werk met een duidelijk plan om iets te veranderen binnen zijn dienst en had ook hij te kampen met een gebrek aan middelen”, zo zei Hendrik Bogaert (CD&V).
• Ook Groen-fractieleider Wouter De Vriendt was niet mals voor Dedonder: “Volgens de minister gebeurde een en ander in onderling overleg, maar die bewering wordt tegengesproken door leden van de generale staf, door de stafchef en door Boucké zelf. Zo’n interne onrust en publieke verklaringen heb ik nooit eerder meegemaakt. Ik betreur het ook, want de schade voor Defensie is immens.”
• “Nu werd Boucké eerst het vertrouwen gegeven en is hij achteraf ontslagen. De visie van de minister blijft in tegenspraak met de tweets en persverklaringen van generaal Boucké”, zo stelde Jasper Pillen van Open Vld. Die was opvallend scherp: “De beslissing doet velen de wenkbrauwen fronsen. Sommigen stellen zich vragen bij de wettelijkheid van de beslissing. Sowieso is het problematisch dat een minister van Defensie en haar staf lijnrecht tegenover elkaar staan.”

De politieke gevolgen: De zaak loopt op haar einde, Dedonder houdt zich ferm en heeft steun in Franstalig België.

• Het nieuws in De Tijd, dat ook premier Alexander De Croo (Open Vld) mee op de hoogte was van de beslissing van Dedonder om Boucké te ontslaan, en daarmee instemde, werd gisteren ook genuanceerd. De Croo zou niet op de hoogte geweest zijn. Maar dat strookt niet met wat bij Paul Magnette (PS) te horen is. De versies van PS en Open Vld over de contacten in de marge rond de zaak lopen niet gelijk.
• Dedonder zelf leek er gisteren hoe dan ook geen probleem mee te hebben om de politieke verantwoordelijkheid alleen te dragen: de verontwaardiging over de exit van Boucké zit hoe dan ook meer aan Vlaamse kant. Ze kwam nooit echt in gevaar, politiek gezien.
• Franstalige Kamerleden waren nauwelijks kritisch, of eerder over Boucké zelf, die “niet publiek had hoeven te communiceren”, zoals de MR stelde. Enkel Georges Dallemange van het cdH was scherp: “U wordt een meedogenloze handelwijze aangewreven. De manier waarop deze generaal behandeld werd, staat erg ver van uw motto ‘People, our priority’.”
• Echt in de problemen kwam Dedonder dus nooit, ondanks de forse kritiek. Ze blijft waar ze is, en de beslissing om de generaal-majoor af te serveren blijft eveneens gehandhaafd. Het enige wat daaraan nog zou kunnen veranderen, is een verklaring van de militaire hoofdrolspelers, Hofman en Boucké. Maar dat lijkt, gezien de hiërarchie binnen Defensie en de traditie om niet tegen ministers in te gaan, eerder onwaarschijnlijk.

Vandaag op de agenda: De details van de afwikkeling van de hongerstaking.

• Twee dagen na het beëindigen van de crisis blijft de vraag wat er dan precies is veranderd, zodat de hongerstakers het opgaven? Die vraag zal de oppositie vandaag uitvoerig behandeld willen zien. Want staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) liet ook na het stopzetten van de actie weten dat er ten gronde niets was veranderd. En dat niet plots de piste van een humanitair visum om medische redenen zou gelden als sluis, die zou worden open gezet.
• Het is via die weg dat destijds staatssecretaris voor Asiel en Migratie Melchior Wathelet (cdH) in 2010 de regering Di Rupo een deel van een soortgelijk conflict over papieren met actievoerders oploste. De medische regularisatie moest niet meer langs een “ontvankelijkheidsfase“, waardoor de instroom daar plots erg groot werd.
• Zo’n ontvankelijkheidsfase heeft drie zaken nodig: een verblijfsadres (waar een controle kan volgen), een medisch attest (dat moet aantonen dat er een ernstige aandoening is, getekend door een dokter) en uiteraard de identiteit van een aanvrager. Dat laatste is soms niet evident, omdat men bij een afwijzing vervolging vreest.
• Doordat Wathelet dit allemaal opschortte, konden plots een pak mensen instromen en voorlopige papieren krijgen, omdat ze voorbij de ontvankelijkheidsfase raakten. Dat is voor sans papiers belangrijk om twee redenen: ze krijgen dan een legale status en kunnen die wel even behouden, want tegen de procedure ten gronde kunnen ze altijd in beroep gaan. Dat duurt dan maanden.
• Bovendien, zoals destijds gebeurde, raakte het systeem zeker op de Franstalige taalrol overspoeld, waardoor het nog langer duurde voor er een antwoord ten gronde kwam. Na twee jaar, legaal verblijf dan, kon een sans papier vervolgens opnieuw een aanvraag indienen: hij of zij had dan een goed argument om te zetten dat ze al langer in het land legaal verbleven en geworteld waren.
• Los van hun plots legale status als aanvrager van een medische regularisatie, is er ook een zogenaamd “attest van immatriculatie” dat een persoon voorbij de ontvankelijkheidsfase krijgt. Dit attest was destijds voor de sans papiers, tijdens de regularisatieronde van 2010, ook cruciaal: het geeft het recht om naar een OCMW te stappen en een uitkering te vragen.
• Of het deze keer zo’n vaart zal lopen is maar de vraag. Staatssecretaris Mahdi herhaalde gisteren dat zo’n “medische route” – een procedure via artikel 9, dat zijn alle humanitaire visa, onder paragraaf 9ter, “verblijfsrecht om medische reden” – niet zal worden opengegooid. Want zowel in de ontvankelijkheidsfase als in de fase ten gronde zouden er controles zijn: niet elk attest dat de Dokters van de Wereld voor de actievoerders gaan schrijven, wordt zomaar aanvaard.

Waarom dit alles van tel is: Iedereen kijkt met een vergrootglas op wat nu de “deal” is.

• In de media is Mahdi blijven verklaren, ook na het opbreken van de hongerstaking, dat hij eigenlijk nooit van standpunt is veranderd. Hij wordt in de crisis als “winnaar” gezien.
• Maar tegelijk krijgt hij felle aanvallen te verwerken vanuit extreemrechtse hoek. Op Facebook lanceerde Vlaams Belang betalende campagnes, waarin ze Mahdi fel aanpakten om wel “te plooien”. De campagne werd in de loop van gisteren wel gewijzigd en was minder agressief van toon in tweede versie. Met reden. Mahdi reageerde immers zelf fel.
• “Er voert een partij campagne met fake news over mijn beleid en de hongerstaking. Valt denk ik onder laster en eerroof, maar misschien kunnen de advocaten in de zaal dat hier eerst bevestigen?”, gooide Mahdi zelf op Twitter, waarna er een berg aan reacties kwam.
• Maar niet alleen Vlaams Belang, ook N-VA wil, met onder meer Theo Francken – de voorganger van Mahdi – duidelijke antwoorden over wat nu veranderd is en wat de spelregels van de “neutrale zone” nu precies zijn.
• Daar schoven gisteren al 200 mensen aan, meer dan vermoedelijk niet de hongerstakers – want die zijn nog niet op krachten – maar anderen, die meteen van de gelegenheid gebruik maken om ook met hun dossier te komen. De vraag is of dat wel de bedoeling was.
• In de loop van deze ochtend zwol dat aantal steeds verder aan: er was duidelijk sprake van een aanzuigeffect. Op Twitter plaatsten zowel Tom Van Grieken (Vlaams Belang) als Theo Francken (N-VA) foto’s om de lange rijen wachtenden te onderstrepen. Van Grieken sprak van “wel meer dan 500 wachtenden” aan de neutrale zone.
• Volgens het kabinet van Mahdi circuleren er veel foute geruchten. “De afgelopen twee dagen zijn er heel wat mensen zonder papieren op de neutrale zone afgekomen. Daarbij werd gecommuniceerd dat er op deze plek een collectieve regularisatieronde zou komen. Dat is uiteraard niet het geval.”
• Daarom beslist Mahdi nu om vanaf maandag de neutrale zone voor het algemeen publiek te sluiten. “Deze neutrale zone werd opgezet om de hongerstakers naar de bestaande procedures te leiden en individueel een aanvraag in te dienen. Dat blijft voor hen het geval op basis van de lijsten die de diensten moeten krijgen van organisaties die bij de hongerstaking betrokken waren. Zij zullen nog steeds in de neutrale zone informatie kunnen krijgen over hun dossier, zodat ze kunnen beslissen of ze een aanvraag tot regularisatie wensen in te dienen. Een speciale behandeling is er echter niet.”

Toch blijft er nog discussie: De actievoerders kwamen vanmorgen ook met opnieuw onduidelijke communicatie over het “engagement” tussen hen en het kabinet.

• Aan de kant van de actievoerders, bij monde van priester Daniël Alliët, spreekt men bovendien vanmorgen in De Standaard over een “verbaal engagement” met het kabinet. Dit zou, volgens Alliët, inhouden dat de ontvankelijkheidsfase in de behandeling voor een aanvraag van een humanitaire regularisatie zou worden opgeschort. “Mensen moeten daardoor niet meer aan bepaalde vormelijke vereisten voldoen. Ieder dossier zal ten gronde worden ­behandeld”, zo verklaarde hij. De priester geldt niet als de grootste specialist wat de procedure betreft.
• Dat is, indien het klopt, koren op de molen van Vlaams Belang en N-VA. Het wordt ferm tegengesproken door het kabinet Mahdi. “Er wordt geen nieuwe praktijk geïnstalleerd voor deze groep”, blijft men er op de lijn van de afgelopen dagen. Er zijn verschillende meetings en overleg geweest met de actievoerders, maar telkens “om te verduidelijken dat de beoordeling wel degelijk op een humane manier gebeurt. Voor iedereen trouwens.”
• Het beste bewijs: de 350 euro die bij elk dossier moet worden betaald om ook de humanitaire procedure in gang te zetten, blijft verplicht. Ook in de neutrale zone. Dat was nochtans eveneens een eis van de actievoerders, om die maatregel op te schorten. En ook Groen vroeg in het Parlement al luidkeels om dit te doen. Maar de verplichting blijft gelden. “Anders zal de aanvraag niet ontvankelijk zijn.”
• Voor de procedure van artikel 9ter, om gezondheidsredenen dus, blijven de artsen van de Dienst Vreemdelingenzaken, overigens ook controle doen. Die extra controle werd door Francken ingebouwd en blijft dus. De DVZ-artsen beoordelen uiteindelijk, niet de politiek. Ook over het initiële medische attest, dat bij de ontvankelijkheidsprocedure wordt voorgelegd.   
• Hoe dan ook zal staatssecretaris Mahdi vandaag in de Kamer weer een batterij vragen moeten beantwoorden. Dat belooft vooral voor PS, Ecolo en Groen eerder onprettig te worden als de boodschap van de afgelopen dagen door de staatssecretaris wordt herhaald: ten gronde is er niets veranderd. Daarmee is de politieke crisis rond de hongerstaking van de baan en blijft er over heel de zaak tussen de coalitiepartners van Vivaldi een ongemakkelijk gevoel.