Het eerste optreden van Wagner-huurlingen maakte meteen indruk, en niet in de negatieve zin. De huurlingen werden gezien bij de annexatie van de Krim in 2014, waar ze zij aan zij liepen met Russische soldaten. Terwijl de hele annexatie zonder bloedvergieten verliep, werden de huurlingen in het bijzonder door de plaatselijke bevolking omschreven als “beleefde mensen”. Ze bemoeiden zich niet met de locals en droegen wapens zonder munitie. Ook werden ze door de inwoners van de Krim “kleine groene mannetjes” genoemd, door hun groene uitrusting, masker en onbekende afkomst.

Die reputatie van “beleefde en vriendelijke mensen” zou echter niet lang blijven hangen. Zelfs in Oekraïne sloeg het sentiment snel om, zeker toen de huurlingen werden ingezet om te vechten in het oosten van dat land. Los van de ‘gewone’ oorlogsvoering, staan de huurlingen tegenwoordig bekend om hun wreedheid.

Syrië

Het was tijdens de missie in Syrië dat de horrordaden die Wagner-huurlingen begingen, bekend raakten. Zo verschenen in juli 2017 beelden van huurlingen die een man neerknuppelden en hem vervolgens onthoofdden. Nadien raakte bekend dat de man een gedeserteerde Syrische soldaat was.

In de volledige video, door Wagner-soldaten gedeeld in een groep op het chatplatform VKontakte, was te zien dat het lichaam van de soldaat na zijn dood nog ernstig werd toegetakeld en in brand gestoken. In de achtergrond was nog een afgehakt hoofd te zien, een tweede slachtoffer van hun gruweldaden.

Na onderzoek van The Moscow Times en Novaya Gazeta raakte de namen van de martelaars bekend, allemaal gekend als Wagner-huurlingen. Het dossier werd doorgestuurd naar de Russische procureur-generaal (aangezien het om Russische staatsburgers ging), maar die besloot hen niet te vervolgen.

Centraal Afrikaanse Republiek

Ook in de Centraal Afrikaanse Republiek was de inzet van Wagner Group in 2018 controversieel, en niet enkel omdat het de rol overnam van Frankrijk, de voormalige koloniale overheerser. Zo zouden de huurlingen in de republiek enkel het leger trainen en mijnen verdedigen. Aan de republiek werden ongewapende militaire adviseurs beloofd, maar in werkelijkheid kwam een zwaarbewapend leger binnen, met als doel herrie te schoppen.

Na onderzoek van de Veiligheidsraad van de VN bleek echter dat de huurlingen zelf gevechten tussen het leger en de rebellen opstookten, en daarbij de misdaden tegen de mensheid niet schuwden. Zo bleek uit het rapport dat Wagner Group zonder aanleiding onschuldige burgers doodde en huizen, moskeeën, en kampen van humanitaire organisaties leegroofde.

Eind maart 2021 verscheen ook een rapport van het Hoog Commissariaat voor de Mensenrechten, dat de bevindingen van het onderzoek van de Veiligheidsraad enkel maar kracht bijzette. Massa-executies, martelingen en aanvallen op humanitaire helpers en VN-vredestroepen zou de militie daar op haar kerfstok hebben gehad. Minstens 30 onschuldige burgers zouden door de huurlingen zijn gedood.

Straffeloosheid in Rusland

En ook toen drie Russische journalisten, die in de Centraal Afrikaanse Republiek de activiteiten van Wagner Group onderzochten, in een hinderlaag werden gelokt en gedood, kwamen de huurlingen onder een vergrootglas te liggen. Door een gebrek aan medewerking van overheden en gebrek aan transparantie van het leger en de militie, werd het onderzoek naar de dood van de journalisten echter gestaakt.

De misdaden die de Wagner-huurlingen begaan blijven tot op de dag van vandaag ongestraft. Dat heeft alles te maken met hun statuut: van veel huurlingen is bekend dat ze Russisch zijn, maar de groep is officieel geregistreerd in Argentinië. Als bepaalde mensonterende zaken worden aangekaart en aan de procureur-generaal in Rusland worden doorgespeeld, kan die laatste dat dus afdoen als buiten zijn bevoegdheid.

Naast het feit dat het bijzonder moeilijk is om de verdachten van de misdaden voor het gerecht te brengen, is er ook een politieke onwil in Rusland om dit te doen. Hoewel de Russische wet privémilities verbied, is het algemeen bekend dat Wagner Group gewoon een afdeling van het Russisch leger is, om in te zetten in gebieden waar Rusland zelf officieel niets mee te maken wil hebben.

Zo werd in een interview met de Russische president Vladimir Poetin hem de vraag gesteld wat er te doen valt tegen privémilities zoals Wagner. Zijn antwoord was vaag, maar tegelijk veelzeggend: “Iedereen moet binnen het wettelijk kader opereren, en als Wagner dat niet doet, zal de Russische openbare aanklager dat juridisch beoordelen.” Verder verklaarde hij dat Wagner de Russische wet niet schendt, en het recht had om te werken en zakelijke belangen te promoten in het buitenland.

Intussen duiken Wagner-troepen op in Mali, waar de NAVO massaal aanwezig is om met het leger te vechten tegen terroristen en rebellen. Vanuit verschillende hoeken valt echter te horen dat hun aanwezigheid het speelveld heeft veranderd: steeds luider klinkt de roep voor een terugtrekking, ver weg van de huurlingen.

(lb)