Kiezers, maar ook ambtenaren en politici begrijpen veel minder van de wereld dan ze graag denken en zijn daarenboven ook nog eens onwetend over die complexiteit.

Moderne mensen hebben er amper een idee van hoe de wereld in elkaar zit. Eeuwenlang hebben liberale samenlevingen vertrouwd op het vermogen van het individu om rationeel te denken en te handelen. Meer zelfs, onze moderne samenlevingen zijn gebaseerd op de overtuiging dat elke volwassen mens een rationeel, onafhankelijk element is. Daarom bijvoorbeeld zijn democratieën gebaseerd op het kiessysteem, dat veronderstelt dat kiezers weten wat het beste voor hen is. Net als het vrijemarktkapitalisme vertrekt van het idee dat de klant altijd gelijk heeft. Ook in ons onderwijs worden leerlingen geacht in staat te zijn zelfstandig te denken.

Toch is het in de 21ste eeuw fout om zoveel vertrouwen te hebben in het menselijke vermogen om rationeel te handelen. Waarom? Omdat moderne mensen, als individuen, erg weinig weten over hoe de wereld werkelijk werkt. Dat schrijft de Israëlische filosoof, denker en futuroloog Yuval Noah Harari in zijn boek ‘21 vragen voor de 21ste eeuw’.

Mens in het stenen tijdperk was meer zelfvoorzienend dan wij

Volgens Harari wisten mensen in het stenen tijdperk hoe ze moesten jagen, hoe ze dierenhuiden in kledij konden veranderen en hoe ze vuur moesten maken. De moderne mens is volgens de schrijver dan weer veel minder zelfvoorzienend. En hoewel we experts nodig hebben om aan bijna al onze behoeften te voldoen, denken we dat we op individueel niveau veel meer weten dan onze voorouders uit het stenen tijdperk. Fout! Harari ondersteunt zijn stelling door er een eenvoudig voorbeeld aan vast te plakken. Vraag iemand als experiment eens of hij kan uitleggen hoe een ritssluiting werkt. De meeste mensen zullen zullen zelfzeker antwoorden dat ze dat kunnen. Maar eens hen gevraagd wordt om het mechanisme uit de doeken te doen, blijkt vaak dat ze er geen idee van hebben.

Hecht niet te veel belang aan de mening van politici en publieke figuren

Wat is dan de les voor de eenentwintigste eeuw? De moderne mens is vaak het slachtoffer van wat wetenschappers ‘de kennisillusie’ noemen. Dat betekent dat we vaak geneigd zijn te geloven dat we veel begrijpen, simpelweg omdat we de kennis van anderen overnemen. De ritssluiting is een perfect voorbeeld. En hoeveel mensen kunnen uitleggen hoe elektriciteit werkt, of een radio?Als gevolg daarvan begrijpen kiezers, maar ook ambtenaren en politici veel minder van de wereld dan ze graag denken en zijn ze daarenboven ook nog eens onwetend over die complexiteit.Dat heeft een reeks consequenties. Mensen die weinig of niets weten over meteorologie gaan dan hun mening over de klimaatwijziging ventileren. Of politici die nooit in het Midden-Oosten of Oekraïne zijn geweest en moeite hebben om die landen op een wereldkaart aan te wijzen, gaan ons vertellen welke de beste oplossingen voor de conflicten ginds zijn. Politici worden dan ook vaak nog eens omringd door ja-knikkers, mensen die er een gewoonte van hebben gemaakt hun baas naar de mond te praten.Harari raadt ons tenslotte aan om, de de volgende keer dat iemand zijn mening ventileert, te trachten te achterhalen hoeveel die persoon echt weet over het onderwerp in kwestie. Hij voorspelt dat we vaak versteld zullen staan over de onwetendheid van de moderne mens.