Het Verenigd Koninkrijk is door het stof gegaan, alweer. Deze maal was het wel extra pijnlijk. De nog maar zeer recent aangestelde Minister van Financiën Kwasi Kwarteng heeft zijn boeltje mogen pakken. Het waren niet de kiezers die deze machtsgreep forceerden, noch de conservatieve Partij zelf. Het waren de anonieme beheerders van institutionele beleggingsmaatschappijen, die de obligatiemarkt in handen hebben, zoals pensioenfondsen en verzekeraars die het vertrouwen in het VK hadden opgezegd. De Britten konden hun schuldpapier niet meer kwijt.
Wie de politiek in het Verenigd Koninkrijk wat volgt, moet deze week toch zijn of haar ogen hebben uitgewreven, bij het aanschouwen van het spektakel dat de voorbije dagen over het Kanaal werd geserveerd. De nog maar net benoemde Minister van Financiën Kwasi Kwarteng mocht vertrekken na zijn presentatie van een mini-budget met grote belastingverlagingen en nog meer uitgaven. De institutionele beleggers waren ‘not amused’.
Kwarteng werd dan ook prompt vervangen door Jeremy Hunt. Alles wat Liz Truss, de eerste minister en Kwarteng hadden beslist, werd door Hunt ‘en plein public’ met de grond gelijk gemaakt en teruggedraaid. Prompt schoot het Britse pond de lucht in en kalmeerden de obligatiemarkten. Een zoveelste saga in een land dat op de dool is.
De rol van de rente op overheidsobligaties
Wat was er gebeurd? Eerst en vooral is het belangrijk te begrijpen wat de rol van overheidsobligaties is in de financiering van de begroting van een land. Het is een wat saai beleggingsinstrument dat alleen plaats heeft in een beleggingsportefeuille van een defensieve belegger. Ze zijn echter cruciaal voor landen om hun overheidstekorten te financieren. De kost van die schulden is een cruciale parameter om de begroting op orde te krijgen. Als de rente te hoog is, ontploffen de tekorten en is er geen geld meer voor overheidsdiensten als pensioenen, zorg en infrastructuur.
De ontploffende Britse rentevoeten
Het Verenigd Koninkrijk heeft een schuld van 2.360 miljard Britse ponden. Dit vertegenwoordigt ongeveer 85% van het bruto binnenlands product (bbp). Daar lijkt dus niets mis mee, in vergelijking met bijvoorbeeld Italië dat aan 130% van het bbp zit of België, dat ook boven de 100% zit.
Maar de echt grote spelers hadden er absoluut geen vertrouwen meer in. Het mini-budget van Kwasi Kwarteng en premier Liz Truss veroorzaakte een nieuwe crisis op de obligatiemarkten en de wisselkoersmarkten. De rentevoet voor Britse overheidsobligaties ontplofte letterlijk.
De Bank of England moest interveniëren
Institutionele investeerders bleken niet langer bereid tegen lage rente de Britse schuld te financieren, waardoor die rentes snel hoger ging. Op een bepaald moment waren er GEEN kopers meer van Britse overheidsobligaties. De Bank of England moest dus ingrijpen.
Die bank zag geen andere oplossing dan massaal eigen overheidsschulden op te kopen. Waardoor het vertrouwen op de wisselkoersmarkten verdween. Het Britse pond dook naar een nieuw dieptepunt versus de euro en de dollar.
Little Britain
Groot-Brittannië belandt van de regen in de drop en wordt nu beschouwd als een Club Med-land, waar ook Italië en Griekenland staan gerangschikt. De chaos in Groot-Brittannië begon na de Brexit -ondertussen al 6 jaar geleden – en lijkt nog altijd toe te nemen. Het land toont zich stuurloos en bovendien onbestuurbaar.
Dat is een waarachtige draai van het lot van een land dat in 2012 op zijn hoogtepunt de Olympische Spelen organiseerde en terecht het label van meest sexy land kreeg in de wereld. De campagne ‘Cool Brittania’ was een voltreffer. Nu gaat eerde de vergelijking met de Muppet Show op. De kolder is omgeslagen in een bijwijlen gênant schouwspel .
Het vertrouwen is weg
Vertrouwen is het sleutelwoord. Schulden tellen als er geen vertrouwen meer is in het beleid van overheden. Het gaat niet altijd over de relatieve schuldgraad in procenten of het absoluut schuldtotaal, in miljarden of tegenwoordig biljoenen, het gaat er vooral om dat de sponsors van de overheidsschulden vertrouwen moeten hebben in de beleidsmakers en in het land waarvan ze de schulden financieren.
De Britse crash heeft aangetoond dat vechten tegen de obligatiemarkt is als vechten tegen windmolens. De bazen zijn de anonieme fondsbeheerders van organisaties als Blackrock, Japanse pensioenfondsen en grote verzekeringsconglomeraten.
Zij beslissen welke schulden ze kopen en welke niet. Hoe stoer regeringen ook mogen klinken, tegen hen is geen macht opgewassen. Zij zorgen voor het virtuele failliet van elk land hoe machtig ook. Alleen het opkopen van schulden door de eigen centrale bank biedt dan nog een ’tijdelijke’ oplossing. Een reden te meer om de bescherming van de euro te koesteren en bij te dragen aan het gezond houden van de euro en het onder controle houden van de Europese schuldenberg.
Xavier Verellen is auteur en ondernemer. Hij is eigenaar van het consultancybureau PaloAlto33 (www.paloalto33.be) en de scale up QelviQ (www.qelviq.com)
