Maandag trekt premier Alexander De Croo (Open Vld) naar Noorwegen, naar een grote beurs over energie, waar onder meer ook Elon Musk aanwezig zal zijn. Maar tegelijk komt er na de noodkreet over “tien moeilijke winters” geen concrete actie rond energie: de Zestien wil niet snel een nieuwe actie, na de meer dan 4 miljard maatregelen die ze al nam. Dat frustreert de coalitiepartners: zowel de PS als cd&v drongen al publiek aan op een nieuw pakket maatregelen. “We moeten absoluut iets doen voor de lagere middenklasse”, zo is bij de PS te horen. Dat de hoop van de premier en zijn minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) daarbij lijkt te rusten op een Europees prijzenplafond, en groepsaankopen, wordt binnen de regering weggelachen. “Dat is niet realistisch en zal er nooit komen. En bovendien, zo’n prijzenplafond, dan eindigen we weer bij ‘domme’ subsidies in plaats van gerichte maatregelen voor wie het meest nodig heeft”, zo is bij de socialisten te horen.

In het nieuws: De Europese gasprijs schiet zelfs boven de 300 euro per MWh, alweer een record. In de VS kost datzelfde gas omgerekend 31 euro, bijna tien keer minder.

De details: De ongekend hoge prijzen wurgen industrie én gezinnen. Wie daarbij steun verdient, dat wordt de inzet van een stevig potje armworstelen binnen Vivaldi.

• Energie blijft helemaal bovenaan de agenda staan in de Wetstraat, onvermijdelijk. Niet in het minst omdat de premier zelf, na zijn aankondiging in Zeebrugge dat ons “vijf tot tien moeilijke winters wachten”, fors de schijnwerpers op het probleem heeft gezet. Torenhoge energieprijzen, die alle records breken, doen de rest.
• En De Croo blijft er de aandacht op houden: begin volgende week trekt hij zelf naar Noorwegen, voor een grote energieconferentie in aanwezigheid van grootindustriëlen. Daar zal uiteraard ook de gasbevoorrading op tafel komen: de Noren zijn een grote leverancier aan heel Europa, via de haven van Zeebrugge. “Die bevoorrading voor de winter komt op tafel, in gesprekken met de Noorse regering, maar uiteraard ook de samenwerking op lange termijn gezien de switch weg van fossiele brandstoffen”, zo laat de Zestien weten in Le Soir.
• Dat De Croo in Zeebrugge eigenlijk geen oplossingen presenteerde of vooruit schoof, en met een wel heel wollige verklaring afkwam (“Als land kunnen we dit aan. We moeten elkaar steunen in moeilijke tijden”), valt ondertussen niet zo geweldig bij een aantal coalitiepartners.
• “Toch vreemd, zo’n fel statement doen, maar dan tegelijk binnen de regering geen enkele duidelijkheid geven of er nu nieuwe maatregelen moeten komen”, zo is bij een vicepremier te horen. “Wij wachten op zijn voorstellen“, zo klinkt het afgemeten bij een andere Vivaldi-vicepremier.
• Op de Zestien schermt men met wat al gebeurd is, voor de zomervakantie. In totaal spendeerde de federale overheid al zo’n 4,1 miljard euro aan maatregelen dit jaar, met als grootsten de btw-verlaging op gas en elektriciteit, én het sociaal tarief dat fors werd uitgebreid. Bij het regeringsconclaaf voor de zomer werd nog eens beslist die te verlengen.
• Daarnaast werkt men nog altijd aan een deal met Engie om twee reactoren open te houden, waarbij De Croo en minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) de lead hebben. “Iedereen houdt de adem in, om te zien waar de groene minister mee afkomt“, zo is binnen de coalitie te horen.

De essentie: De regeringspartners willen ‘actie’ zien van de premier, na diens forse uitspraken. Zelf hebben ze plannen.

• Deze week deed Open Vld de openingszet. Via hun staatssecretaris van Begroting Eva De Bleeker (Open Vld) lieten ze weten dat er “eigenlijk geen marge meer is” op de begroting om nog veel initiatieven te nemen. Maar het is wel al heel duidelijk dat die uitleg niet zal volstaan, om de andere regeringspartners te sussen.
• Al vorige week gaf cd&v-vicepremier Vincent Van Peteghem een eerste schot voor de boeg, toen op Radio 1. “We komen binnenkort samen, om te kijken naar de begroting, maar het is toch belangrijk dat we ook naar de energieprijzen en de koopkracht kijken. We zitten niet in de fase van een ‘gastaks’, zoals in Duitsland, wel moeten we zien hoe we de mensen gaan ondersteunen voor de winter. Er zijn heel veel bezorgdheden bij de gezinnen, en daar moeten we een totaalpakket van maken”, zo verklaarde het cd&v-kopstuk.
• Een zelfde signaal bij de PS. PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne, die vandaag op werkbezoek is in Antwerpen en onder meer de diamantsector en de haven aandoet, legt nog steeds het rode lijstje met 13 eisen op tafel, en noemt dat “heel redelijk”. Die verlanglijst, die zo’n 6,5 miljard euro kost, maar gefinancierd moet worden met onder meer een nieuwe taks op superwinsten uit de energiesector en op vermogens, werd in mei door Dermagne en PS-voorzitter Paul Magnette schouder aan schouder gepresenteerd.
• Het belangrijkste strijdpunt voor de PS? Misschien wel een nieuwe speciaal energietarief voor middenklassers, een soort ‘sociaal tarief light’. “We moeten werken op de laag van middenklasse net boven de mensen die uitkeringen ontvangen. Die hebben het heel hard nodig, en dan kan je de kosten ook onder controle houden”, zo is te horen.
• Dat het tegelijk behoorlijk wat zal kosten, is evident: de huidige maatregelen, zoals de btw-verlaging, tikken aan tot in de miljarden. “Het probleem daar is dat het te weinig gerichte maatregelen zijn, die niet herverdelen, maar eerder een platte subsidie van fossiele brandstoffen zijn”, zo is de analyse bij de PS. Die schuiven hoe dan ook een “noodzakelijke fiscale hervorming” naar voren, om het allemaal te kunnen blijven betalen. Extra taksen dus. “Als we de begroting willen redden, moeten we durven kijken naar die oplossing, zonder taboes”.
• Overigens ook de moeite om te noteren: het idee, vanuit de werkgevers van VBO en Voka om de brandstofkosten voor bedrijven te gaan subsidiëren bij de torenhoge prijzen, valt bij de PS op een koude steen. “Er zijn studies genoeg die bewijzen dat er historisch hoge dividenden worden uitgekeerd: men heeft dus marge genoeg“.
• Maar kijk: ook bij Open Vld is men geen echte voorstander van dat pleidooi. In Het Nieuwsblad wijst Open Vld-Kamerlid Christian Leysen het idee af: “Hoe meer we de vraag stimuleren met subsidies, hoe langer het duurt voor er weer een evenwicht komt. De overheid kan niet alles oplossen, bedrijven en burgers zullen een deel van de rekening moeten betalen.”
• En nog meer: ook de Open Vld’er pleit voor het “afbouwen van de vraag”, onder meer door het invoeren van autoloze zondagen. Dat voorstel zat in het rapport van een aantal experts, met onder meer ook 100 km per uur op de snelweg als maximumsnelheid, maar werd net radicaal door de liberale partijen afgewezen.
• Ondertussen is het uitkijken naar een initiatief van de premier, die de agenda bepaalt. Voorlopig zijn er nog geen meetings samengeroepen.

Wat is de oplossing? Europa zal die niet bieden, zo is het gevoel binnen Vivaldi.

• Genoteerd: de premier had gisteren ook opnieuw contact met de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, om een oud stokpaardje van hem opnieuw op tafel te leggen: het Europese prijzenplafond.
• De premier pleit als sinds maart heel openlijk daarvoor, wat opmerkelijk is voor een liberaal: de EU deed er net alles aan, voor de energiecrisis, om de Europese energiemarkt vrij te maken, zonder staatsinterventie. “Maar als de markt niet meer functioneert, moet je ingrijpen“, was het discours van De Croo en minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen), die ook al heel lang haar hoop daarop zette.
• Van der Straeten en De Croo zochten in Europa bondgenoten voor dat pleidooi op een aantal Europese toppen. Onder meer Spanje en Italië stapten mee in het discours, maar uiteindelijk kregen Spanje en Portugal de uitzondering van de Europese Commissie om voor dat stukje van de Europese energiemarkt (dat relatief los staat van de rest van de markt) wél prijzenplafonds in te voeren. Maar verder dan het Iberische schiereiland gaan die niet. En ze blijken ook niet zaligmakend.
• Daar tegenover staan landen als Nederland en Duitsland, die erg kritisch zijn over het idee om de vrije markt los te laten. Het voorstel dat Italië de afgelopen maanden met hun premier Mario Draghi op tafel legde, lijkt in Europa een stille dood te sterven. Draghi zelf is ondertussen van het toneel verdwenen, zijn regering is gevallen.
• Maar ook in eigen regeringskringen is niet iedereen even overtuigd. “De premier zet daar nu al heel lang zijn hoop op. Ook op die groepsaankopen. Maar dat is niet realistisch, dat gaat er niet komen, als dé grote oplossing“, zo merkt men cynisch op. Groepsaankopen op Europees niveau, voor energie, zijn er nooit geweest. En tegelijk is het op dit moment heel duidelijk ieder-voor-zich in Europa: Italië en Spanje onderhandelen met Algerije deals, Duitsland deed het al met Qatar en doet het nu met Canada.
• Bovendien is het opnieuw, net zoals met de btw-verlaging, een wel erg algemene maatregel. Onder meer in Spanje en Portugal moet de overheid met subsidies de verschillen van de leveranciers bijpassen, om dat plafond te handhaven. “Zo wordt het weer een algemene maatregel, betaald door alle belastingbetalers. Een ‘domme subsidie dus’ in plaats van een gerichte maatregel”, merkt men op binnen Vivaldi.

Ondertussen: De Vlaamse beslissing om niet langer grote zonneparken te subsidiëren krijgt kritiek. Maar Zuhal Demir (N-VA), op reis in de VS, schiet vlijmscherp terug.

• Het was een besparing op de energiefactuur, vanuit de Vlaamse regering, die minister van Energie Zuhal Demir triomfantelijk kon aankondigen: niet langer extra overheidssteun voor de 1.200 grote en overgesubsideerde installaties van grote investeerders in zonnepanelen. Die subsidie kwam tot nu als heffing bovenop de energiefactuur van de gezinnen.
• Dat dit niet evident lag binnen haar eigen N-VA, waar nogal wat fans zitten van grootinvesteerder Fernand Huts, maakte het voor Demir een extra zoete overwinning, toen ze het erdoor kreeg. Huts zelf protesteerde overigens fel, en trok naar de rechter.
• Maar nu is de vraag of de maatregel niet de verkeerde treft. Want ODE Vlaanderen, een belangengroep van de sector, beweert dat de maatregel van Demir vooral KMO’s zal treffen, en coöperaties van burgers die samen investeerden in zonnepanelen. “Er worden minstens 2.000 Vlaamse installaties getroffen, en twee derde daarvan zijn kleine spelers”, claimt Dirk Van Evercooren, de directeur van ODE Vlaanderen in De Tijd, die er de voorpagina voor gaf.
• Of die boodschap veel zoden aan de dijk brengt, is maar de vraag. Demir zelf, op dienstreis in de VS (ze ging joggen rond het Witte Huis gisterenmorgen), om er onder meer het Vlaams toerisme te promoten, reageerde fel: “Van organisaties die te midden een energiecrisis het onverdedigbare blijven verdedigen heeft de Vlaamse regering geen lessen te leren. Gezinsinstallaties worden niet geraakt én we voorkomen dat talloze Vlamingen het subsidiefeestje betalen van zij die hun centen al terugverdienden.”
• Hoe dan ook beleven de eigenaars van zonnepanelen, groot en klein, gouden tijden: in advertenties om panelen te plaatsten, schermt men nu met een terugverdientijd van minder dan twee jaar op de investering.

Nog net voor het einde van de komkommertijd: Een rel over regionale nieuwsuitzendingen van Radio 2. Met de gouverneurs op de barricaden. En een interne partij-afrekening.

• Wat zouden we toch zijn zonder de vetbetaalde gouverneurs in dit land, de ‘primus inter pares’ van de overheidsambtenaren? Na hun sterrenrol in de aanpak van de coronacrisis (met onder meer voorstellen om warmtecamera’s aan zee te gebruiken op appartementen, of het aantal pizzadozen te tellen bij bestellingen, om mensen op te sporen) en af en toe ballonnetjes zoals een nieuwe zwembadtaks, is er nu Radio 2, als nieuw speerpunt in hun bestaan.
• De openbare omroep kondigde deze week aan dat ze haar ochtendprogrammatie gaat omgooien voor Radio 2. In de plaats van aparte ochtendshows voor elke provincie komt er één ‘nationaal’ programma. Daarbij moet de meest creatieve geest van de VRT aan de slag gegaan zijn, want dat programma is een ochtendshow met zowaar Peter Van de Veire, kwestie van eens iets wild en vernieuwend te doen.
• Hoe dan ook: het schrappen van die regionale content, leidde tot woeste reacties van de gouverneurs, die zich opwierpen als verdedigers van hun gouw, plus bijhorend, aangepast nieuws.
  • “Ik durf het schandalig te noemen. (…) Vandaag is er opnieuw een stap gezet om meer afstand te creëren tussen Limburg en Brussel, en daar ben ik het absoluut niet mee eens”, zo reageerde Limburgs gouverneur Jos Lantmeeters (N-VA) boos in zowat alle kranten. Hij opperde zelf het idee van een ‘boycot’: “Regionaal nieuws zorgt voor een goed gevoel bij de mensen, maar daar zijn ze bij VRT niet mee bezig. In Brussel zijn ze eerder bezorgd over hun grote sterren dan over de mening van de gewone mensen.”
  • “West-Vlaanderen zit volgens mij niet te wachten op een zoveelste Peter Van de Veire-ochtendshow. Er moet op deze beslissing teruggekomen worden. Het kan niet anders. Het belang van zo’n regionaal ochtendblok is heel groot. Zij brengen het nieuws vanonder de kerktoren”, zo stelde Carl Decaluwé (cd&v) in Het Laatste Nieuws. Hij ging “zijn contacten” in Brussel aanspreken, met name minister van Media Benjamin Dalle (cd&v).
  • Ook de onvermijdelijke Cathy Berx (cd&v) van Antwerpen is “bezorgd”, in Het Nieuwsblad, die alle gouverneurs dan maar belden. “De oproep van Lantmeeters is een uitgestoken hand om de beslissing te herzien, en wat luisteraars zo waarderen zo te laten”.
  • Ook Jan Spooren (N-VA) van Vlaams-Brabant reageerde dan maar en noemde het regionaal nieuws “een maatschappelijke meerwaarde”, waarop zelfs Carina Van Cauter (Open Vld) een reactie gaf, in het Nieuwsblad: “Ik hoop dat men het belang van regionale betrokkenheid en nabijheid inziet.”

• Minister Dalle sust ondertussen, en onderstreept dat de VRT hem verzekerd heeft dat het regionale karakter in de uitzendingen behouden blijft. Ingrijpen kan hij niet echt: het is niet zijn job om zich met programmatie te moeien.
• En kijk, ook vanuit Limburg dook plots een andere N-VA’er op, om Lantmeeters de les te lezen: Frieda Brepoels. Die oudgediende van de Vlaams-nationalisten raakte zelf niet in het huis van de provinciegouverneur in Hasselt, maar werd wel voorzitter van de raad van bestuur van de VRT. En in die hoedanigheid deelde ze een mep uit. “Men maakt zich zorgen zonder te weten hoe het in elkaar zit”, zo sneerde ze, ook in de kranten, en vanmorgen nog eens op Radio 1. “Dit heeft niets met politiek te maken, maar alles met een veranderende mediaomgeving. Die houding van: ‘Raak niet aan onze provincie’, ik word daar eigenlijk boos van.”

Genoteerd: België stuurt acht miljoen niet-dodelijke steun naar Oekraïne. Een mooi gebaar, maar een magere som.

• Minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR) heeft haar besognes al gehad met Oekraïne, waar men een bezoek als journaliste, voor haar tijd als minister, aan de Krim niet bepaald apprecieerde. Lahbib beslist nu om opnieuw acht miljoen euro vrij te maken voor Oekraïne. Dit zal worden aangewend om EHBO-materiaal, winterkledij, nachtkijkers en medicijnen voor de Oekraïense soldaten aan te kopen.
• Dat geld wordt niet rechtstreeks overgeschreven, maar passeert eerst bij de NAVO: het gaat om een bijdrage aan het NAVO-fonds dat in 2016 werd opgezet om Oekraïne te helpen. Destijds moesten lidstaten van de verdragsorganisatie samen ruim 40 miljoen euro opzijleggen. Op de NAVO-top in Madrid eind juni werd dat bedrag fors opgeschroefd, België levert nu dus acht miljoen extra. Hoeveel de totale NAVO-steun nu bedraagt werd niet meegedeeld.
• Het globale plaatje bekeken, hinkt België toch nog steeds achterop wat steun aan Oekraïne betreft. Het Kiel Institut für Weltwirtschaft (IfW), dat alle giften van landen aan Oekraïne in kaart brengt, schrijft bij België momenteel een bedrag van 193 miljoen euro bij; 0,038 procent van het bbp. 117 miljoen daarvan gaat naar humanitaire steun, 76 miljoen wordt als militaire steun gezien. België leverde tussen maart en juni 200 antitankwapens en bijna 6.000 aanvalsgeweren. Het leveren van zwaarder materiaal, zoals de M109-pantserhouwitsers, bleek onmogelijk: door aanhoudende besparingen op Defensie is er simpelweg geen reserve.
• Dat blijft al bij al heel mager. Ter vergelijking: de VS leverde al 44 miljard euro, of 0,21 procent van hun bbp. Polen zit aan 2,89 miljard, of 0,49 procent van hun bbp. De Baltische staten scoren relatief nog hoger, met 0,8 procent van hun bbp. Buurlanden als Duitsland (3 miljard of 0,08 procent) en Nederland (492 miljoen of 0,055 procent) zitten ook nog een pak hoger. België zit eerder op de lijn van de Franse president Emmanuel Macron, waar ze ‘slechts’ 1,15 miljard ophoesten, of 0,045 procent.

We geven het u mee: Klimaatactiviste Anuna De Wever (21) gaat “haar focus verleggen” en stopt bij haar organisatie Youth for Climate (YFC).

• De eigen Greta Thunberg, in België, dat was Anuna De Wever. Zij trad naar voren als spreekbuis van de organisatie ‘Youth for Climate’, die spijbelen tot een actie voor het klimaat verhief, met traditionele protesten op vrijdagen.
• Maar via een mededeling op Instagram, met bijhorende foto van een naar de einder starende De Wever, laat de jonge activiste, die een graag geziene gast is op de praatprogramma’s van de openbare omroep, nu weten dat hoofdstuk af te sluiten. “Ik ben al sinds dag één bij YFC, toen we nog met z’n vieren op een bank zaten, met te veel pintjes en een enorme droom. Vandaag maakt het deel uit van een wereldwijde beweging die is uitgegroeid tot een machtige politieke kracht”, zo bezweert ze.
• Aan het persagentschap Belga verklaarde De Wever nog dat ze “sinds de laatste wereldwijde klimaatstaking op 25 maart is beginnen te voelen dat ze na vier jaar YFC haar focus wil verleggen en nieuwe stappen wil zetten binnen specifiekere thema’s”. Wat die zijn, wilde ze niet kwijt. 

Met bijdragen van Kasper Goossens