Bullshit lijkt een scheldwoord maar het is vandaag in de duizenden analyses en opinies die verschijnen rond de revolutionaire chatbot een veel voorkomende term. Wat bedoelen die analisten hier en kan het misschien zijn dat we de zoveelste revolutie over het paard hebben getild, na vliegende auto’s, zelfrijdende wagens en het metaverse? Of is het wel juist dat op korte termijn de gevolgen van ChatGPT worden overschat, maar op de lange termijn worden onderschat?

ChatGPT is nu al gemeengoed geworden en is de snelst groeiende software in de geschiedenis. Sinds het in november 2022 werd gelanceerd heeft het in 3 maanden 100 miljoen actieve gebruikers verzameld. Zelfs TikTok had hier 9 maanden voor nodig.

Eric Schmidt, ex-baas van Google, het bedrijf dat het meest door deze revolutie wordt bedreigd, geeft aan dat je voor de eerste keer kan zien wat een virtuele vriend kan zijn. Je kan het dan ook moeilijk een randfenomeen noemen.

Het einde van Google?

Het zou zelfs één van de grootste bedrijven van de wereld van zijn sokkel kunnen halen. Google – nu Alphabet – graait al 20 jaar cash binnen met zijn zoekmachine. Meer dan 300 miljard aan cash bracht Google op sinds zijn ontstaan. Maar nu staat Google voor de eerste keer voor een existentiële crisis. Alphabet-CEO Sundar Pichai riep ‘Code Red’ uit. De snelle uitrol van Bard, een tegenhanger van ChatGPT, geeft aan dat er paniek is in het hoofdkwartier in Mountain View. Kan het echt ‘over and out’ zijn voor Google?

Als zijn zoekmachine eraan gaat, zou dat betekenen dat conversational search – want in die categorie hoort ChatGPT – conventional search inhaalt als dominante zoekmachine. Er is dan ook een goede reden dat Microsoft 10 miljard dollar wil investeren in Open AI, het bedrijf achter ChatGPT.

Vandaag heeft Google 54% van de search markt in handen wat zorgt voor een onwaarschijnlijke winst uit die activiteiten. Die worden geschat op meer dan 80 miljard dollar op jaarbasis. De andere 46% is in handen van Apple, Amazon, dat pijlsnel groeit, Meta en andere socialmediaspelers. Google is ondertussen veel kwijtgespeeld aan die andere spelers maar nooit was een bedreiging zo existentieel. Indien Bing amper 1 procent marktaandeel zou winnen dan zou dit staan voor een goede 2 miljard dollar, volgens de berekeningen van eigenaar Microsoft.

Toch zijn er 2 grote problemen die Microsoft nog moet aanpakken en die Google wat gerust zullen stellen.

1. Het verschil tussen bullshit en leugens

Laten we eerst beginnen met de aantijging dat ChatGPT eigenlijk bullshit is. De term werd voor de eerste keer gebruikt door Princeton-filosoof Harry Frankfurt. Die schreef in 1986 een essay over wat we vandaag fake news zouden noemen. Hij maakte een onderscheid tussen waarheid, leugen en bullshit.

• In leugens zit een bewuste actie verborgen om de waarheid verborgen te houden.
• Terwijl de verkoper van bullshit eigenlijk geen enkele ambitie heeft om de waarheid te achterhalen. Laat staan enigszins accuraat weer te geven.
• Zolang je het maar overtuigend brengt en het enigszins plausibel is, kan je het onder bullshit catalogiseren.

De populisten kennen er alles van 

In 1986 was er heel wat minder bullshit. Maar sinds de opkomst van de populisten als Trump, Bolsonaro en Johnson en de verspreiding via sociale media lijkt het wel of we onder bullshit worden bedolven. Maar het gaat zelfs verder en ChatGPT is een mooi voorbeeld daarvan. Hier is er geen bewuste strategie om bullshit te creëren maar het kan het wel zijn.

Wat is waar en niet waar?

Meer dan ooit zijn dan ook de bronnen essentieel. Hier wordt het natuurlijk interessant. ChatGPT zoekt eigenlijk het hele internet af en tracht, uit alles wat wordt verwerkt, een logisch antwoord te formuleren. Het is bijna altijd geloofwaardig. Maar het kan nooit zeker garanderen dat het waar is, want dat is niet haar job. ChatGPT heeft GEEN idee van wat waar is en niet waar is. Het is gewoon een reflectie van het internet zoals het experiment van David Smerdon duidelijk aantoont. Toen hij vroeg wat de meest geciteerde economische theorie was, kwam het algoritme af met een paper… die niet bestond.

De Australische schaakspeler legt haarfijn de logica achter de chatbot uit. Hij toont in deze thread op Twitter aan dat het eigenlijk volgens een volstrekt logische redenering fake news bouwt.

Het Gödelscher Unvollständigkeitssatz

Het is dan ook een schitterend voorbeeld van bullshit. ChatGPT wil niet liegen – het heeft geen bewustzijn en is absoluut geen mens – maar het weet niet wat het verschil tussen waarheid en leugen is. Het creëert dan ook op regelmatige tijdstippen onwaarheden. Er bestaat een nog verregaandere reden voor dat het Gödelscher Unvollständigkeitssatz – volgens wiskundigen samen met Albert Einsteins relativiteitstheorie het strafste staaltje van menselijk vernuft uit de twintigste eeuw – heet.

• Dat komt er eigenlijk op neer dat we niet altijd kunnen bewijzen dat iets waar is hoewel het wel waar is. Of vertaald naar ChatGPT en dat is cruciaal te begrijpen: het is voor een algoritme onmogelijk om het menselijk brein na te doen, want soms zijn zaken ‘waar’ hoewel we het niet kunnen aantonen. 

Microsoft krabbelt nu al terug

En zelfs Microsoft begint nu al te beseffen dat er een groot gevaar schuilt in haar revolutie en beperkt sinds enkele dagen ook het gebruik van ChatGPT. Dat is natuurlijk al heel snel. Wat niemand voorlopig wil zien, is dat er een inherente logicafout in het programma zit.

Nu Google er zelf voor gaat met de AI chatbot Bard, zullen zij voor datzelfde probleem komen te staan.

Het ontbreken van een businessmodel

Er is nog een andere economische belemmering in de uitrol van Chat GPT en zijn varianten. Het businessmodel is zeer precair.

• Om een antwoord aan te bieden aan de gebruiker van ChatGPT, kost dit 2 dollarcent per vraag, 7 keer zo duur als een vraag aan Google, volgens Brian Nowak van Morgan Stanley. De reden? Er is nu eenmaal veel meer computerkracht nodig om dit antwoord te formuleren.
  • Bovendien laat dit model veel minder advertenties toe, zeker omdat die vragen dikwijls geen commerciële vragen zijn, eerder vragen naar informatie, waar geen interesse is van adverteerders.

Innoveren tegen wil en dank

Dit gezegd zijnde staat Google voor het typische innovators dilemma. Het bedrijf verdient zoveel geld met zijn bestaande business dat het bijna onmogelijk wordt om daarnaast een nieuw model te bouwen wetende dat dit zal vreten aan de huidige inkomstenstroom. Voor Bing en haar eigenaar Microsoft maakt het niet uit, want zij kunnen alleen maar winnen. Dit maakt dat het toch echt wel existentieel is voor Google want het zal de gebruiker zijn die beslist.

De gebruiker beslist

De vraag die zich stelt is veel fundamenteler en heeft te maken met de inherente psychologie van de mens.

• Eerst en vooral hebben we graag controle en laat Google toe om zelf op zoek te gaan en te verifiëren wat goed is en niet. Dat speelt in het voordeel van het bestaande conventional search model van Google.

• Anderzijds zijn we ook inherent lui en is het onwaarschijnlijk hoe ChatGPT het klaarspeelt om ons leven makkelijker te maken. Gedaan met eigen onderzoek, alleen opletten dat je niet van plagiaat wordt beschuldigd, iets wat ChatGPT ook beseft. 

Even afwachten

De kans is groot dat ChatGPT op heel grote schaal doorbreekt. Dat deze bot toepassingen heeft is duidelijk. Of Microsoft erin zal slagen om het economisch rendabel te maken is toch wel een ander paar mouwen of ze moeten Google van de kaart vegen omdat iedereen naar Bing overstapt. 

Toch even afwachten. De beurzen denken er alvast genuanceerder over. Terwijl alle andere Tech aandelen tussen de 20% en 40% zijn gegroeid dit jaar, denk maar aan Meta en Apple, blijven Google en Microsoft zitten met respectievelijk een magere 5% en 7%.

Analisten lijken dus bang dat Google van zijn pluimen zal verliezen maar dat de kosteninflatie – zoals het metaverse dit deed voor Meta – bij Microsoft de resultaten zal aantasten.

Xavier Verellen is auteur en ondernemer (www.qelviq.com)