ANALYSE – Premier Charles Michel (MR) is opnieuw kandidaat-premier en wil graag de huidige coalitie verderzetten. Verrassend is dat niet, want zijn kansen zijn toch behoorlijk groot. Het premierschap is geen koele logica, maar een kwestie van vertrouwen tussen de coalitiepartners. En daarbij blijft Michel een bevoorrechte relatie onderhouden met de key spelers.

Halen N-VA, MR, CD&V, Open Vld en cdH een meerderheid federaal, dan is de kans groot dat dat de coalitie wordt. En reken er dan maar op dat Michel meer dan de beste kaarten heeft om opnieuw premier te zijn.

Hij heeft alvast die ambitie, dat moet niemand verbazen. Na de ‘outing’ van Jan Jambon (N-VA) reageert nu de MR. Hun flamboyante politieke woordvoerder Georges-Louis Bouchez (MR) liet er voor de micro’s van Martin Buxant van LN24 geen twijfel over: de huidige premier wil ook de volgende premier worden. Daarmee heeft de MR meteen ook haar verwachte kiescampagne, waarbij Michel opnieuw een mandaat van de kiezer wil.

Zelfde Zweedse combinatie, met cdH erbij

Over welke coalitie zijn de Franstalige liberalen ook zeer helder: opnieuw een Zweedse combinatie van blauw (liberalen) met geel (N-VA) en oranje (christendemocraten). Maar deze keer met nog een Franstalige partij extra, het cdH. Dat is waar de MR voor gaat. En waar ook CD&V meteen niet ongelukkig mee zou zijn: een tweede christendemocratische partner erbij.

Die coalitie is vandaag het droomscenario voor de premier en zijn partij, de Franstalige liberalen. Vraag is in de eerste plaats of die partijen samen een meerderheid halen: met de acht huidige zetels van het cdH erbij zou dat moeten, al bereiden het cdH en de MR zich voor op een klap in Franstalig België.

De MR dreigt vooral in Brussel pluimen te verliezen. Kopman Didier Reynders (MR) staat daar met anderhalf been buiten, hij houdt een exit naar de Raad van Europa zelfs niet verborgen: onbeschaamd heeft hij een topjob klaar, als hij in België niet meer royaal bediend wordt. In elk geval is er geen twijfel meer over wie de nummer één is bij de Franstalige liberalen: Charles Michel zwaait als afscheidnemend premier én voorzitter van de MR stevig de plak. En als straks in Brussel de schade wat beperkt wordt, dan is dat omdat de premier expliciet in de hoofdstad zal campagne gaan voeren, om de meubelen te redden.

De komst van Maxime Prévot

De premier heeft goede banden met de nieuwe cdH-voorzitter Maxime Prévot. Die behoort tot de rechtervleugel van het cdH. In de zomer van 2014 deden zowel Michel als Wouter Beke, de voorzitter van de Vlaamse christendemocraten van CD&V de grootste moeite om Benoît Lutgen te overtuigen mee te springen in een centrumrechts avontuur. Maar de Ardenees Lugten kon en mocht van zijn achterban niet meespringenmet een coalitie waarin ook N-VA zetelde. Voor Prévot ligt dat anders, de deur is niet dicht.

Het zou een nieuwe centrumrechtse coalitie wat meer ‘centrum’ maken: zeker voor CD&V wordt dat een pak meer comfort. Want plots zijn Wouter Beke en co dan niet de enige partij met een link naar de vakbonden, en zijn ze niet meer de meest ‘linkse’ partij.

Die move ziet de N-VA meteen ook van mijlenver komen. Het mag dan ook niet verbazen dat ze Jan Jambon naar voor schuiven als ‘kandidaat-premier’, maar meteen ook aangeven dat ze enkel een centrumrechts kabinet willen, én hun programma daarvoor al op tafel gelegd hebben: de begroting moet in evenwicht komen, er moet veel meer gedaan worden op de arbeidsmarkt en de lasten moeten verder omlaag. Van het premierschap een onderhandelingspasmunt maken, is daarom verstandig voor de N-VA: als iemand anders (lees: Michel) het wil, zal hij een prijs moeten betalen.

Haal die rekenmachine maar boven: zeteltjes tellen

Voor dat premierschap spelen twee zaken: koele rekenkunde én persoonlijke relaties. Dat eerste lijken velen vergeten, als ze de geschiedenis van Charles Michel proberen schrijven. Het is niet de grootste partij, maar de grootste politieke familie die de premier levert, zo zijn de ongeschreven spelregels. Enkel de CVP/CD&V wist in het verleden op die regel af en toe een uitzondering te bekomen.

In 2014 waren de liberalen met 34 zetels de grootste, net voor de N-VA met 33 zetels. Als partij was de MR met 20 zetels groter dan CD&V met 18 zetels, en ruim groter dan Open Vld met 14 zetels. Mathematisch lagen de kaarten van Michel dus beter dan pakweg Kris Peeters (CD&V), zijn toenmalige co-formateur. Wie vandaag beweert dat destijds het premierschap aan CD&V of zelfs de N-VA ’toekwam’ dwaalt.

Wie heeft het vertrouwen?

Maar veel belangrijker nog zijn de persoonlijke relaties: hoe groot is het vertrouwen van de cruciale spelers (vaak de partijvoorzitters) in de persoon die in de Zestien moet? Als er niet op één of andere manier een ‘click’ is, dan wordt het moeilijk.

De manier waarop in de Wetstraat nu over Jan Jambon (N-VA) wordt gesproken bij de andere mogelijke coalitiepartners van een centrumrechts kabinet is duidelijk: schampere reacties zijn nog het meest positieve dat valt op te tekenen. Van vertrouwen is geen sprake. “Jambon wordt nooit premier, vergeet het”, zo stelt een blauw kopstuk onomwonden.

Maar ook CD&V-kandidaten zijn niet evident. Volgens Koen Geens (CD&V) heeft CD&V liefst “drie, vier kandidaten die een goede eerste minister zouden zijn”, zo verklaarde hij onlangs langs de neus weg. Wie die namen zijn, daar laat hij het raden naar, maar een logische invulling levert op dat ofwel Hilde Crevits, ofwel voorzitter Beke, ofwel uiteraard Geens zelf tot zijn lijstje mogen gerekend worden. Geen van allen ligt goed bij de N-VA, en ook de liberalen lopen niet bepaald warm. Bovendien heeft CD&V in de peilingen niet bepaald zicht op grote winst: de kans dat ze in zetels een forse stap vooruit zetten is niet groot.

Charles Michel heeft het vertrouwen van velen

Tussen dat gewoel staat de premier, die straks na de verkiezingen ook kan profiteren van het feit dat hij al in de Zestien zit, dat hij de functie en alle privileges ervan al in handen heeft. Maar z’n zet om ook voorzitter te worden van MR heeft hem weer in het centrum van het spel gebracht, op moment dat er met informateurs, verkenners, en formateurs zal worden gegoocheld.

Plus, de MR-voorzitter/premier heeft het vertrouwen van velen. Met Gwendolyn Rutten (Open Vld) heeft hij een uitstekende band, maar ook z’n vicepremier Alexander De Croo behoort tot die cirkel. Wouter Beke heeft altijd een ‘speciale relatie’ met de MR-voorzitter onderhouden, de hele Marrakesh-crisis bracht beiden nog dichter bijeen.

“Michel steekt er met kop en schouders bovenuit”

Vraag is vooral hoe de banden met de N-VA zijn, na het dramatische einde van Michel I. Er wordt zachtjes gemasseerd, etentjes moeten de zaak wat lijmen. Maar geen van beiden heeft veel te winnen bij een rapprochement voor de verkiezingen. Veel belangrijker was het signaal van Jambon, bij z’n kandidaatstelling: als het centrumrechts wordt, dan is het zonder communautaire eisen voor de N-VA. Daar kan de MR prefect mee leven, daarmee ligt de weg voor zo’n centrumrechtse coalitie open.

“Premier word je door het vertrouwen van iedereen te krijgen aan een onderhandelingstafel. Van de cruciale figuren die in 2014 aan tafel zaten, zie ik er niet veel die dat kunnen. Charles Michel stak er toen met kop en schouders bovenuit. Wie zou dat nu, in 2019, beter kunnen doen?”, is bij een ervaringsdeskundige te horen.