Terwijl het geweld tussen regeringstroepen en strijders van de afvallige regio Tigray ontspoort, slaan duizenden mensen op de vlucht en dreigt het conflict uit te dijen naar naburige landen. 

Een jonge universiteitsdocent hoorde vorige week voor het eerst een straaljager donderen over Alamata, een klein stadje in de Ethiopische regio Tigray. ‘Ik weet niet wat het doelwit was, maar hij liet een bom vallen’, zegt hij anoniem aan Newsweek België. ‘Plots vulden stofwolken de hemel. Ik was verbijsterd.’ Hij vluchtte naar een naburige staat en enkele dagen later, op 16 november, bevestigde de regering dat Ethiopische troepen het stadje, op 120 kilometer van de regionale hoofdstad Mekelle, hadden ingenomen.

Intussen is duidelijk geworden dat de Ethiopische premier en Nobelprijswinnaar voor de Vrede Abiy Ahmed oprukt naar Mekelle. In een bericht op Facebook zei hij dat dinsdag het ultimatum is verstreken voor de troepen uit de regio om zich over te geven. Hij sprak van een ‘defensief en cruciaal offensief’, dat de opstand in de regio moet onderdrukken. Abiy had de rebellen eerder deze week drie dagen gegeven om de wapens neer te leggen.

De burgeroorlog in Tigray, in vredestijd bekend om zijn indrukwekkende plateaus, brak uit op 4 november tussen de federale regering het Tigray People’s Liberation Front (TPLF), de partij die de deelstaat bestuurt, omdat de TPLF volgens de regering een militaire basis had aangevallen, waarbij wapens waren gestolen. De TPLF ontkent die aanval.

Twee weken sinds het begin van de oorlog dreigt het conflict bovendien buiten de landsgrenzen uit te breiden. Zaterdag sloegen TPLF-raketten in op Asmara, de hoofdstad van het naburige Eritrea, omdat de TPLF het Ethiopische leger ervan verdenken de luchthaven van Asmara te gebruiken om hun posities aan te vallen. De aanval dreigt Eritrea nu mee te slepen in het conflict in Ethiopië, slechts twee jaar nadat de twee landen vrede hebben gesloten. De regionale president van Tigray, Debretsion Gebremichael, beweerde ook dat zijn troepen 16 Eritrese divisies op verschillende fronten afweerden. 

‘Grootschalige humanitaire crisis’

De vrees bestaat dat een oorlog in Tigray een humanitaire crisis en wijdverbreid etnisch geweld zou kunnen veroorzaken in een land dat, hoewel het diep verdeeld is, door velen wordt beschouwd als een model van economische vooruitgang in Afrika.

Zo bevestigde Amnesty International dat er in de nacht van 9 november honderden mensen zijn neergestoken of doodgehakt in de stad Mai-Kadra, in het zuidwesten van Tigray. Sommige getuigen zeiden dat troepen die loyaal zijn aan de TPLF verantwoordelijk zijn voor het bloedbad, al kon Amnesty dit niet bevestigen. 

Volgens de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR zijn al meer dan 27.000 mensen de grens met Soedan overgestoken en daar zouden elke dag nog eens duizenden nieuwe vluchtelingen bijkomen. De UNHCR waarschuwt dat er een ‘een grootschalige humanitaire crisis aan de gang is.’ De leiders van de Afrikaanse Unie en andere internationale organisaties hebben opgeroepen tot een onmiddellijk staakt-het-vuren en dialoog. 

Dat laatste is echter nog niet aan de orde. Premier Abiy zegt pas te willen praten als het volgens hem illegale bestuur van Tigray is ontwapend. Gebremichael, heeft op zijn beurt verklaard dat zijn regio ‘vecht voor zijn voortbestaan’.

Al langer spanningen

Er is al langer kwaad bloed tussen de lokale en de nationale machthebbers. Voordat Ahmed Abiy in 2018 aantrad als premier als gevolg van massale protesten, deelde de TPLF bijna 30 jaar lang de lakens uit in het land. Volgens lokale bestuurders in de regio worden Tigreërs sindsdien oneerlijk behandeld. 

Vorig jaar heeft Abiy de regeringscoalitie, bestaande uit verschillende etnische regionale partijen, ontbonden en samengevoegd tot één enkele, nationale partij. De TPLF weigerde toe te treden omdat het de hervormingen ziet als een poging van Abiy om zijn centrale regering meer macht te geven en de regionale staten te verzwakken.

De vete escaleerde verder in september, toen Tigray verkiezingen organiseerde – tegen de wil van de federale regering in. Abiy bestempelde de verkiezingen toen als illegaal en ‘een provocatie.’ Maar de gebeurtenis die volgens Abiy de emmer deed overlopen, vond plaats op 3 november om 22.00 uur toen de TPLF de noordelijke militaire basis in Mekelle aanviel. De regering meldde sterfgevallen aan beide kanten. 

‘Zo’n verraderlijke daad liet ons geen andere keuze dan onze wetshandhaving en verdedigingsmechanismen te mobiliseren in een operatie die bedoeld is om een einde te maken aan de heersende wetteloosheid in het gebied’, zei Abiy, die denkt het conflict in Tigray tot een snel einde te kunnen brengen. De meeste experts zijn daar niet van overtuigd; zij vrezen dat het conflict zal aanslepen nu ervaren en goed bewapende TPLF-strijders zich ingraven.