Een majeur conflict tussen de regio’s, dat dreigt de Brusselse stadstol te worden, voor ze goed en wel gelanceerd is. Zopas deed de Brusselse regering en hun minister van Budget Sven Gatz (Open Vld) het plan uit de doeken, maar de reacties vanuit de Vlaamse én Waalse regering zijn zeer vijandig. ‘Onaanvaardbaar, een zoveelste transfer’, zegt Vlaams minister Matthias Diependaele (N-VA). ‘Schandalig, een nieuwe taks alweer’, klinkt het bij Waals minister Willy Borsus. Die reacties dreigen straks de coalities onder druk te zetten: na de oorlogsretoriek komt onvermijdelijk de loyauteitsvraag.

In het nieuws: De Brusselse regering komt met haar plan voor een stadstol vanaf 2022.

De details: Het concept heet ‘SmartMove’ en houdt in dat iedereen die Brussel binnen en buiten rijdt voortaan zal betalen.

• De Brusselse regering had het al langer in de pijplijn zitten, maar vanmiddag raakten Rudi Vervoort (PS) en zijn ministers het eens. Verschillende bronnen geven overigens aan dat het niet zozeer de groenen zijn, die wel bijzonder enthousiast zijn over de beslissing, maar wel minister van Budget Sven Gatz (Open Vld), die dit plan er heeft door gekregen.
• Het uitgangspunt is immers een forse fiscale hervorming voor de Brusselaars: zij betalen straks geen verkeersbelasting meer, alles wordt vervangen door dit systeem. Maar tegelijk ‘is het geen optie meer om niets te doen aan het fileprobleem‘, zo zegt Gatz.
• Hij liet de negatieve impact van de files op Brussel becijferen. Door de opstoppingen komt er volgens zijn cijfers 45 minuten extra reistijd per bestuurder per dag bij, een verlies van 1 tot 2 procent voor het bbp in België, ofwel tussen de 850 miljoen en 1,7 miljard voor Brussel.
• De Brusselse regering schermt ook met de schade aan de gezondheid: meer hart- en vaatziekten, 1.000 ‘vroegtijdige sterfgevallen per jaar’ in Brussel, én geluidshinder als stressfactor.
• Kortom één en al kommer en kwel, dat nu aan banden moet gelegd worden door de wagens te bannen. Concreet wil Brussel 25 procent minder verplaatsingen tegen 2030.
• Daarvoor moet dus een bijdrage per kilometer komen, ‘die de maatschappelijke kost voor het gebruik van de openbare weg incalculeert’, en dus een instrument dat voor alle wagens en bestelwagens geldt, en rekening houdt met het aantal kilometers, maar ook het tijdstip waarop, en hoe vervuilend de wagen is. Een app van de Brusselse regering zou dus monitoren waar elke wagen is, en wat die dan moet betalen.
• Tarieven maakte de Brusselse regering wijselijk genoeg nog niet bekend, maar eerder gelekte tabellen gaan uit van een kost van 1 euro in de spits en een halve euro tijdens de daluren. Dat bedrag wordt vermenigvuldigd met een factor, die afhangt van hoe groot het vermogen van een wagen is. Vanaf fiscale pk 20 zou men 6 euro per uur gaan betalen, voor ‘normale’ auto’s tot 3 euro per uur. Per jaar kan de rekening voor een pendelaar dus makkelijk aantikken tot een paar duizend euro.
• ‘Brussel heeft, als hoofdstad van België en Europa, nood aan een eenvoudiger, rechtvaardiger en gunstiger belastingstelsel dat vertrekt van elke gebruiker van het Brusselse wegennet’, zo lichtte Gatz toe.
• Ook minister van Mobiliteit in Brussel, Elke Van den Brandt (Groen), die op één jaar tijd de stad al enorm transformeerde door overal auto’s te bannen, is erg enthousiast: ‘Door het gebruik in plaats van het bezit te belasten, stimuleren we autobestuurders om een alternatief vervoermiddel te overwegen. En door het verkeer te heroriënteren en gedoseerd door de stad te leiden, zet de Brusselse regering verder in op een vlotte mobiliteit binnen onze hoofdstad.’

The big picture: Brussel gaat het geld halen waar het zit, in Vlaanderen en Wallonië.

• Verschillende mobiliteitsexperts dringen er al langer op aan om rekeningrijden in te voeren: op die manier belast men veel meer de vervuiler. Die plannen liggen al jaren klaar, maar politiek is en blijft dat gevoelige materie: hoe vermijdt men dat die operatie opnieuw een serieuze verhoging van de taksen wordt, in een land dat na Frankrijk al de hoogste belastingdruk ter wereld heeft?
• De Vlaamse regering raakte er in de vorige legislatuur om die redenen niet door, net als de Waalse regering. Brussel voert nu als enige gewest die taks wél in, en dat dreigt meteen problematisch te worden voor de relaties tussen de gewesten.
• Immers, in praktijk gaat Brussel zo een deel van de fiscale druk om haar gewest te financieren bij de bewoners van de andere deelstaten leggen, de pendelaars uit Vlaanderen en Wallonië.
• Daar broeit al weken de revolte tegen deze taks, die eenzijdig vanuit Brussel wordt opgelegd. Gisterenavond nog keurde het Vlaams Parlement een resolutie goed die de Brusselse plannen een halt wil toeroepen: de hele Vlaamse regering, N-VA, CD&V en Open Vld, keurde die goed, net als Vlaams Belang. Aan de linkerkant onthielden PVDA, Groen en Vooruit zich. Die laatste twee zitten ook in de Brusselse regering.
• Maar vooral Open Vld zit geweldig gewrongen: terwijl Lydia Peeters (Open Vld), de liberale minister van Mobiliteit in de Vlaamse regering, vraagt om ‘niets zomaar in te voeren’, en ’te overleggen’, duwt haar partijgenoot Gatz dus het dossier een versnelling hoger.
• Al luidt het vanuit Brussel wel ‘dat dit een eerste voorstel is’, het is met de beslissing wel voor iedereen duidelijk dat de Brusselaars willen doorduwen.
• Voor de N-VA, die niet in de Brusselse, maar ook niet in de federale regering zit met de groenen of Open Vld, is dit een droomdossier om gas op te geven. Vlaams minister van Begroting Matthias Diependaele (N-VA) kwam meteen met een forse reactie op de Brusselse plannen. ‘Onaanvaardbaar. De Brusselse regering voert vandaag eenzijdig een stadstol in, een nieuwe belasting die vooral de hardwerkende Vlaamse pendelaars raakt. Een zoveelste transfer’, zo tweette hij, met een bijhorend beeld dat stelde ‘J’aime l’argent flamand‘, met het logo van de Brusselse regering.
• N-VA-voorzitter Bart De Wever goot er meteen ook een nog politiekere saus over, door het ‘een nieuwe dag, een nieuwe paars-groene pestregel voor de werkende Vlaming’ te noemen. De redenering is simpel: een dergelijke taks ‘kleeft’ niet alleen aan de Brusselse regering, maar ook aan het federale project, waar ‘groen en blauw elkaar ook vinden’.
• Maar belangrijk in deze: het is niet enkel een verhaal van Vlaams-nationalisten versus Brussel. Vanuit CD&V, ook in Brussel in oppositie, klinkt even scherpe taal: ‘Een stadstol die gecompenseerd wordt voor de Brusselaars, maar niet voor Vlamingen (en Walen) vormt een discriminatoire, dubbele belasting waartegen het Vlaams Parlement zich zal verzetten. Partijen die de mond vol hebben over ‘samenwerkingsfederalisme’, doen in de feiten net het omgekeerde‘, zo haalde CD&V-fractieleider Peter Van Rompuy fel uit.
• Want het schoentje knelt natuurlijk daar: voor de Brusselaars valt straks de BIV én de verkeersbelasting weg, in ruil voor dat rekeningrijden. Maar voor Vlaamse en Waalse pendelaars is het gewoon een verhoging van hun fiscale druk.
• Ook de MR, net als N-VA en CD&V in oppositie in Brussel, haalde fel uit vanuit de Waalse regering. Kopstuk en Waals minister Willy Borsus (MR) had het over ‘een schandalig project‘. ‘Dit is in de eerste plaats gewoon een nieuwe belasting.’ De minister van Economie kondigde ook aan ‘dit niet te zullen laten passeren’.

De essentie: Brussel gooit zo de steen in de kikkerpoel van coalities én federale verhoudingen in een complex land.

• Door de Vlaamse én Waalse revolte komen de schijnwerpers nu fors op het dossier te staan. Brussel, dat de ‘slimme’ taks al met veel trom aankondigde, kan nog moeilijk terug. Maar voor N-VA in de Vlaamse regering, en de MR in de Waalse regering geldt hetzelfde: getuige de virulente reacties uit beide kampen, nota bene van ministers, niet zomaar van een parlementslid.
• Daartegenover staat de houding van de groenen, die in Brussel de eerste partij zijn en wel erg assertief voor de dag komen. Zij lijken, zeker in de hoofdstad niet geneigd om op dit dossier nog één centimeter te plooien, zeker omdat de andere deelstaten ook plannen hadden, maar die niet durfden uit te voeren.
• Voor twee andere partijen dreigt dit echter een bijzonder lastig dossier te worden. Open Vld zit in de Vlaamse regering, en staat met Egbert Lachaert (Open Vld) voor een koers die net de geloofwaardigheid op vlak van fiscaliteit wilde herstellen. Maar tegelijk is hun Brussels kopstuk Gatz bijzonder fier op de taks.
• Daarnaast is er de PS, die de minister-president van Brussel levert, met Rudi Vervoort (PS), en dus daar het gewicht draagt. Maar tegelijk is ook niet iedereen enthousiast over de taks en de manier waarop die ook de ‘gewone werkers in Brussel’ dreigt te bestraffen. Op dat laatste thema voert de PTB/PVDA overigens fors oppositie: zij zijn niet te spreken over de taks.
• In principe heeft de federale regering niets met het dossier te maken. Maar het dreigt wel negatief af te gaan stralen op de Vivaldi-coalitie, die een ‘samenwerkingsfederalisme’ hoog in het vaandel draagt. Immers: dezelfde partijen duiken overal op, en moeten toch proberen samen de boel te laten draaien. Een dergelijk, hypergevoelig dossier, dreigt zo behoorlijk wat relaties in de Belgische politiek te verzuren.

Goed genoteerd: Een vaccinatiestrategie is klaar. De communicatie ook.

• Het was niemand anders dan premier Alexander De Croo (Open Vld) die met de primeur kwam: al vanaf 5 januari kan er gevaccineerd worden in het land. Daarmee verraste hij de ministers van Volksgezondheid, inclusief z’n eigen Frank Vandenbroucke (Vooruit), en pakte hij zélf de spotlight.
• Of dat deel was van een ‘groter plan’, om eindelijk het beeld wat te counteren als zou het in feite een regering Vandenbroucke I zijn, zoals sommige kwatongen fluisterden? Het lijkt wat vergezocht: niemand bij de liberale premier of z’n socialistische vicepremier lijkt zin te hebben in een dergelijke polemiek of opbod in de pers. Maar het feit dat het nieuws meteen verschijnt, met dergelijke ‘bijsluiter’ als uitleg in de Wetstraat, is veelzeggend: het is wachten op een eerste conflict tussen beiden, zo lijkt wel het geval bij sommige andere waarnemers in de Wetstraat.
• Hoe dan ook: de regeringen kunnen nu wel met verlossend nieuws komen. De stoet aan ministers van Volksgezondheid (nog altijd negen in totaal), raakte het vanmiddag eens over wie wanneer zijn of haar vaccin krijgt.
• Men zal werken met ‘prioritaire bevolkingsgroepen’, die als eerste gevaccineerd kunnen worden. Als eerste komen de ‘bewoners en personeel van woonzorgcentra, collectieve zorginstellingen, zorgprofessionals in ziekenhuizen en in eerste lijn’.
• Pas daarna komen 65-plussers aan bod, net als risicopatiënten, en mensen met essentiële beroepen.
• In derde fase volgt dan de rest van de bevolking.

Opvallend: De kop van The Washington Post over België.

• De Amerikaanse krant The Washington Post heeft zich verdiept in onze coronaregels: ‘Belgians can invite guests for Christmas dinner, but only one can use the bathroom‘, zo kopt de krant met enig gevoel voor drama. Een verhaal dat overigens erg veel geklikt werd op de site van de krant.
• De regel gaat natuurlijk over de uitleg van minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V), die toestaat dat mensen in hun tuin anderen ontvangen, maar enkel het ‘knuffelcontact’ naar het toilet laat gaan. Een regel waarover ook binnen haar partij forse kritiek klonk. En waar we van vermoeden dat maar weinig mensen hem ook effectief toepassen.