Het Braziliaanse Amazonegebied heeft het voorbije decennium bijna 20 procent meer koolstofdioxide in de atmosfeer uitgestoten dan uit de lucht te hebben kunnen opnemen. Dat is de conclusie van een rapport van het Franse Institut National de la Recherche Agronomique (Inra), gebaseerd op cijfers van twee jaar geleden.

De studie toont aan dat de planeet niet langer op de Amazone – het grootste tropische woud van de wereld – kan rekenen voor het absorberen van de koolstofdioxide die door de mens wordt veroorzaakt. Het voorbije decennium heeft het Braziliaanse Amazonebekken 16,6 miljard ton koolstofdioxide uitgestoten, terwijl slechts 13,9 miljard ton kon worden opgeslagen.

Bolsonaro

‘We hadden deze resultaten al gedeeltelijk verwacht, maar is het eerste keer dat we cijfers hebben die aantonen dat het Braziliaanse Amazonegebied is omgeslagen en nu netto een producent van koolstofdioxide is geworden’, betoogt onderzoeksleider Jean-Pierre Wigneron, klimaatwetenschapper bij het Inra. ‘We weten niet op welk punt deze verschuiving onomkeerbaar zou kunnen worden. ‘

De studie toonde ook aan dat de ontbossing – door branden en kaalkap – twee jaar geleden bijna een verviervoudiging, van 1 miljoen hectare tot 3,9 miljoen hectare, kende tegenover het jaar voordien. Daarbij leggen de onderzoekers een duidelijke band met huidig Braziliaans president Jair Bolsonaro. ‘De Braziliaanse milieubescherming kende na de regeringswisseling twee jaar geleden een scherpe terugval’, luidt het.

Wereldwijd werd twee jaar geleden meer dan 40 miljard ton koolstofdioxide geproduceerd. ‘De voorbije halve eeuw hebben de bodem en de flora consequent ongeveer 30 procent van de uitstoot geabsorbeerd, ook al is de productie van koolstofdioxide tijdens die periode met 50 procent toegenomen’, stippen de onderzoekers aan. ‘Oceanen zorgden voor een absorbering van 20 procent.’

Het Amazonebekken bevat ongeveer de helft van de wereldwijde tropische regenwouden, die in de opname en opslag van koolstofdioxide efficiënter zijn dan andere soorten vegetatie. Indien het Amazonegebied echter zelf een producent van koolstofdioxide wordt, zal het veel moeilijker zijn om de klimaatcrisis aan te pakken.

Savanne

De onderzoekers toonden voor het eerst aan dat gedegradeerde bossen aan de opwarming van de aarde een grotere bijdrage leveren dan een regelrechte ontbossing. ‘Het voorbije decennium genereerde degradatie – veroorzaakt door fragmentatie, selectieve houtkap of brandhaarden die bomen beschadigen, maar niet vernietigen – drie keer meer uitstoot dan de regelrechte vernietiging van bossen.’

De gegevens van de studie hebben uitsluitend betrekking op Brazilië, dat ongeveer 60 procent van het Amazone-regenwoud omvat. ‘Rekening houdend met de rest van de regio, is het Amazonebekken als geheel waarschijnlijk uitstootneutraal’, betoogde Wigneron. ‘Maar in de andere landen van het Amazonebekken neemt de ontbossing eveneens toe en is de droogte intenser geworden.’

Door de klimaatverandering zou het Amazone-regenwoud uiteindelijk in een droge savanne kunnen veranderen. ‘Dit zou verwoestende gevolgen hebben – niet alleen voor de regio, die onderdak biedt aan een aanzienlijk percentage van de wereldwijde wildbestand – maar ook voor de hele planeet’, waarschuwen de onderzoekers.

(jvdh)