Op de jaarlijkse conferentie van Europese ambassadeurs, nam Europa’s buitenlandchef Josep Borrell uitgebreid het woord. In zijn toespraak was hij bijzonder kritisch voor zichzelf, maar ook voor de ambassadeurs. “Ik wil door jullie geïnformeerd worden, niet door de pers”.

“Ik ben de Hoge Vertegenwoordiger van de Europese Unie inzake Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid. Ik ben verantwoordelijk voor de uitbouw van een gemeenschappelijk buitenland- en veiligheidsbeleid en de Europese dienst voor extern optreden, en jullie in het bijzonder worden ervan verondersteld mij daarbij te helpen.”

Zout in de wonde

Een toch wat bijzonder opener van Borrell. Daarna trok Borrell de pleister helemaal van de wonde, en strooide er zelfs een flinke snuif zout in:

“Dit is geen moment waarop we iedereen van jullie bloemen sturen en zeggen dat jullie mooi zijn, goed werk leveren, allemaal heel blij zijn en we een grote familie zijn. Dit is een moment waarop we onder elkaar moeten durven uitspreken dat we het niet goed genoeg doen.”

Josep Borrell

De diplomaat vervolgde zijn betoog met het benoemen van de huidige crises waarmee de Unie kampt, en de oorzaken daarvan:

• “Ons beleid was gebaseerd op goedkoop gas uit Rusland. Dat was goedkoop, veilig en stabiel, dachten we. Dat bleek niet het geval.”

• “Daarnaast is de toegankelijkheid van de Chinese markt, voor de import en export van goederen, technologie, investeringen en goedkope spullen. Naar mijn mening doen de Chinese arbeiders, met hun lage lonen, het beter, en hebben ze meer gedaan om de inflatie in toom te houden dan alle Centrale Banken tezamen.”

Ook naar de VS toe toonde Borrell zich kritisch, al gaat het (net zoals bij Rusland en China) vooral om de rol van de EU zelf: “We hebben onze veiligheid uitbesteed aan de VS. Hoewel de samenwerking met Biden uitstekend is, en de trans-Atlantische relatie beter is als nooit tevoren, wie weet wat er binnen twee jaar gebeurt? Of zelfs al in november? Wat zou Donald Trump of iemand zoals hem hebben gedaan, als antwoord op de oorlog in Oekraïne?’

Nostra culpa

Borrell keek daarvoor ook in eigen boezem, en vooral de oorlog in Oekraïne lag duidelijk gevoelig bij de Spanjaard, die een mea culpa sloeg: “We geloofden niet dat de oorlog er zou komen. De Amerikanen vertelden ons dat Rusland zou aanvallen, maar wij geloofden hen niet.”

Later tikte hij ook de Europese ambassadeurs op de vingers:

• “Jullie moeten snel berichten, in real time, over wat er in jullie landen gebeurt. Ik wil door jullie worden geïnformeerd, niet door de pers. Soms weet ik meer over wat er gaande is ergens door de kranten te lezen dan van jullie rapporten door te nemen. Jullie moeten 24 uur per dag kunnen verslag uitbrengen.

• “We leven in een crisis, dus jullie moeten in crisismodus zijn. Ik moet de best geïnformeerde persoon ter wereld zijn, of op zijn minst even goed als gelijk welke andere minister van Buitenlandse Zaken. Ik ben minister van Buitenlandse Zaken van Europa. Reageer snel, neem initiatief, wees paraat om op je strepen te staan.”

• “Gelijk wat we doen, soms moeten taboes worden doorbroken. “We hebben dat nog nooit gedaan” is geen optie. Misschien moeten we soms dingen doen die we in het verleden nooit deden. Als we treuzelen, krijgen we spijt.”

• “We discussiëren al maanden over een EU-trainingsmissie voor Oekraïne. Plots, boem, start de oorlog, en zeggen mensen “we hadden dat moeten doen. Wel, nu gaan we het doen, en snel. Maar snel naar Europese standaarden betekent een paar maanden.”

De speech toonde Josep Borrell van een nieuwe kant. Trouw-journalist Christoph Schmidt schrijft hem een “ongekende openhartigheid” toe. Met zijn kritisch kijk naar zichzelf en zijn apparaat, probeert Borrell een verandering teweeg te brengen, om de EU onafhankelijker en sterker door de huidige crises te slepen.

Dit artikel komt uit Declassified Insider, de nieuwsbrief over Defensie. Inschrijven kan hier.

(as)