Europa wil binnen zes maanden van de Russische olie af. Niet alle 27 lidstaten van de EU zijn het daar echter mee eens. Hongarije – en het is niet het enige land – vindt die deadline te dichtbij. Om deze blokkade te omzeilen gaan er stemmen (zoals die van Guy Verhofstadt) op om het vetorecht en de unanimiteitsregels die in Europa voor dit soort besluiten gelden, af te schaffen. Maar zelfs als de landen die het been stijf houden, zich uiteindelijk aan het embargo houden, is er nog een groot probleem: de productiequota van de OPEC+-landen.

Door de pandemie en de drastische daling van de vraag had OPEC+ de productie verlaagd in een poging de prijzen te doen stijgen. Tijdens de piek van de wereldwijde lockdowns betaalden olieproducenten zelfs kopers om ook de vaten die ze niet konden opslaan, mee te nemen – omdat er onvoldoende opslagcapaciteit was. Maar met het post-corona-herstel explodeerde de vraag. Deze keer volgde de OPEC+-productie echter niet dezelfde dynamiek: elke maand voegde de organisatie slechts 400.000 vaten per dag aan haar productie toe (en zelfs dan werden deze quota niet altijd gehaald). Als gevolg daarvan stegen de olieprijzen over heel 2021.

Door de oorlog in Oekraïne is de markt nog krapper geworden. Russische olie wordt immers geboycot en geblokkeerd in het westen, met name door de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. Maar de OPEC+-landen houden niet echt rekening met deze situatie. Oproepen van Joe Biden en Boris Johnson om de olieproductie te verhogen zijn onbeantwoord gebleven. De OPEC+-landen willen niet door het Westen gedicteerd worden. Daarnaast kunnen sommige Afrikaanse landen die lid zijn van de organisatie hun productie in zo’n korte tijd eenvoudigweg niet verhogen. Tijdens de pandemie waren sommige voorzieningen slecht onderhouden. Ook investeringen in olie-infrastructuur zijn afgenomen.

Aan Russische zijde is men tevreden met deze hoge prijzen. Ze stellen de Russen immers in staat de westerse sancties te verzachten. Het jaar 2022 zou 180 miljard dollar aan belastinginkomsten uit fossiele brandstoffen moeten opleveren, een stijging met 45 procent ten opzichte van 2021.

Onvoldoende productiecapaciteit

Donderdag zijn de 23 landen, voorgezeten door Saudi-Arabië, bijeengekomen. De groep zal de productie in juni met 432.000 vaten per dag verhogen, evenveel als er in mei al waren bijgekomen.

“Het is onwaarschijnlijk dat OPEC+ extra olie aan de markt zal leveren om eventuele krapte te compenseren, omdat de organisatie heel blij is dat de prijzen boven de 100 dollar per vat blijven”, analyseert Ajay Parmar, een oliemarktdeskundige bij ICIS, in een rapport dat door CNBC werd ingekeken.

“Elke aanzienlijke toename van het incrementele aanbod van OPEC+ zal een bedreiging vormen voor deze hoge prijzen, zodat verwacht wordt dat zij hun marktaandeel in de loop van 2022 langzaam zullen blijven terugwinnen”, vervolgt de deskundige. Van zijn kant geeft de OPEC regelmatig te kennen dat zij niet over voldoende productiecapaciteit beschikt om snel terug te keren naar het niveau van vóór de pandemie.

Nóg hogere prijzen

Door het Europese embargo op Russische olie zal het aanbod onvermijdelijk nog verkrappen. Maar er is nog een probleem dat de koersen zal stuwen. Door een gebrek aan opslagcapaciteit of voldoende afzetmogelijkheden zal het aanbod van Russische olie onvermijdelijk met 1,5 miljoen vaten per dag afnemen, aldus het IEA. Er worden dus nóg hogere prijzen verwacht.

Temeer daar volgens Stephen Brennock, analist bij PVM Oil Associates, de OPEC “ongevoelig” zal blijven voor de productiebeperkingen in Rusland. De kloof tussen de geboekte quota en de daadwerkelijke productie zal waarschijnlijk blijven toenemen, en daarmee zullen ook de prijzen blijven stijgen, waarschuwt hij.

“De OPEC wil goede betrekkingen met Rusland onderhouden, dus het is zeer waarschijnlijk dat zij de overeenkomst die zij vorig jaar met z’n allen hebben gesloten, zullen voortzetten. Dat betekent een zeer geleidelijke toename van het aanbod van ruwe olie tussen nu en september”, voegde Carole Nakhle, CEO van Crystol Energy, hieraan toe in gesprek met BBC News.

Tot wie zal Europa zich kunnen wenden? Onder de olieproducerende landen die niet aan OPEC+ verbonden zijn, bevinden zich de VS. Wat de gasleveringen betreft, heeft het land zich reeds bereid getoond het Avondland te hulp te komen, ook al liggen de beloofde hoeveelheden ver van die van het Russische gas. Nu Europa openlijk de wil toont om zich te ontdoen van Russische olie en zijn deelname aan Poetins oorlogsinspanningen vermindert, zal Uncle Sam dan zijn olietankers sturen? De vervanging van olieproducten uit Rusland, de derde grootste olieproducent ter wereld, zal hoe dan ook een hoofdpijndossier blijven.

Met bijdrage van Charly Pohu

(lb/ns)