Apple is kwaad vanwege de 13 miljard die het Ierland moet betalen. Maar dat geval staat symbool voor de strijd die de OESO en de EU voeren tegen het kapot eroderen van de billijke verdeling van de collectieve lasten. Dat is de werkelijke uitdaging. Enkele bedenkingen.

De wereldwijde technologieleider Apple moet van de Europese Commissie zo’n 13 miljard betalen ter compensatie van onredelijke fiscale voordelen die het van de Ierse staat kreeg. Het krijgt echter geen boete aangerekend, bovenop die terugvordering. Ruim 20 jaar geleden sloot het bedrijf belastingdeals met Ierland. Die lieten toe dat alle winsten uit Europa en van daarbuiten fictief naar Ierland verhuisden, en daar aan een symbolisch tarief belast werden. Anno 2015 betaalt het bedrijf feitelijk slechts 0,005% op haar reële winst. Vergelijk dat met een officiële aanslagvoet van zo’n 12,5%. Maar die gigantische belastingvoordelen zijn strijdig met het Europees recht. De Ierse regering vindt dat niet leuk. Zij verdedigt de belastingvoordelen die ze toekende aan die grote en symbolische werkgever. Zij gaat daarom in beroep, net zoals Apple, om die beslissing van de Commissie aan te vechten.

Apple en de Ierse fiscus

De deals in kwestie sloot Apple in 1991 en 2007 met de Ierse fiscus. Het bedrijf vestigde er in 1991 de hoofdzetel van zijn Europese activiteiten, én het parkeerde daar ook veel intellectuele eigendom. Het officiële verhaal is dat dan, in ruil daarvoor, in Ierland vele banen gecreëerd werden. In totaal gaat het naar verluidt over 6.000 banen. De nauwelijks verhulde dreiging vanwege Apple aan de Ierse regering is dat die verloren zouden gaan als Apple wel redelijke belastingen zou moeten betalen. De Europese Commissaris voor Mededinging Margrethe Vestager is echter duidelijk. Ze verklaarde vorige week nog:

“De Commissie kwam na onderzoek tot de conclusie dat Ierland Apple onwettig belastingfaciliteiten heeft verleend, zodat Apple jarenlang aanzienlijk minder belastingen moest betalen dan andere ondernemingen”.

De vaststelling klopt zoals een bus; volgens de Europese regels zijn particuliere fiscale voordelen voor specifieke ondernemingen onwettig. Vestager eist nu dat Ierland die onterechte voordelen terugvordert, met rente erbovenop.

De werkelijke uitdaging is véél groter

De werkelijke uitdaging is echter véél groter dan die 13 miljard: deze zaak staat symbool voor honderden miljarden fiscale voordelen die vooral de grote multinationals kregen van diverse regeringen. Maar die voordelen veroorzaken ook, euro per euro, evenveel extra belastingen voor alle andere belastingplichtigen. Dat is dus discriminatie van alle andere belastingplichtigen die geen vergelijkbare deals kregen.

Apple beweert wel ‘de wet’ te volgen en alle belastingen te betalen die het moet betalen. Dat is echter een drogredenering: het respecteert enkel de particuliere deals die het met de Ieren sloot, maar het respecteert niet de hogere Ierse fiscale regels, noch de Europese regels. En deze laatsten zijn recent wel de facto verscherpt, maar dat is ook het soevereine Europese én Ierse recht. Apple beweert voorts ook dat de Europese Commissie geen rekening zou houden met het internationale belastingsysteem. Wat dat mag betekenen, dat mag Joost weten. Het bedrijf beweert voorts dat de Europese Commissie de investeringen en de jobcreatie in Europa schaadt. Ook internationale business media uiten soortgelijke kritiek. Zo stelt The Economist dat deze vordering ook neerkomt op contractbreuk.

Extreem lage belastingvoeten zijn dodelijk voor het eerlijkeverdelingsbeginsel

Maar laten we eerlijk zijn: al die kritiek op de Commissie verbergt enkele cruciale waarheden. Ten eerste zijn zo’n extreem lage feitelijke belastingvoeten grote particuliere en dus illegale voordelen. Ze zijn dodelijk voor het cruciale beginsel dat de collectieve lasten eerlijk moeten verdeeld worden over al wie een inkomen heeft, personen net zo goed als bedrijven. Alleen al de suggestie dat zo’n deals op contractbreuk neerkomen is pervers: de ondertekenaars wisten donders goed dat ze daarmee het betalen van faire belastingen in alle andere Europese landen onmogelijk maakten. Ze wisten en weten ook goed dat zo’n deal in onze rechtsorde altijd een regel van ‘lagere’ orde is. Die mag nooit tegenstrijdig zijn met de hogere regels, zoals de bestaande wetten. En die zijn op hun beurt ondergeschikt aan de Europese regels. Zo is het nu eenmaal democratisch beslist. En dat is maar goed ook; het bestaan van die hiërarchie. Zoniet zet men, terzijde, ook de deur wagenwijd open voor monstercorruptie.

Niet enkel de EU, ook de OESO strijdt tegen fiscale ontwijking

Verder staat de Europese Commissie lang niet alleen: ook de Oeso, de Organisatie voor Economische en Sociale Ontwikkeling (die zowat alle EU-landen, de VS, Canada en “¦ verenigt) strijdt de laatste jaren best hard tegen massale fiscale ontwijking én tegen de ontduiking van belastingen die in de schaduw van die ontwijking welig tiert. Het richtte werkgroepen op en publiceert papers over hoe dat bestreden kan worden. Het publiceerde ook lijsten van belastingparadijzen én voorstellen voor sancties tegen die paradijzen. De reden waarom de Oeso dat doet, is dat die particuliere deals en rulings dodelijk zijn voor de efficiëntie én voor de rechtvaardigheid van de fiscaliteit in moderne democratische staten. De omvang van die privileges groeit immers onbeperkt door de fiscale concurrentie tussen de landen. Dat werd ondertussen te schadelijk voor de billijke en correcte financiering van alle overheden.

Fiscale voordelen leiden vaak niet tot bijkomende jobcreatie

Onze regeringen hoeven daarbij ook niet te vrezen voor vernietiging van werkplaatsen, noch voor minder investeringen. Die beslissingen van de multinationals voor investeringen in productie en diensten staan bijna steeds volledig los van deze fiscale beslissingen ““ waarmee we lang niet willen zeggen dat de fiscaliteit geen rol speelt voor de vestiging van operationele eenheden, integendeel. Het verkrijgen van fiscale mega-deals probeert men natuurlijk wel te bevorderen door te zwaaien met de wortel van extra tewerkstelling. Maar als die twee samengaan, dan is dat in eerste instantie toeval. We zien immers dat vele ‘fiscale vestigingen’ gebeuren op plaatsen waar zo goed als geen enkele extra tewerkstelling gecreëerd wordt. Samengevat: als al onze Europese regeringen gezamenlijk alle fiscale privileges afschaffen, dan zetten ze daarmee een grote, overtuigende en economisch zeer vruchtbare stap naar een sterker én socialer Europa. Die éne stap is mogelijk zelfs belangrijker en zal meer extra rijkdom scheppen dan elke van de laatste grote hervormingen van de EU en dan elk van de TTIP’s van deze wereld.

Lyc Ryckaerts, adviseur in een internationale organisatie en Brusselse Vlaming

Rudi Dierick, ingenieur, zakelijk adviseur en hoofdredacteur De Bron

Deze opinie vertolkt enkel de mening van beide auteurs en verscheen eerst op De Bron