Al weken gaat het heen en weer tussen de bevoegde minister van Justitie, Vincent Van Quickenborne (Open Vld) en de leiders van de moslimgeloofsgemeenschap in België, via hun spreekbuis de Moslimexecutieve. Maar nu dreigt die laatste openlijk de band door te knippen met de Belgische staat, waarna Van Quickenborne dan maar zelf dreigt de financiering stop te zetten. Binnen de meerderheid is niet iedereen gelukkig met die escalatie. Want dat zou het einde betekenen van een jarenlange inspanning.

• De Belgische overheid worstelt al jaren met de vraag hoe een structurele band op te bouwen met de (steeds groter wordende) moslimgeloofsgemeenschap in dit land. Het essentieel probleem daarbij: er is geen heldere hiërarchie tussen en onder moskeeën, zoals die er wel is in de Katholieke Kerk, of de Orthodoxe of Joodse gemeenschap. Hoe breng je de moslims dan ook onder in één vehikel, zodat met hen afspraken kunnen gemaakt worden over allerlei zaken, gaande van het vastgoed tot de opleiding van de imams?
• Onderliggend is er uiteraard ook de problematiek van radicalisatie: hoe kan de overheid ervoor zorgen dat geen haat of andere boodschappen worden gepredikt, die manifest in strijd zijn met de normen en waarden of zelfs gewoon de wetten in dit land?
• Die vraag loste men op eind de jaren ‘90 door de Moslimexecutieve te vormen. Dat orgaan functioneert sindsdien, zij het met horten en stoten, als de spreekbuis en het doorgeefluik. En het ontvangt uiteraard financiering, zo’n half miljoen euro per jaar.
• Alleen liep het de afgelopen maanden stevig fout: een rapport van de Staatsveiligheid lekte, waarin gewag werd gemaakt van een potentieel gevaarlijke situatie in de Sultan Ahmet-moskee in Heusden-Zolder. Die moskee zou een ‘belangrijke rol’ spelen bij het verspreiden van extremistische ideeën in Limburg.
• Meteen kwam de voorzitter van de Moslimexecutieve, Mehmet Üstün, onder vuur: hij is een van de leiders van die bewuste moskee. Die druk werd gebruikt door de minister, om meteen te vragen “schoon schip te maken”.
• Nochtans is het zaak om met twee woorden te spreken, over een rapport van de Staatsveiligheid. In het verleden bleek meermaals dat daarin wel ‘een bron’ kan geciteerd worden, zonder dat daarom veel meer bewezen is. Van een gerechtelijke procedure is vooralsnog geen sprake bij Üstün. Maar het rapport lekte, en werd gebruikt als stok.
• Op de achtergrond speelt bovendien dat er telkens “buitenlandse inmenging” zou zijn. Maar ook dat is en blijft problematisch om tegen te gaan: zowel in Turkije als Marokko, de landen waar de meeste Belgische moslims hun roots hebben, staat de islam stevig onder curatele van de overheid, die er de moskeeën organiseert en stevig in het oog houdt. Per definitie zijn imams die vanuit die landen komen, of er opleiding volgen, dus mensen “met banden”. Bovendien is zeker Turkije onder Erdogan opgeschoven richting een meer radicale visie op de islam.
• Ondertussen is er een bijkomend rapport besteld bij Staatsveiligheid over die “buitenlandse inmenging”, dat binnenkort klaar zou moeten zijn. Maar daarmee is de zaak ten gronde uiteraard niet opgelost.
• Bijkomend probleem op lange termijn bovendien: er komt maar geen Belgische imamopleiding van de grond. De universiteiten bieden ze wel aan, maar er zijn geen inschrijvingen. En ook de handboeken blijven zo komen van het Midden-Oosten, waar men er behoorlijk conservatieve visies op nahoudt.
• Andere Europese landen losten immers dergelijke soortgelijke problemen op door zelf de imamopleidingen en de moskeeën te organiseren. Meteen ontstond zo in die landen een ‘verlichte’ Europese vorm van islam, die gepredikt wordt.

En nu? Het conflict lijkt niet meteen positief te kunnen eindigen.

• Deze week kwam Üstün in Het Belang van Limburg, na de oplopende spanning, met een open dreigement: de centen van de Belgische staat, die kunnen ze wel missen. “Die 500.000 euro zullen we zelf wel bijeenzoeken. We gaan daar onze autonomie niet voor opofferen”, zo stelde hij fors.
• Het zou meteen de ultieme breuk zijn, na jarenlange inspanningen om de moslimgemeenschap “in de tent” te krijgen, eerder dan erbuiten. Een tussenoplossing zou erin kunnen bestaan dat Üstün een stap opzij zet als voorzitter. Vraag is of dat volstaat.
• Want Van Quickenborne antwoordt vandaag in De Tijd, met even forse taal: “Het is simpel. We hebben de Moslimexecutieve gevraagd schoon schip te maken en orde op zaken te stellen. We hebben geen antwoord ontvangen. We gaan verder met de vernieuwing, maar als die niet van de grond komt, zullen we niet aarzelen om de erkenning en de financiering van de Moslimexecutieve in te trekken. We subsidiëren die organisatie, het is normaal dat daar een behoorlijk bestuur tegenover staat.”