Goedemorgen! Vandaag een nieuwe podcast rond het boek “De doodgravers van België”. Dat werd vorige week gelanceerd en ook nu blijven we feedback krijgen. Aarzel niet om ons (via een reply op de nieuwsbrief) te laten weten wat u ervan vindt. In de podcast over het boek gaat journalist Jeremy Van der Haegen met auteur Wouter Verschelden dieper in op een aantal aspecten uit en rond het verhaal. In de aflevering vandaag gaat het over de relatie tussen Paul Magnette en Bart De Wever, wat er zich achter de schermen afspeelde tussen de partijvoorzitters en waarom het zo lang duurde voor ze elkaar uiteindelijk vonden. De podcast vindt u in een link hier. Onderaan ook een stukje uit het boek, dat rond de podcast van vandaag draait. Overigens is die, zoals een pak mensen onder u al weet, bijzonder makkelijk te beluisteren: gewoon op play klikken en de boel speelt af.

Het najaar kondigt zich nu al aan als “aartsmoeilijk” voor Vivaldi, waar de grote sociaal-economische dossiers gaan doorwegen: de pensioenen, de fiscale hervorming, enz… Wat betreft de “big picture”, de begroting en de onderliggende vraag daarbij hoeveel de staat boven zijn stand mag en kan leven: daarover barst de discussie nu al volop los. Staatssecretaris van Begroting Eva De Bleeker (Open Vld), die tot nu toe nog maar bijzonder weinig aandacht kreeg, profileert zich meer en meer. Daarbij waagt ze zich ver: ze zegt het goudhaantje van de PS, staatssecretaris van Relance Thomas Dermine (PS), de wacht aan over de coronapremies. Dermine wil dat die in september doorlopen, maar Open Vld en ook CD&V wijzen dat af.

In het nieuws: De staatssecretaris van Begroting zoekt een scherper profiel.

De details: Het verlengen van de coronapremies wordt de inzet.

• Het begon eigenlijk al op zondag. Vaak wordt dan het eerste schot gelost in een schermutseling die tijdens de week daarop in de Wetstraat volgt: politici hebben de keuze uit De Zevende Dag op VRT, het Nieuws om één uur op VTM, of het niet te onderschatten “De Zondag”, waaruit vaak nieuws komt.
• Afgelopen zondag was het dus de beurt aan Eva De Bleeker. De jonge politica van Open Vld was één van de nieuwkomers die in oktober bij Vivaldi haar debuut maakte. Maar daar waar andere staatssecretarissen zoals Thomas Dermine (PS) of Sammy Mahdi (CD&V) zich de afgelopen maanden in de kijker speelden, en zeker nieuwkomers als Annelies Verlinden (CD&V) op Binnenlandse Zaken hoge ogen gooien, deemsterde De Bleeker wat weg.
• Verwonderlijk is dat niet, om twee redenen. Ten eerste is het bijzonder moeilijk om op de post van Begroting enige renommee te krijgen als je eigen partij terzelfder tijd de premier levert. Niemand had, zeker aan Vlaamse kant, al van Sophie Wilmès (MR) gehoord voor ze interim-premier werd: in de Zweedse coalitie had ze de portefeuille van Begroting, maar premier Charles Michel (MR) overschaduwde haar compleet.
• Enkel een sterke vicepremier van een andere partij – type Johan Vande Lanotte (PS) destijds in de jaren 2000 in de regering Verhofstadt, of Guy Verhofstadt (Open Vld) zelf in de jaren ’80 in de regering Martens – konden zo’n stempel via begroting drukken.
• Maar daarnaast zitten we, door de coronacrisis, wat de begroting betreft in een uitzonderlijke periode. Het afgelopen jaar – vanaf het moment dat de crisis in het voorjaar van 2020 losbarstte tot nu – is de kraan van het belastinggeld gewoon radicaal opengedraaid. Zowel in Europa als in de VS mocht het kosten wat het kostte, om de economie in leven te houden en niet massaal richting faillissementen, inkrimpingen, saneringen en ontslagen te gaan.
• Integendeel, beide handelsblokken hebben de investeringskraan zonder weerga opengezet, met grote publieke programma’s van overheidsuitgaven, helemaal in lijn met de Keynesiaanse aanpak die iedereen lijkt te willen omarmen.

Waar het om gaat: De consensus over dat Keynesiaans model is toch niet zo groot, binnen Vivaldi.

• Op zondag dus loste De Bleeker haar boodschap. Die was duidelijk:
  • Over waar de begroting naartoe moet: “Het tekort moet eindelijk naar beneden. Dat is dé uitdaging.”
  • En nog: “Als de crisis voorbij is, moet er weer budgettaire orthodoxie komen. We geven vandaag meer uit dan we binnenkrijgen. Dat is niet gezond op lange termijn.”
  • Concreet: “We moeten duidelijk maken dat de coronamaatregelen eind september aflopen en niet meer verlengd worden.“
  • Wat ze letterlijk “eist” van haar collega’s: “De arbeidsmarkt en de pensioenen vereisen een hervorming. Ik verwacht dat de bevoegde ministers na de zomer hun plannen op tafel leggen. Ik zal het herhalen tot ze luisteren.”
  • Over de theorieën van de PS en met name Thomas Dermine, die financiële ruimte voor de relanceplannen eist: “Ik ga niet akkoord met hem. Hij is fan van enkele nieuwe monetaire theorieën, ik niet. Dat is hocus pocus-gedoe. Ik zal dat niet toelaten. De PS weet dat.”
  • Over de relance: “Ik ga akkoord dat overheidsinvesteringen nodig zijn, maar ik hoop dat zij stilaan ook wakker liggen van de begroting. En anders zal ik ze wakkerschudden.“
• Die uitspraken vielen op een koude steen: quasi niemand reageerde maandag. Dat zegt meteen veel over het soortelijk gewicht dat De Bleeker in de Wetstraat heeft. En over hoe ernstig men de plannen van de Open Vld acht om op een “evenwicht” te hameren: bij het onderhandelen over Vivaldi, midden in de coronacrisis, werd daarover nauwelijks doorgepraat.
• Dat De Bleeker met haar uitspraak – dat ze “plannen” eist en indien die niet komen dat ze “zélf wel iets op tafel zal leggen“, want “we hebben ideeën genoeg” – wel zowel Dermine op Relance als Karine Lalieux (PS) op Pensioenen én vicepremier Pierre-Yves Dermagne (PS) op Werk de wacht aanzegt, was meer dan potsierlijk naar de PS toe.

Het effect: De Bleeker krijgt het deksel op de neus.

• De PS, met 19 zetels toch nog altijd veruit de grootste regeringspartij, besliste daarop Dermine dan maar naar het front te sturen, Radio 1 op de VRT. Dermine spaarde De Bleeker niet bepaald.
  • Over de uitspraken van De Bleeker: “We hebben een marathon van meer dan een jaar gelopen. Het zou dom zijn te stoppen, nu we vijf meter voor de finish zijn. Iedereen moet uit de crisis zijn, voor we stoppen.”
  • Over dat begrotingsevenwicht: “Op de korte termijn is het belangrijk dat we genoeg doen voor de relance en niemand achterlaten.”
  • Over de vorige crisis in 2008, toen het bankensysteem crashte, is Dermine ervan overtuigd dat in Europa de investeringskraan na de crash veel te snel weer werd dichtgedraaid. “Terwijl in de Verenigde Staten sterk geïnvesteerd werd en het land sneller uit de crisis raakte.”
• Zo krijgt Open Vld alvast één heel belangrijke boodschap: de begroting zal toch nog even helemaal ondergeschikt moeten zijn aan het relancebeleid. Een aantal grote maatregelen, zoals de tijdelijke werkloosheid, maar ook bijvoorbeeld de verlaging van de btw voor de horeca, lopen tot september door. Meteen kondigt zich dus daarover al een clash aan, nog voor over de pensioenen, de arbeidsmarkthervorming of de fiscaliteit één woord gezegd zal zijn.
• CD&V, die andere Vlaamse partner in de Vivaldi-coalitie die niet op links zit, gaf al een schot voor de boeg. Over de uitspraken van Dermine, die de relance wil aanhouden, reageerde CD&V-vicepremier Vincent Van Peteghem al ontkennend via Twitter. “Niet akkoord. Het wordt stilaan tijd dat we de coronasteunmaatregelen stopzetten. Tijdelijk en gericht waren steeds onze uitgangspunten. Alle economische parameters staan op groen, de stolp mag stilaan van onze economie.”
• Dat de drie partijen – Open Vld en CD&V aan de ene kant, en PS aan de andere kant – zo openlijk kiezen het debat te voeren, is alvast veelbetekenend. Al verwacht niemand dat de grote clash nu al komt: de Wetstraat gaat volgens insiders eerst rustig, tegen 21 juli en de Nationale Feestdag, naar een zomerslaap.

Komt er ook nog aan: De uitspraken van Ihsane Haouach zijn minder van beton dan haar cv, Vivaldi moet nog maar eens lastig debat gaan voeren, morgen in de Kamer.

• Het was de MR die de zaak opnieuw oppookte rond Ihsane Haouach, de regeringscommissaris bij het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen. Haouach draagt een hoofddoek en was voor Ecolo-staatssecretaris Sarah Schlitz een erg symbolische benoeming. Maar MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez blijft er oorlog over maken, net als over het openluchtzwembad in Anderlecht overigens.
• Bouchez eiste de afgelopen dagen tekst en uitleg over een uitspraak die Haouach deed om zich te verdedigen: “De discussie is niet, stellen we de scheiding tussen kerk en staat in vraag? Het is, hoe gaan we om met een verandering in de demografie?”
• Die link met demografie en de toename dus van een moslimbevolking in België, neemt heel de MR haar bijzonder kwalijk. Maar in de Kamer, waar de N-VA en het cdH vanuit de oppositie eisten dat Haouach en Schlitz dan gewoon zelf tekst en uitleg kwamen geven in de commissie, stemde de meerderheid dat voorstel weg: Vivaldi wil zich al te veel ellende besparen. En vooral de MR trok dus, na alle ronkende tweets van voorzitter Bouchez, zijn staart wel heel ostentatief in op het dossier.
• Een soortgelijke houding bij Open Vld: “Grondwettelijke beginselen zoals de scheiding van kerk en staat moeten we niet herdefiniëren vanwege een wijzigende demografie. Wij rekenen erop dat de regering dit in De Kamer bevestigt”, twitterde Egbert Lachaert, voorzitter van de Vlaamse liberalen. Maar verder dan die “bevestiging” eisen, gaat bij Vivaldi niemand.
• Morgen staat wel een confrontatie gepland, plenair in de Kamer. Haouach wordt netjes thuisgelaten, het is staatssecretaris Schlitz die het moet komen uitleggen. Daarbij is het conflict eigenlijk al geregeld tussen de groenen en coalitiepartners MR en in mindere mate Open Vld: de staatssecretaris zal morgen netjes die scheiding tussen kerk en staat bevestigen, maar wel Haouach aanhouden als regeringscommissaris.
• Dat neemt niet weg dat ze bij de oppositie van N-VA en Vlaams Belang de messen nu al aan het wetten zijn: Haouach gaf ook in oudere interviews niet altijd blijk van evenveel nuance en doordachtheid in het verdedigen van haar keuze om systematisch de hoofddoek te dragen.

Om naar te luisteren: Vandaag in de podcast van “De doodgravers van België” de bijzonder complexe en uiteindelijk erg boeiende alliantie die ontstaat tussen Bart De Wever, de voorzitter van N-VA en Paul Magnette, de grote baas van de PS. Het is allerminst een evidentie: beiden kunnen ideologisch haast niet verder van elkaar verwijderd zijn dan de socialist en de Vlaams-nationalist. En toch komen ze, onder druk door een pandemie en een ongelofelijke sclerose van het hele Belgische systeem, in de zomer van 2020 tot een samenwerking.

Volgend fragment is een deeltje van hoe het gesprek verliep op 11 juli 2020, de dag dat beiden de grote verzoening organiseerden.

Het koffiekransje van Wilmès

Die 11 juli stappen beiden, met Rousseau aan hun zijde, eindelijk een nieuw tijdperk binnen: plots zijn de grootste twee van het land écht aan het praten. Voor het eerst.

Belangrijk is dat het erg goed draait tussen de technici, de sherpa’s van de drie partijen: Thomas Dermine, Sven De Neef en Inti Ghysels. Die maken een whatsappgroepje aan met de naam “The Real Arizona“, en zullen intensief aan teksten beginnen te werken. Het klikt tussen hen: een beetje de drie cijfernerds bijeen.

De toenadering gaat gepaard met de nodige verzoening, voor het eerst eigenlijk, over al wat er in maart is gebeurd. “Hoe jij de MR cadeau na cadeau gedaan hebt Paul, dat is toch ongelofelijk. Je hebt Wilmès helemaal op een piëdestal gezet”, plaagt De Wever. “Niet nodig om daarop door te gaan, Bart”, repliceert Magnette met de knipoog.

“Kijk Bart, over maart, maar ook recent, over onze lastige meeting op het Martelarenplein, bij Jambon: ik wil niet twee keer dezelfde fout maken. Naar jouw gevoel was er een akkoord, naar mijn gevoel waren er te veel open einden, onder meer over het premierschap, maar ook over artikel 195, over de duurtijd van die regering. We moeten daaruit de nodige lessen trekken”, besluit Magnette.

“We zijn hier nu, de vraag is wat we nu zullen doen”, antwoordt de N-VA-voorzitter. De regering-Wilmès II, die de crisis moet beheren, ergert beide burgemeesters dagelijks. De doorbraak voelt voor beiden dan ook als een bevrijding: ze kunnen het land straks iets beters geven dan deze “Potemkin-regering”, zoals De Wever het noemt, naar analogie met Potemkin-dorpen, die eigenlijk gewoon een façade zijn, waarachter het hol en leeg is. Het feit dat premier Wilmès een week ervoor een grote “relance-oefening” is gestart, maakt de zaak nog pijnlijker: de regering doet alsof ze een groot herstelplan voorbereidt, ook al is er geen enkele politieke consensus, laat staan een meerderheid in de Kamer. Daarvoor is net een volwaardige regering nodig, en vooral een regeerakkoord.

Dat verhindert premier Wilmès niet om elke dag op de Lambermont, de officiële residentie van de premier, hele trossen “experts” te ontvangen, van professoren economie, over de sociale partners, tot CEO’s van grote bedrijven, maar ook kleine middenstanders en mensen uit de sociale en culturele sector. Op den duur passeert God en klein Pierke, waarbij de premier bovendien haar vicepremiers en vakministers systematisch dwingt ook aanwezig te zijn, tot frustratie van enkelen, die het puur tijdverlies vinden. “Theekransjes organiseren, daar is ze goed in”, stelt Magnette vast. “Met zichzelf in de rol van koffiedame”, voegt De Wever er wat oneerbiedig aan toe. Het gevoel dat ze beiden van Wilmès af moeten, drijft hen nog meer naar elkaar toe.