Een nieuwe dag, nieuwe ellende voor de Vlaamse regering. Daar was men in 2017 wel degelijk al op de hoogte van de contaminatie met PFOS, zo tonen nieuwe gelekte mails aan. Bovendien zit er geen lijn in de communicatie van de ploeg Jambon I, waar ministers over elkaar struikelen om te zeggen ‘dat ze niet geïnformeerd waren’. Het Vlaams Parlement keurde ondertussen de oprichting van een onderzoekscommissie unaniem goed.

In het nieuws: Weer nieuwe feiten in het dossier van PFOS-vervuiling.

De details: Een mail uit 2017 die Lantis stuurde naar de top van de Vlaamse regering, leidt tot nieuwe vragen.

• Een regering waar de minister-president zich op de borst klopt, maar de ploeg zich verdeeld toont en waar iedere betrokken minister herhaalt dat hij of zij ‘niet geïnformeerd was’. Wat helemaal op voorhand voorspeld was, kwam gisteren in het Vlaams Parlement uit: de regering Jambon I heeft zichzelf in sneltempo in de modder vastgereden.
• Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) deed er nochtans alles aan om dat gevaar af te wentelen:
  • ‘Ik stel voor dat we hier vandaag geen onderzoekscommissie spelen, dat heeft niet veel zin. Daarvoor hebben we specialisten nodig. We willen als Vlaamse Regering alle medewerking en transparantie verlenen zodat het verleden klaar wordt‘, stelde hij in het debat.
  • ‘Wat Oosterweel betreft, het is door deze werken dat de situatie verbetert. De vervuilde grond wordt ingepakt, zodat die op de omgeving geen vervuilende impact heeft, het grondwater wordt gezuiverd. Door de Oosterweelwerken is de situatie beter dan ervoor‘, pleitte hij fel om de werken onverminderd te laten doorgaan. Maar in zijn coalitie is daarover wel wat gerommel, zowel Open Vld als CD&V stellen het toch in vraag of de werken nu zomaar verder moeten gaan.
  • ‘Wat ik nog als fabeltje uit de wereld wil helpen, is dit. De vervuiler zou zogezegd vrijgesteld worden. Niets is minder waar, niets. Die dading gaat niet over de verantwoordelijkheden van de vervuiler, maar om te vermijden dat we in een jarenlang juridisch steekspel zouden terechtkomen’, zo bevocht hij de pijnlijke perceptie in de dading tussen 3M en Lantis.
• Alleen, de forse verbale houding van Jambon was andermaal niet genoeg om de draaikolk van het dossier te doen stoppen. Zijn regeringsleden hielpen ook niet bepaald: het was meer een spelletje verstoppertje, waarbij niemand wilde zeggen dat hij of zij van iets wist.
• Zo verklaarde minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open Vld) zonder verpinken dat ze niet op de hoogte was van de dading tussen vervuiler 3M en de bouwheer van de Oosterweel, Lantis. ‘Ik zal heel open en eerlijk zijn wat betreft die dading. Ik had daar geen weet van.’ De oppositie reageerde met ongeloof.
• Maar ook Ben Weyts (N-VA) – nu minister van Onderwijs, maar in de vorige ploeg minister van Openbare Werken – beweerde van die dading niet op de hoogte te zijn geweest. Hij verwees naar de zelfstandigheid van Lantis, die ‘net aangesteld zijn om autonoom de werken aan te pakken’.
• Eerder al had ook huidig minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) aangegeven niet op de hoogte te zijn geweest. En Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) had net aangedrongen op een onderzoekscommissie, omdat ze alle details uit het dossier wilde leren kennen.
• Het hing een vernietigend beeld op van de aanpak van de regeringsploeg, waarmee de oppositie allerminst genoegen nam. Die hanteerde forse taal:
  • ‘Hoe kan het dat een minister die het dossier Mobiliteit overneemt, na bijna twee jaar in een parlement komt zeggen dat ze niet op de hoogte was van die dading? Dat is een dading die is afgesloten door iemand die nu aanwezig is, maar vooral zwijgt’, zo haalde Björn Rzoska, fractieleider van Groen, fel uit naar Ben Weyts. ‘De samenstelling van deze regering is dezelfde qua partijen. Kabinetten moeten dossiers overdragen.’
  • ‘Het meest schokkende in heel deze zaak is dat terwijl beleidsverantwoordelijken duidelijk al jaren op de hoogte waren van wat er aan de hand was, de bewoners van Zwijndrecht en de ruime omgeving helemaal van niets wisten’, stelde Vooruit-fractieleider Hannes Anaf.
  • ‘Momenteel blijkt immers dat zowel ministers als overheidsagentschappen schuldig verzuim hebben gepleegd. Velen waren op de hoogte, maar niemand schoot in actie. Wie fouten heeft gemaakt, wie de volksgezondheid in gevaar heeft gebracht, die moet dus ter verantwoording worden geroepen’, sneerde Chris Janssens, fractieleider van Vlaams Belang.
  • ‘Het deksel is op de doofpot gezet. De belastingbetaler mag de volledige rekening betalen en van de gevolgen voor de volksgezondheid heeft niemand zich gedurende twintig jaar iets aangetrokken. Als na twintig jaar duidelijk is hoe vervuilend PFOS is, moeten die mensen in de krant lezen op welke grond ze wonen, welke eieren ze eten en wat in de groenten uit hun tuin zit’, stelde Jos D’Haese, fractieleider voor PVDA.

Ondertussen in het nieuws: Het parlementaire debat gisteren kwam nog voor vanmorgen alweer nieuwe elementen lekken.

• Mailverkeer tussen de voorzitter van de raad van bestuur van Lantis en de voltallige top van de vorige Vlaamse regering, plus het Antwerps stadsbestuur uit 2017 lekt uit. En daaruit blijkt duidelijk dat Lantis wel degelijk de politiek voor vervuiling op de site van 3M waarschuwde.
• Er waren testen uitgevoerd op de site van 3M – waar een tunnel voor de Oosterweelverbinding zou moeten komen – en daaruit bleek vervuiling met PFOS. En hoewel ook de afvalstoffenmaatschappij Ovam minimaliseerde en stelde ‘dat er geen direct humaan risico‘ was, is er ook een rapport van toxicoloog Jan Tytgat van de KULeuven.
• Die schatte in opdracht van Lantis de risico’s van de vervuiling in 2017 al in. En hij kwam tot dezelfde conclusie: geen al te groot gevaar, maar wel op een aantal plekken de overschrijding van de norm van 100 microgram. En hij geeft in zijn rapport wel advies voor de lokale bewoners. Daarbij onder meer geen eieren van eigen kippen eten en geen kinderen laten spelen in de vervuilde zone.
• Dat advies komt niet tot bij de lokale bestuurders, laat staan de bevolking. De lokale burgemeester, André Van de Vyver (Groen), werd niet op de hoogte gebracht en reageerde vanmorgen op Radio 1 boos. ‘Wij hadden eerder dan de stad Antwerpen op de hoogte moeten gebracht worden, die fabriek ligt op ons grondgebied.’
• Het doet de zaak nog meer ontvlammen. Want heel de vorige Vlaamse regering blijkt dus op de hoogte, wat ongetwijfeld nog verder zal worden uitgezocht in de onderzoekscommissie.

The big picture: Een onderzoekscommissie kan wel degelijk bijzonder lastig worden voor de meerderheid.

• Volgende week maandag wordt de commissie samengesteld in het Vlaams Parlement. Het is maar de derde heuse onderzoekscommissie in meer dan twintig jaar in dat Parlement. Daarin zullen betrokkenen één voor één op het matje worden geroepen en zal zwart op wit moeten blijken wie wanneer op de hoogte is gebracht.
• Het is moeilijk te voorspellen wie daar straks echt in de problemen komt, maar feit is dat er ondertussen toch al een hele reeks aan eerder bezwarende elementen, van de dading tussen 3M en Lantis tot de noodkreet van Lantis aan de politieke verantwoordelijken, naar boven is gekomen.
• Veel zal afhangen van de samenstelling van de commissie: in hoeverre is er bereidheid daar om echt ’te bijten’ en door te duwen? CD&V-fractieleider Peter Van Rompuy bood gisteren aan om het voorzitterschap van de commissie in handen van de oppositie te geven. Maar onder meer bij de grootste fractie, de N-VA, bestaan daarover toch reserves: mogelijk claimen zij ook die post.
• Eerst moeten alle partijen hun leden van de commissie aanduiden en dan kiezen zij uit hun midden een voorzitter. Dat is een rol die mogelijk politiek van goudwaarde is: Marc Verwilghen (Open Vld) maakte zo voor zichzelf ongelofelijk naam, toen hij de onderzoekscommissie rond Dutroux mocht leiden.
• Ondertussen is het uitkijken naar de maatschappelijke reactie op het dossier. Vanmorgen plaatste Thomas Goorden, de burgeractivist die voorop gaat in de strijd, een oproep tot een grote protestmars in de Antwerpse haven, op 3 juli. Het is afwachten hoeveel volk daar komt opdagen.
• Bepaald mals is de man niet voor de politiek: ‘Hoe we op de nationale televisie en in de parlementen moeten luisteren naar een stoet huichelaars en witteboordcriminelen, slippendragers en omgekochte wetenschappers. Hoe we met huiver in het hart moeten luisteren naar de grofste en triviaal te weerleggen leugens, die met de grootste overtuiging worden gebracht. Politiek is slecht theater, ja, maar dit theater kost mensenlevens’, zo schrijft hij in een lange post op Facebook.

Gevolgd: Vuurwerk tussen de minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) en de oppositie, gisteren in de Kamer.

• Al 650.000 euro, zoveel besteedde Defensie aan de zoektocht naar de doorgedraaide militair Jürgen C. De man, die als ‘extreem-rechts gevaarlijk’ op lijsten van zowel het OCAD als de militaire veiligheidsdienst ADIV belandde, is nu al weken spoorloos. Defensie en ook de veiligheidsdiensten slagen er niet in hem te vangen.
• Daarover is een intern rapport bij Defensie opgesteld. Dat is vernietigend: het leest als een blunderboek. Zo had men bij ADIV de man wel in het oog, maar door personeelsverloop op de dienst werd de zaak niet goed opgevolgd. En tussen OCAD en ADIV liep het ook fout, qua doorstroming van informatie.
• Het rapport raakte dinsdag al tot bij Le Soir, die er gretig uit publiceerde. Dat schoot in het verkeerde keelgat bij de leden van de commissie Defensie, die het rapport zelf niet te zien kregen. Al regelmatig kwam de oppositie, met name van N-VA, zeer fel in aanvaring met minister Dedonder, die maar moeilijk om kan met de harde aanpak van de Vlaams-nationalisten. Extra moeilijkheid voor haar is dat de N-VA de Defensiecommissie in de Kamer voorzit.
• Gisteren eisten de commissieleden, en niet alleen de oppositie, maar ook onder meer regeringspartij de MR, dat ook zij het rapport te zien kregen. Dedonder maakte veel misbaar, beval een ‘groot onderzoek naar het lek aan Le Soir’, terwijl nogal evident is dat enkel het kabinet het document had, maar wel inzage aan het Parlement weigerde.
• Na twee uur gesteggel in de Kamer moest ze inbinden: de Kamerleden mochten, onder toezicht van een militair, het rapport gaan inkijken. Pas in de late namiddag werd dan de discussie in de commissie Defensie hervat.
• Het is opvallend hoe Dedonder zo telkens kiest voor het offensief. Eerder ging ze – bij de start van heel de affaire rond Jürgen C. – op de radio doodleuk heel snel verklaren ‘dat haar ontslag niet aan de orde was’. En daarna viel ze in de Kamer frontaal de N-VA aan, die volgens haar met hun ‘onderinvestering op Defensie’ mee verantwoordelijk waren. Ook gisteren loste ze de zaak niet bepaald met een diplomatieke aanpak op.
• Daarbij heeft ze de pech dat voor de MR Denis Ducarme als specialist Defensie volgt. Ducarme zit al veel langer in een buitenbaan in de Vivaldi-coalitie en hij houdt zich ten opzichte van Dedonder allerminst in.
• Ten gronde blijft het de vraag of er, na de beschamende episode rond de militair – die nog steeds op de vlucht is – dan niemand ter verantwoording zal worden geroepen, na een hele reeks blunders in het dossier: de baas van Defensie, CHOD Michel Hofman, gaf als enige wel toe ‘dat er door het leger fouten zijn gemaakt’, maar tot nu toe moest in de hele affaire niemand opstappen.
• Die maakte van België nochtans even wereldnieuws: tot in Japan haalde het de krantenkoppen, CNN en BBC hadden het er over, in Nederland sprak de pers over ‘de Belgische rambo’ die op de dool ging. Het feit dat de man nog steeds onvindbaar is – en zo onder meer potentieel doelwit Marc Van Ranst in afzondering in een safehouse houdt – maakt dat dit land niet bepaald een goed figuur slaat.

Eerste stap: De curator wil parlementslid Sihame El Kaouakibi laten opdraaien voor het faillissement van haar ‘JJ House’.

• Het blijft voor velen in de Wetstraat vreemd dat Vlaams Parlementslid El Kaouakibi nog steeds niet door de politie voor verhoor is meegenomen. De snelheid waarmee het parket werkt, verschilt uiteraard van dossier tot dossier, maar ondertussen zijn over het naar buiten komen van een pak bezwarende elementen al maanden gegaan.
• Maar de curatoren van de vennootschap Point Urbain ondernemen nu wel actie. Zij zijn aangesteld op het moment dat die vennootschap, eigendom van El Kaouakibi en partner Erika Nguyen, het faillissement aanvroeg. En ze komen tot harde conclusies.
• Ze komen tot een totale schuld van liefst 1,114 miljoen euro die is achtergebleven. Maar vooral: in het faillissement duiken een reeks eigenaardigheden op. Zo is een obligatielening van 762.000 euro spoorloos verdwenen. En de curatoren spreken van liefst 143.000 euro aan goederen van de vennootschap die gewoon weg zijn. Camerabeelden van de stad tonen dat het pand net voor het faillissement werd leeggehaald.
• Zowel El Kaouakibi als Nguyen worden financieel aangesproken door de curatoren, die hen op hun bestuurdersaansprakelijkheid gaan aanpakken. Daardoor kunnen die het miljoen terugvorderen. Onvermijdelijk zal dit tot een lange juridische procedure gaan leiden, die los staat van de strafzaak.
• In het Vlaams Parlement werd El Kaouakibi uit de fractie en ook de partij van Open Vld gegooid. Maar ze is nog steeds parlementslid en krijgt daar ook nog steeds haar wedde uitgekeerd. Ze is met ziekteverlof.