De federale regering brengt het dossier van de krantensubsidies op tafel. Via bpost zullen jaarlijks opnieuw miljoenen euro’s richting de klassieken papieren mediaspelers vloeien.

Het zat er onvermijdelijk aan te komen: voor de zoveelste keer gaat een federale regering verder met een compleet achterhaald systeem om de media te ondersteunen. Dat doen ze al jaren op dezelfde, bijzonder kostelijke manier: via een contract met bpost. Die krijgen een subsidie die tot dit jaar 178 miljoen euro per jaar bedraagt, om kranten en magazines te bussen.

Buitenlandse overnames

Op die manier krijgen de grote mediagroepen in België een bijzonder goedkoop tarief via bpost. Het is dus een methode om de media miljoenen toe te stoppen. Geld dat ze gebruiken, onder meer om buitenlandse overnames te doen. Zowel de Persgroep als Mediahuis hebben immers de afgelopen jaren allerlei kranten overgenomen in Nederland en Ierland. Noodlijdend zijn die bedrijven dus allerminst:

• DPG (het oude De Persgroep): jaaromzet is 1,6 miljard euro, jaarwinst is 129 miljoen euro in 2019.
• Mediahuis: jaaromzet 857,9 miljoen euro, nettowinst is 15 miljoen euro in 2019.
• Roularta: jaaromzet 147,9 miljoen euro, nettowinst 10,7 miljoen euro in 2019.
• Rossel: jaaromzet 496 miljoen euro, nettowinst 19 miljoen euro in 2019.

Verouderde technologie

Bovendien ligt de methode van ondersteuning al jaren onder vuur. Ze bevoordeligt niet alleen de klassieke spelers, waardoor digitale nieuwkomers een concurrentieel nadeel ondervinden, ze houdt bovendien een verouderde technologie, inclusief transportkosten verbonden aan een papieren krant, artificieel lang in stand.

De maatregel is er ooit gekomen in het kader van de zogenaamde ‘universele dienstverlening’: een overheid moet bepaalde diensten garanderen aan haar burgers. En historisch gezien hoort de distributie van ‘nieuws’ via kranten daarbij.

Maar anno 2021 gaat die redenering eigenlijk definitief niet meer op: zowat iedereen leest nieuws via een smartphone, of op de computer, naast een mogelijk abonnement op papier. Het draait daarentegen wel om jobs bij bpost: zo’n 3.000, zo dreigt het postbedrijf altijd opnieuw. En hoewel het beursgenoteerd is, blijft de staat de grootste aandeelhouder. Dus een dergelijke zware jaarlijkse injectie wegnemen valt zeer zwaar. De lobby-inspanningen van bpost in het dossier zijn navenant.

Deze week lag het dossier op de tafel van de kabinetschefs, in een IKW. Morgen staat het op de agenda van de ministerraad. 

Liberalen willen subsidies afschaffen

Al jaren kondigden de Vlaamse liberalen aan dat ze graag de subsidie voor eens en altijd afschaffen. Het is een relict van het verleden, en bovendien gaat het om een bijzonder groot bedrag. Huidige vicepremier Vincent Van Quickenborne (Open Vld) diende wetsvoorstellen in die zin in. Telefonisch gecontacteerd door Business AM weet men op het kabinet Van Quickenborne zelfs niet of het morgen op de agenda staat.

PS: ‘Niet het moment’

De PS, die met vicepremier en minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS) het dossier beheert, wil niet weten van een afschaffing van de subsidie. ‘In tijden van een grote crisis is het niet het moment om dat nu helemaal weg te trekken‘, zo is te horen in de wandelgangen. 

‘De ministerraad heeft het licht op groen gezet voor een nieuwe concessie, die in 2023 van start zal gaan’, laat Laurens Teerlinck, woordvoerder van minister Dermagne, weten in een gesprek met deze redactie. ‘In dit stadium zijn er geen belangrijke wijzigingen ten opzichte van de huidige concessie.’

Iedereen mag ingaan op de toekomstige concessie van de overheid. Teerlinck: ‘Het zal wel een bedrijf moeten zijn dat zo’n opdracht aankan.’ Het is weinig waarschijnlijk dat iemand de job van bpost zal afsnoepen.

Minder geld?

Teerlinck noemt geen bedragen, maar zegt dat die nieuwe concessie de overheid minder geld zal kosten. ‘Dat is te wijten aan de digitalisering van de pers, die leidt tot minder abonnementen voor gedrukte media. Er werd beslist dat een deel van die kostendaling zal worden gebruikt om de Belgische pers te helpen bij haar digitale transitie.’

Op de vraag wat die hulp met digitale transitie precies inhoudt, weet Teerlinck niet te antwoorden. ‘Die zaken zijn op dit moment nog niet gekend.’

Exclusief digitale media uiten al jaren kritiek op deze subsidies. Ze worden er concurrentieel sterk door benadeeld. ‘Die argumentatie is gekend’, zegt Teerlinck. ‘In de mate van het mogelijke houden we daar rekening mee. Maar de concessie zal niet gigantisch verschillen ten opzichte van de vorige. Ik kan me voorstellen dat sommige mensen daar niet 100 procent tevreden mee zullen zijn.’

Wat doen de Groenen?

De vraag is of de groene partijen dit concept kunnen blijven steunen: het gaat om miljoenen die een vervuilende technologie in stand houden, in plaats van voor een transitie te kiezen.

CD&V zit in de discussie zoals van oudsher aan de kant van haar zuil: het ACW, vandaag Beweging.net, maar evengoed de vakbonden profiteren mee van het systeem om hun eigen publicaties goedkoop tot bij hun leden te krijgen. In het verleden zorgde toenmalige minister van Werk Nathalie Muylle (CD&V) in alle stilte al voor een verlenging van het huidige contract. 

Vragen rond de juridische stabiliteit van het bpost-contract

Hoe dan ook blijven er vragen rond de juridische stabiliteit van het bpost-contract. In het verleden stapte de vereniging van kleine krantenwinkels naar het Europees Hof in Luxemburg om de oneerlijke concurrentie en de verkapte staatssteun aan de klagen: wie een goedkoop abonnement krijgt, komt immers geen krant meer kopen in de krantenwinkel. Maar net op het moment dat de rechter Europees uitspraak zou gaan doen, kocht bpost de boze krantenwinkeliers af met een deal.

De kans dat er nu opnieuw juridisch protest opduikt, is bijzonder groot: nogal wat benadeelden plannen naar Luxemburg te gaan deze keer. De Europese Commissie zal hoe dan ook streng moeten toezien op het nieuwe contract.

Publiek wordt over deze subsidiestroom nauwelijks geïnformeerd

Ook opvallend: hoewel het om miljoenen euro’s gaat, een veelvoud bijvoorbeeld van wat Vlaanderen via haar bevoegdheid media uitgeeft aan eigen beleid, los van de VRT, is er nauwelijks een publiek debat over deze subsidiestroom. Veel heeft ermee te maken dat de krantenredacties geen enkele zin hebben hier veel aandacht aan te besteden. Liever focussen ze uitgebreid op de VRT-aankoop van een interview met Prins Harry Megan Markle, of een tv-uitzending van het Vlaams Parlement: dossiers die gaan over drinkgeld in vergelijking met de sommen van het bpost-contract.

Op het kabinet van minister van Ambtenarenzaken en vicepremier Petra De Sutter wenste men voorlopig geen commentaar te geven op de zaak.

(jvdh)